Ἦταν 6 Ἀπριλίου τοῦ 1941 ὅταν οἱ Ἕλ­ληνες κατά τή διάρκεια τοῦ Β΄ Παγ­κοσμίου Πολέμου, διά στόματος τοῦ πρω­θυπουργοῦ Ἀλέξανδρου Κορυζῆ βρον­τοφώναξαν ἕνα δεύτερο ΟΧΙ, ἀπέναντι στούς Γερμανούς αὐ­τήν τή φορά. Τό πρῶ­το ἦταν αὐτό πού εἶπε ὁ πρωθυπουργός Ἰωάννης Μεταξᾶς στόν πρέ­σβη τῆς Ἰ­τα­λίας, Γκράτσι, στίς 28 Ὀκτω­βρίου 1940.

Σ᾽ ἐκείνη τήν περίπτωση, πέρα ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ Ἰταλία εἶχε ἕνα σύγχρονο στρα­τό, οἱ Ἕλληνες εἶχαν βάσιμες ἐλ­πίδες ὅτι θά μπορέσουν νά ἀντιμετωπίσουν μέ ἐπιτυχία τόν ἐχθρό, μιᾶς καί εἶχαν προε­τοιμαστεῖ γι᾽ αὐτό τό ἐνδεχόμενο καί ἡ Ἰταλία δέν ὑπερ­τεροῦσε ἀριθμητικά. Στήν ἐπίθεση τῶν Γερ­μανῶν μέσῳ τῆς Βουλγαρίας ὅμως, ἀκόμη καί ὁ πιό αἰσιό­δοξος ἤξερε ὅτι δέν ὑπῆρχε ἡ πα­ραμικρή ἐλπίδα νίκης ἀπέναντι στή συν­δυ­ασμένη ἐπίθεση ἀπό Ἰταλία καί Γερμανία, ἡ ὁποία μάλιστα ἦταν πανίσχυρη καί ἀήττητη ὥς τότε.
 Ἀπό τή στιγμή πού ὁ ἑλληνικός στρατός ἀναχαίτισε τόν ἰταλικό καί τόν ἔτρεψε σέ φυγή, ὅλοι φοβοῦνταν ὅτι ἦταν ἐπικείμενη μία γερμανική εἰσβολή πού θά ἐπιχειροῦσε νά σώσει τό γόητρο τοῦ ἀήτ­τητου ὥς τότε Ἄξονα. Φυσικά, αὐτό τό ἤξερε πολύ καλά κι ὁ Μεταξᾶς, ὁ ὁποῖος ἀγωνίστηκε μέ ὅλες του τίς δυνάμεις νά ἀποσοβήσει ἕνα τέτοιο ἐνδε­χόμενο καί του­λάχιστον νά μήν τό προκα­λέσει μέ κάποια ἐπιπόλαιη ἐνέργεια. Μά­ λιστα ἔγιναν προσ­­πάθειες ἀπό τόν ἑλληνικῆς καταγωγῆς ἀρ­χηγό τῆς Γερμανικῆς Στρατιω­τικῆς Ὑ­πη­ρεσίας Πληροφοριῶν, Φόν Κανά­ρη, καί τούς πρέσβεις τῆς Ἑλλάδας στή Μα­ δρί­τη καί στό Παρίσι γιά νά ἐπέλθει εἰρη­νευ­τική συμφωνία ἙλλάδαςἸταλίας μέ γερ­μα­νική διαμε­σολάβηση, παρόλο πού ἐπι­σή­­μως ἡ ἑλλη­νική πλευρά ἀπέκρουε κάθε τέτοια πρωτο­βουλία.
Βέβαια μία συνθήκη εἰρήνης ἦταν κάτι πού σέ καμία περίπτωση δέν ἤθελαν οἱ Ἄγ­γλοι, φυσικοί σύμμαχοι τῆς Ἑλ­λά­δας λόγῳ τῆς γεωπολιτικῆς θέσης της. Αὐτοί ἐπιδίωκαν τήν παραμονή τῆς Ἑλ­λάδας στόν πόλεμο, καθώς μετά τήν πτώ­ση τῆς Γαλλίας εἶχαν μεί­νει χωρίς συμμάχους καί ἤθελαν νά διατη­ρηθεῖ πάσῃ θυσίᾳ ἀνοικτό τό μέτωπο τῶν Βαλκανίων γιά τόν Ἄξονα. Γιά τόν λόγο αὐτό ἀπέ­φυ­γαν νά βοηθήσουν οὐσιαστικά τήν Ἑλ­λάδα κατά τή διάρκεια τοῦ ἑλλη­νοϊτα­λικοῦ πο­λέμου, γιά νά μήν καταγάγει ἕνα συν­τρι­πτικό πλῆγμα στήν Ἰταλία καί στή συνέχεια βγεῖ ἀπό τόν πόλεμο. Ἔτσι ἡ μόνη βοήθεια πού ἔδωσαν ἦταν πολεμικό ὑλικό καί λίγα ἀεροπλάνα. Ὅταν ὅμως ἄρχισε νά γίνεται ὁρατό τό ἐνδεχόμενο μιᾶς γερ­μα­νι­κῆς εἰσ­βολῆς, προσφέρθηκαν νά στεί­λουν δυό μέ τρεῖς μεραρχίες γιά βο­ήθεια στήν Ἑλλάδα. Ὁ Μεταξᾶς ἀρνή­θηκε ἐπανει­λημ­μένα, γιατί ἐκτιμοῦσε ὅτι ἄν ἤθελαν οἱ Ἄγ­γλοι νά βο­η­θήσουν οὐσια­στικά γιά νά ἀντιμετωπιστεῖ ἡ Γερμανία, θά ἔπρεπε νά στεί­λουν τουλά­χι­στον ἐννιά μεραρχίες. Σέ δια­φορετική περί­πτωση, τό μόνο πού θά κατά­φερναν θά ἦταν νά προκαλέσουν τήν εἰσ­βο­λή τῶν Γερμανῶν, κάτι πού φαίνεται ὅτι ἐ­πιθυμοῦσαν οἱ Ἄγ­γλοι. Δυστυχῶς ὅμως, στίς 29 Ἰανου­α­ρίου τοῦ 1941 ὁ Μεταξᾶς πέ­θανε αἰ­φνιδίως, κάτι τό ὁποῖο ἐκ τοῦ ἀπο­τελέ­σμα­τος προκάλεσε σέ πολλούς ὑ­πο­ψίες γιά ἀνά­μειξη τῶν Ἄγ­γλων. Ὁ βασιλιάς Γεώρ­γιος Β´ κι ὁ νέος πρωθυπουργός Κορυζῆς δέν εἶ­χαν πλέον τό σθένος νά ἀντισταθοῦν στίς ἐπιθυμίες  τῶν Ἄγγλων κι ἔτσι λίγες μέ­ρες μετά ἔφτασε ἕνα ἐκστρατευτικό σῶ­μα 60.000 περίπου Βρετα­νῶν καί Νεο­ζη­λαν­δῶν. Ἡ γερμανική εἰσβο­λή ἦταν πλέον ἀνα­πόφευκτη.
 Οἱ Γερμανοί διέσχισαν τόν ποταμό Δού­ναβη μέ μεγάλη δύναμη, περίπου 700.000 ἄνδρες, γιά νά ἐπιτεθοῦν μέσῳ τῆς Βουλ­γα­ρίας στήν Ἑλλάδα.
 Ἡ ἐπίθεση ἐκδηλώθηκε στίς 6 Ἀπρι­λίου στίς 5.15 π.μ. στά ὀχυρά τῆς γραμ­μῆς Μεταξᾶ μέ συνδυασμό ἁρμάτων, πεζικοῦ καί ἀεροπλάνων. Οἱ λιγοστοί ὅμως ἕλληνες στρατιῶτες ἀντιστέκονταν μέ πεῖ­σμα καί οἱ Γερμανοί παρέμειναν καθη­λω­μένοι. Γιά τρεῖς ὁλόκληρες μέρες δέν μπο­ροῦσαν νά δια­σπάσουν τή γραμμή ἄ­μυνας ἀφήνοντας ἑκα­τοντάδες νεκρούς. Τό­τε συν­έ­βη ἕνα ἀπρό­ οπτο γεγονός: Ἡ Γιουγκο­σλαβία πού ἀρχικά εἶχε ὑπο­γρά­ψει συμ­φωνία μέ τόν Ἄξονα, λίγες μέρες πρίν εἶχε περάσει στό πλευρό τῆς Ἀγγλίας με­τά ἀπό στρατιωτικό πραξι­κόπημα. Ὁ Χίτλερ ὀργισμένος τῆς ἐπι­τέθηκε τήν ἴδια μέρα μαζί μέ τούς συμ­μάχους του, Ἰτα­λούς καί Οὔγγρους. Ἡ Γιουγκο­σλαβία κατέρρευσε πάραυτα. Τότε ἕνα τμῆ­μα τῶν γερ­μανικῶν δυνάμεων πα­ρέ­καμψε τή γραμ­μή Μεταξᾶ μέσῳ Γιουγκο­σλαβίας κι ἐπιτέ­θηκε στήν Ἑλλάδα ἀπό τήν κοι­λά­δα τοῦ Ἀξιοῦ. Τά σύνορα ἐκεῖ φυ­λάσ­σονταν ἀπό δυό μόνο τά­γματα, καθώς οἱ Γιουγκο­σλάβοι ἦταν σύμ­μαχοι, κι ἔτσι τά μεσά­νυχτα τῆς 8ης Ἀπριλίου οἱ Γερ­μανοί βρίσκονταν στή Θεσ­σα­λονίκη στά νῶτα τῆς γραμμῆς Μεταξᾶ.
 Κάθε ἀντίσταση ἦταν πλέον μάταιη. Ἀκολούθησε συνθηκολό­γηση στίς 9 Ἀπρι­λίου γιά νά μή χύνεται ἄσκοπα ἑλληνικό αἷ­μα. Ὅταν παραδόθηκαν τά ὀχυρά, οἱ Γερ­μα­ νοί ἔμειναν ἔκ­πλη­κτοι ἀπό τό πόσο λίγοι στρα­τιῶτες τά ὑπερασπίζονταν καί θαύ­μασαν τόν ἡρωισμό τους. Οἱ βρε­τα­νικές δυνάμεις ὑποχώρησαν πρός τήν Κρή­τη, ὅπου τούς ἀ­κο­λούθησε ἡ κυβέρνηση γιά νά συνε­χίσει τόν ἀγώνα μετά τήν εἴσο­δο τῶν Γερμανῶν στήν Ἀθήνα στίς 27 Ἀ­πρι­λίου 1941. Ἀκολούθησε ἡ τριπλή κατοχή ἀπό Γερμανία, Ἰ­ταλία καί Βουλ­γαρία πού δυστυ­χῶς, μαζί μέ τόν ἐμφύ­λιο πόλεμο πού ἐκτυλίχθηκε κατά τή διάρ­κειά της ἀλλά καί μετά ἀπ’ αὐτήν, εἶχε τρα γι­κές συνέπειες γιά τήν Ἑλλά­δα.

Παν. Μητσόπουλος
ΦιλόλογοςΘεολόγος

  Καθώς διαβάζεις ἱστορία, αὐθόρμητα ἕλκει τή συμπάθειά σου καί κλέβει τήν ἀγάπη σου ἐκεῖνος ὁ λαός πού ἐπίμονα παλεύει γιά τή λευτεριά τῆς σκλαβωμένης του πατρίδος. Ὅταν ὅμως σέ τέτοιους τίμιους ἀγῶνες κι αἱματηρές θυσίες πρωτοπόρα εἶναι τά νιάτα καί μάλιστα τά χριστιανικά νιάτα, τότε τό θερμόμετρο τῆς καρδιᾶς σου πιότερο πυρακτώνεται κι οἱ χορδές της πάλλουν ἄτακτα καί ξέφρενα ἀπό θαυμασμό καί συγκλονισμό γιά τό μεγαλεῖο τους. Τέτοια ἔντονα σκιρτήματα ξεπηδοῦν μέσα σου, ὅταν σταθεῖς μπρός στούς ἐθνομάρτυρες τοῦ Κυπριακοῦ ἔπους 1955-59.
  Πάει καιρός πού τό ἡφαίστειο τῆς ψυχῆς τοῦ Γρηγόρη ἀπό τή Λύση κοχλάζει ἀπό τήν ἀνεπιθύμητη παρουσία καί προκλητική συμπεριφορά τοῦ Ἄγγλου κατακτητοῦ· ὥσπου ἡ λάβα του δυναμικά ξεχειλίζει μέ τήν ἀνατολή τῆς 1ης Ἀπριλίου 1955, ἐπίσημη μέρα τῆς ἐθνεγερσίας τοῦ κυπριακοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἀπό τήν πρώτη κιόλας μέρα τοῦ ἐθνικοῦ συναγερμοῦ ἀρχίζει τό μαρτύριο τοῦ παλληκαριοῦ. Στέκεται ἄτυχο, διότι ἡ προσπάθειά του ν᾿ ἀνατινάξη μαζί μέ τήν ὁμάδα του τίς πετρελαιαποθῆκες τοῦ ἐχθροῦ στίς στρατιωτικές τους ἐγκαταστάσεις στή Δεκέλεια ἀστοχεῖ. Κι ἀκόμη ἀκούσια ἀφήνει στό δυνάστη φιλοδώρημα γενναῖο τήν ταυτότητά του.
  Ἀπό τότε ἕνα ἄγριο, ἀσταμάτητο κυνηγητό διαδραματίζεται εἰς βάρος του, ἡ πλοκή τοῦ ὁποίου θυμίζει μυθιστόρημα. Τί κι ἄν τό κάθε δευτερόλεπτο τῆς ζωῆς τοῦ Αὐξεντίου κυλᾶ μέσα σ᾿ ἕνα πλέγμα λαχτάρας καί ἀγωνίας, τρόμου καί ἀνησυχίας; Τί κι ἄν παραμονεύει σέ κάθε του βῆμα ὁ θάνατος, προπάντων τώρα πού τό ποσό τῆς ἐπικήρυξής του φτάνει στό ὕψος τῶν 5.000 λιρῶν; Ἐκεῖνος μένει προσηλωμένος στό χρέος του. Ὀργανώνει συστηματικώτερα τίς ὁμάδες τῆς ΕΟΚΑ. Μές στήν ἀντάρα τοῦ πολέμου πραγματική ὄαση γιά τούς ἀγωνιστές εἶναι ἡ στιγμή πού ὁ ὑπαρχηγός της Γρηγόρης ἑρμηνεύει τό λόγο τοῦ Θεοῦ καί σταλάζει μέσα τους τά μεγάλα ἰδανικά τῆς Πίστεως καί τῆς Πατρίδος. Διαρκῶς ἀλλάζει τόπους καί κρησφύγετα, ψευδώνυμα («Ζῆδρος», «Αας») καί προξενεῖ στόν κατακτητή σοβαρές ζημιές καί ἀπώλειες. Τά σοφίσματα καί μηχανεύματά του στίς διάφορες ἐπιθέσεις ἀναγνωρίζει κι ὁ ἀντίπαλος. Τό ἐξομολογεῖται ἕνας Ἄγγλος ἀξιωματικός στό γερο-Πιερῆ, μιά μέρα πού ἔψαχνε τόν Γρηγόρη στό χωριό του· «Σάν στρατιωτικός θέλω νά συλλάβω τό γιό σου. Σάν ἄνθρωπος σέ συγχαίρω γιά τό γιό πού ἀνέθρεψες!».
  Δυό χρόνια περίπου ξεφεύγει τά μπλόκα καί τίς ἐνέδρες τῶν Ἄγγλων. Πόσες φορές δέν πέρασε ἀπ᾿ ἀνάμεσά τους χωρίς νά τόν ἀναγνωρίσουν! Κι ἄλλοτε πάλι στό μοναστήρι τοῦ Μαχαιρᾶ πρόσωπο μέ πρόσωπο συναντιέται μέ τόν διοικητή, πού ζητᾶ τή συνεργασία του· «Μπορεῖς ἐσύ νά μᾶς βοηθήσεις νά βροῦμε τόν Αὐξεντίου; Νά σοῦ δώσω τόν ἀριθμό τοῦ τηλεφώνου μου. Ἄν τύχει καί μάθεις τίποτε, ἤ περάσει ἀπό δῶ ὁ Αὐξεντίου, μοῦ κάνεις ἕνα τηλεφώνημα».
  Φεβρουάριος τοῦ 1957. Καί τό βλαστάρι τοῦ Πιερῆ καί τῆς Ἀντωνοῦς, ὁ θρυλικός ὑπαρχηγός τῆς ΕΟΚΑ ἔχει ἄσχημες προαισθήσεις... Τό νέο του λημέρι βρίσκεται τώρα χίλια μέτρα πιό πέρα ἀπό τή μονή τῆς Στρατηλάτισσας τοῦ Μαχαιρᾶ. Βρίσκει τόν ἡγούμενό της Εἰρηναῖο καί τοῦ ἀπευθύνει τά λόγια· «Ὅπου νά ᾿ναι ἔρχονται τά βαριά ὅπλα. Κι ὁ Μαχαιρᾶς θά γίνη Κούγκι. Νά μᾶς κοινωνήσεις. Εἴμαστε σέ κίνδυνο. Ἀλλά εἴμαστε λερωμένοι. Θά ᾿ρθοῦμε αὔριο νά καθαρισθοῦμε καί νά κοινωνήσουμε». Τρεῖς μέρες ἀπεγνωσμένα τόν γυρεύουν τά ὄργανα τῆς Ἀγγλοκρατίας. Καί θά ἔφευγαν, ἄν δέν ἐμφανιζόταν ὁ προδότης -ὁ ἀγωγιάτης τοῦ μοναστηριοῦ- πού τούς ἀποκαλύπτει τήν κρύπτη τοῦ καταζητουμένου.
 Καί στέλνει ὁ στρατάρχης Χάρντιγκ, ὁ Ἄγγλος Κυρβερνήτης τοῦ νησιοῦ, δυνάμεις τῆς στεριᾶς καί τοῦ ἀέρα, γιά νά κονταροχτυπηθοῦν μέ τό «λιοντάρι» τῆς σπηλιᾶς. Ἤδη ἀπό πάνω της φτερουγίζουν δύο ἑλικόπτερα. Γύρω της καταλαμβάνει θέση ἡ τρίτη Ταξιαρχία πεζικοῦ, πού διατάσσει τόν Αὐξεντίου καί τούς τέσσερις συντρόφους του νά βγοῦν ἔξω, ἐνῶ μέσα ἀπό τή γῆ ἠχοῦν δυό μονάχα λέξεις· «Μολών λαβέ». Δέν θά τούς δώσει τή χαρά νά τόν συλλάβουν ζωντανό. Μόνο στ᾿ ἀγαπημένα του παλληκάρια τόν Αὐγουστή Εὐσταθίου, τόν Φειδία Συμεωνίδη, τόν Ἀνδρέα Στυλιανοῦ καί τόν Ἀντώνιο Παπαδόπουλο, παρά τήν ἄρνησή τους, ἐπιμένει ν᾿ ἀδειάσουν τό κρησφύγετο καί νά τόν ἀφήσουν μόνο. Μέ τίς λέξεις «ἐγώ πρέπει νά πεθάνω», τούς κατευοδώνει. Ἄξαφνα μιά χειροβομβίδα τοῦ πληγώνει τό λαιμό καί τό γόνατο. Ὁ ἐχθρός νομίζοντας πώς ὅλα ἔχουν τελειώσει, διατάσσει τόν Αὐγουστή νά φέρει τόν νεκρό ἀρχηγό του. Κι ἐκεῖνος σάν ἀνταμώνει μέ τόν φίλτατο συμπολεμιστή του κράζει στούς ὁπλισμένους· «Ἐλᾶτε, εἴμαστε δυό τώρα».
  Περνοῦν ἐννιά ὧρες. Ὁ σταυραετός τοῦ Μαχαιρᾶ μάχεται τραυματισμένος, γονατιστός, αἱμόφυρτος, ὥσπου νιώθει νά κολυμπᾶ μέσα στή βενζίνη. Τό ἀσκέρι τοῦ ταξίαρχου Χόπγουντ καταστρώνει τόν ἐπίλογο αὐτῆς τῆς τιτανομαχίας. Περιλούει τόν τόπο μέ τριάντα γαλόνια βενζίνης! Ἐκεῖ, στό νοτιοανατολικό ἄκρο τῆς Ἑλλάδος, στόν Μαχαιρᾶ τῆς Κύπρου, ἀνασταίνεται τό Κούγκι, τό Ἀρκάδι... Καπνίζει, φλέγεται ἡ σπηλιά κι ὁ Αὐγουστής τήν ἐγκαταλείπει. Λαμπαδιάζει ὁ 29χρονος ἐθνομάρτυρας, κάνει ὅμως μία ὕστατη προσπάθεια -μ᾿ ὅ,τι τοῦ ἀπέμεινε- μέ τό ἕνα του πόδι νά στείλει τήν τελευταία του βόμβα. 3 Μαρτίου 1957, Κυριακή, 2μ.μ. Ἀπό τά μπαρουτοκαπνισμένα βάθη τῆς γῆς ἐξέρχεται «μιά μάζα καμένο κρέας, μιά μάζα σάν κάρβουνο, μ᾿ ἕνα μόνο πόδι καί δυό κόκκαλα, ἐκεῖ πού ᾿πρεπε νά ᾿ναι τά χέρια... ἕνα στρογγυλό πρᾶμα, πού θύμιζε ἀνθρώπινο κεφάλι».
  Στόν Ἀγαρηνό, πού σήμερα μέ τόση ἰταμότητα ποδοπατᾶ χώματα ποτισμένα μέ αἵματα ἡρώων, παραμένουν ἄγνωστα καί θεωροῦνται ἀνερμήνευτα τέτοια ὁλοκαυτώματα. Τόν Κύπριο ὅμως Ἕλληνα δέν μποροῦν ν᾿ ἀφήσουν σέ ἐφησυχασμό καί σέ ἀδράνεια, ἀλλά τόν χρεώνουν μέ συνεχῆ ἐπαγρύπνηση καί τόν ὑποχρεώνουν στήν ἐπίμονη διεκδίκηση τῶν δικαίων αἰτημάτων του.

Ἑλληνίς

Ἀπολύτρωσις 51 (1996) 84-85

Παιχνίδια κατάλληλα γιά τό παιδί
 Οἱ σημερινοί γονεῖς βρίσκονται ἀντιμέ­τωποι μέ μία πληθώρα ἐπιλογῶν κάθε φο­ρά πού ἀποφασίζουν νά ἀγοράσουν ἕνα παιχνίδι γιά τά παιδιά τους.  Ἔχουν νά ἐπιλέ­ξουν μεταξύ τῶν ἠλεκτρονικῶν ὑψηλότερης τεχνολογίας καί τῶν παραδοσι­ακῶν παιχνιδιῶν πού θυμοῦν­ται ὅτι ἔπαιζαν οἱ ἴδιοι ὡς παιδιά. Πρέπει νά ἔ­χουν ὑπ᾽ ὄψιν τους μερικές βασικές ἀρ­χές, ὅταν δι­ερω­τῶνται ποιό παιχνίδι εἶναι καταλληλότερο νά βο­ηθήσει στήν ἀνάπτυ­ξη τοῦ παι­διοῦ τους .

Ἡ ἀλληλεπίδραση εἶναι τό κλειδί
 Δέν ἔχει σημασία μέ τί παιχνίδι παίζει τό παιδί• ὁ καλύτερος τρόπος γιά τήν προώθηση τῆς ἀνάπτυξής του εἶναι νά συμμετέχει ἐνεργά. Τό παιχνίδι δέν πρέπει νά θεωρεῖ­ται σάν ἕνα ἐργαλεῖο μέ τό ὁποῖο ἀσχολεῖται τό παιδί, ὅταν ἔχει μείνει μόνο του. Προσπαθοῦμε νά δώσουμε στά παιδιά παιχνίδια πού ἐν­θαρρύνουν τήν ἀλ­ληλεπίδραση μέ ἄλλα παιδιά ἤ μέ τούς παπ­ποῦδες τους ἀλλά καί γενικότερα μέ τούς ἐνήλικες πού τά φροντίζουν.

Παιχνίδια πού δέν εἶναι πιά στή μόδα εἶναι συχνά καλύτερα
 Τά σύγχρονα παιχνίδια εἶναι συνήθως ἠλεκτρονικά, μέ πολλούς ἤχους καί «καμπανάκια». Ἀφήνουν ἐλάχιστα περιθώρια στή φαντασία τοῦ παιδιοῦ γιά νά δράσει καί μπορεῖ νά τοῦ δημιουργήσουν ὑπερδιέγερση. Ἀντιθέτως, τά παραδοσιακά παιχνίδια (διάφορα τουβλάκια, κοῦκλες, βιβλία κ.ἄ.) ὠθοῦν τό παιδί νά εἶναι πιό δημι­ουρ­γι­κό. Ἐξάλλου, τά ἁπλούστερα αὐτά παιχνίδια δίνουν στά παιδιά τή δυνατότητα νά παίζουν μαζί μέ ἄλλους, ἐνῶ τά ἠλεκτρονικά παιχνίδια συνήθως παίζονται ἀπό ἕνα ἄτομο. Ὑπάρχει ἕνας καλός κανόνας πού δέν πρέπει νά παραθεωρεῖται: τό παιδί θά πρέπει νά συνεισφέρει στό παιχνίδι περισσότερο ἀπό ὅ,τι τό ἴδιο τό παιχνίδι.

Τό παιδί δέν μπορεῖ νά μάθει ἀπό τά «ἐκπαιδευτικά» παιχνίδια
 Οἱ γονεῖς θά πρέπει νά εἶναι δύσπιστοι ὅσον ἀφορᾶ στά παιχνίδια πού πωλοῦν­ται ὡς «ἐκπαιδευτικά». Τό 2007, ἔρευνα τοῦ δρ. Δημήτρη Χριστάκη, καθηγητῆ Παιδιατρικῆς στό Πανεπιστήμιο Οὐάσινγκτον, ἔ­δε­ιξε ὅτι τά παιδιά πού παρακολουθοῦ­σαν παιδικά ἐκ­παιδευτικά προγράμματα γιά τήν ἐκμάθηση τῆς γλώσσας μάθαιναν λιγότερες νέες λέξεις -ἕξι γιά κάθε ὥρα πα­ρα­κολούθησης- σέ σύγκριση μέ τά παιδιά πού δέν τά παρακολούθησαν. Ἡ ἔ­ρευνα ἀκόμη μελέτησε τά παιχνίδια πού ἔχουν ἀποδειχθεῖ ὅτι ὠφελοῦν στήν ἀνάπτυξη ἑνός παιδιοῦ, ὅπως εἶναι τά τουβλάκια.
Ἡ καθηγήτρια τῆς Ψυχολογίας τοῦ Παν­επιστημίου Temple Dr. Kathy Hirsh-Pasek σημειώνει: «Ντεμοντέ, ρετρό παιχνίδια, ὅ­πως κόκκινες μπάλες ἀπό καου­­τσούκ, πη­λός, πλαστελίνη καί μπογιές, πού δέν κο­στίζουν τόσο πολύ καί εἶναι κρυμμένα στά πίσω ράφια, εἶναι πιό κατάλληλα γιά τά παιδιά ἀπ᾽ ὅ,τι τά ἐκπαιδευτικά ἠλεκτρονικά παιχνίδια».
Ἡ Roberta Golimkoff Ph.D, καθηγήτρια τῆς Σχολῆς  Ἐπιστημῶν Ἀγωγῆς στό Πανεπιστήμιο τοῦ Delaware τῶν Η.Π.Α., παρατηρεῖ ὅτι εἶναι εὐρέως διαδεδομένο πώς «τά ἠλεκτρονικά ἐκπαιδευτικά παιχνίδια συντελοῦν στήν ἀνάπτυξη τοῦ ἐγκεφάλου. Ἀλλά οἱ ἀναπτυξιακοί ψυχολόγοι γνωρίζουν ὅτι στήν πραγματικότητα δέν λει­τουργοῦν μέ αὐτόν τόν τρόπο. Οἱ κατα­σκευ­αστές τῶν παιχνιδιῶν παίζουν μέ τούς φόβους τῶν γονιῶν ὅτι θά μείνουν τά παιδιά τους πί­σω στήν παγκοσμιοποιημένη ἀγορά». Καί προσ­θέτει: «Τά παιδιά δέν εἶναι ἄδεια δοχεῖα πού πρέπει νά γεμίσουν.  Ἐάν παίζουν μέ παιχνίδια πού τά ἐ­πιτρέπουν νά ἐ­ξε­ρευνοῦν, εἶναι πολύ πιθανόν νά δι­δα­χθοῦν σπουδαῖα μαθήματα γιά τό πῶς νά κυριαρχήσουν στόν κόσμο τους».
 Οἱ διαδραστικές ἐφαρμογές καί τά ψηφιακά παιχνίδια εἶναι προτιμότερα ἀπό τήν τηλεόραση, ἡ ὁποία θεωρεῖται ὡς τό πλέ­ον παθητικό παιχνίδι. Ἡ Ἀμερικανική Παιδι­ατρική Ἀκαδημία συνιστᾶ στούς γονεῖς νά ἀποτρέπουν τά παιδιά τους, ἡλικίας κάτω τῶν δύο ἐτῶν, νά παρακολουθοῦν τηλεό­ρα­ση. Ἀλλά καί ἡ Γαλλική Ραδιοτηλεοπτική Ἀρχή ἀπό τό 2008 ἀπαγόρευσε στά γαλλικά κανάλια νά προβάλλουν παιδικές τηλεοπτικές ἐκπομπές πού νά ἀπευθύνονται σέ παιδιά ἡλικίας κάτω τῶν τριῶν ἐτῶν. Γιατί; Διότι «ἡ παρακολούθηση τῆς τηλεόρασης λειτουργεῖ ἐπιζήμια στήν ἀνάπτυξη τῆς παιδικῆς ἡλικίας κάτω τῶν τριῶν ἐτῶν, ἐνῶ παράλληλα ἐγκυμονεῖ μία σει­ρά κινδύνων, καθώς ἐνθαρρύνει τό πνεῦ­μα ἀ­δράνειας, συντελεῖ στήν ἀργή ἐκμάθηση τῆς γλώσσας, στήν ὑπερδιέγερση, στήν ἐμφάνιση διαταραχῶν στόν ὕπνο καί στή συγκέντρω­ση, καθώς καί στήν ἐξάρτηση ἀπό τίς ὀθόνες» (Ἀνώτατο Ὀπτικο­α­κουστι­κό Συμβού­λιο).
 Εἶναι πολύ σημαντικό τά μικρά παιδιά νά ἔχουν ἄφθονα τρισδιάστατα παιχνίδια. Τά τουβλάκια, οἱ μπάλες καί τά κύπελλα διαφόρων μεγεθῶν καί σχημάτων πού μποροῦν νά τοποθετηθοῦν τό ἕνα πάνω στό ἄλλο σχηματίζοντας πυραμίδες καί πύργους, οἱ κρίκοι καί ἄλλα ἀντικείμενα, συντελοῦν στήν κατάκτηση καί ἀνάπτυξη τῶν κινητικῶν δεξιοτήτων τοῦ παιδιοῦ, στή γνωστική του ἀνάπτυξη καί στήν ψυχική του ὑ­γεία. Πιλοτική ἔρευνα πού δημοσιεύτηκε τό 2007 στό περιοδικό τῆς Ἀμερικανικῆς Ἰα­τρικῆς Ἕνωσης διαπίστωσε ὅτι, ὅταν τά παιδιά παίζουν μέ τουβλάκια, τό παιχνίδι μπο­ρεῖ νά ὁδηγήσει σέ βελτίωση τῆς γλωσσικῆς ἀνάπτυξής τους καθώς καί τῆς προσοχῆς τους.

Ἀποφεύγουμε βίαια παιχνίδια
 Ἐνῶ τά βίαια παιχνίδια φαίνεται νά εἶναι πολύ δημοφιλῆ μεταξύ τῶν παιδιῶν, πολλές μελέτες ἔχουν δείξει ὅτι αὐ­τά μπο­ροῦν νά ἐπηρεάσουν ἀρνητικά τήν ψυ­­χολογική τους ἀνάπτυξη. Οἱ γονεῖς θά πρέπει νά εἶ­ναι ἐπίσης ἰδιαίτερα ἐπιφυλακτικοί σέ παιχνίδια σκοποβολῆς• κανένα ἀπό τά παιχνίδια αὐτῆς τῆς κατη­γορίας δέν ἀξιολογήθηκε ὡς κατάλληλο.
 Τά σημερινά παιδιά «ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων» ἐκτίθενται περισσότερο ἀπό ποτέ σέ ψηφιακά μέσα στήν καθημερινή τους ζωή. Ἡ Ἀμερικανική Παιδιατρική Ἀκαδημία συν­ιστᾶ στούς γονεῖς νά περιορίσουν τόν χρό­νο πού τά παιδιά τους στήνονται μπροστά στήν ὀθόνη. Ἀλλά καί ἡ ἔρευνα τοῦ καθηγητῆ τῆς Παιδιατρικῆς δρ. Δημήτρη Χριστά­κη ἔχει δείξει ὅτι ὅταν τά παιδιά παρα­κολουθοῦν ἕνα DVD, εἶναι λιγότερο ἀφοσιωμένα ἀπό ὅ,τι ὅταν παίζουν μέ τουβλάκια. Καί συστήνει: «Ἀνεξάρτητα ἀπό τήν ἡλικία τῶν παιδιῶν μας, λιγότερα ἠλεκτρονικά παιχνίδια ὄχι μόνο στίς διακοπές ἀλλά καί στή διάρκεια τοῦ ἔτους.».
 «Τό παιδί», θά τονίσει ἡ Kathy Hirsh- Pa­sek, «ἀρχίζει νά χτίζει τή φαντασία του γύ­ρω ἀπό τά ἁπλούστερα παιχνίδια. Τά παιχνίδια δέν ἐπιβάλλουν τί νά κάνει τό παιδί σας ἀλλά τό παιδί σας προστάζει τά παιχνίδια τί πρέπει νά κάνουν». Εἶναι στό χέρι μας νά συντελέσουμε στό χτίσιμο τῆς φαντασίας τοῦ παιδιοῦ, διότι «ἡ φαντασία εἶναι πιό σημαντική ἀπό τή γνώση. Ἡ γνώ­ση περιορίζεται σέ ὅ,τι τώρα γνωρίζουμε καί κατανοοῦμε, ἐνῶ ἡ φαντασία ἀγκαλιάζει τόν κόσμο ὅλο καί πάντα θά ὑπάρχουν ἄλλα γιά νά γνωρίσουμε καί νά κατανο­ή­σου­με» (Albert Einstein).

Ἀθαν. Ἀστ. Γκάτζιος

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 82-83

 Ἐπιθύμησα, παραμονές τῆς 25ης Μαρτίου, νά ταξιδέψω γιά λίγο στά 1821 καί νά δῶ καί νά ἀκούσω τά ψυχωμένα παλληκάρια τοῦ ἔθνους μας. Ἐ­λᾶτε, λοιπόν, νά μποῦμε γιά λίγο στή μηχανή τοῦ χρόνου καί νά γυρίσουμε πίσω, ἀφήνοντας τήν καρδιά μας νά χτυ­πᾶ στό ρυθμό τῆς δικῆς τους ἀν­δρεί­ας καρδιᾶς, στό δικό τους μεγαλεῖ­ο.

 Μαζί μέ τόν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη ἄς μελετήσουμε τήν προκήρυξη πού ξεσήκωσε καί φλόγισε μία γενιά φλογε­ρή, τόν μεγαλειώδη Ἱερό του Λόχο: «Μά­­χου ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος…Εἶναι καιρός νά ἀποτινάξωμεν τόν ἀ­φό­ρη­τον ζυγόν, νά ἐλευθερώσωμεν τήν Πατρί­δα, νά κρημνίσωμεν ἀπό τά νέφη τήν ἡμισέληνον, διά νά ὑψώσωμεν τό σημεῖον, δι’ οὗ πάντοτε νι­κῶ­μεν, λέγω τόν Σταυρόν…».
 Ὁ Μακρυγιάννης, πού ἔμαθε γράμμα­τα σέ μεγάλη ἡλικία, μᾶς τά ἔγραψε τόσο ὑπέροχα! Ἄς τόν ἀκούσουμε: «Ὅ­ταν σηκώσαμεν τήν σημαίαν ἐναντίον τῆς τυραγνίας, ξέραμεν ὅτι εἶναι πολλοί αὐ­τεῖνοι καί μαχητικοί κι’ ἔχουν καί κανόνια κι’ ὅλα τά μέσα. Ἐμεῖς σέ οὕλα εἴ­μαστε ἀδύνατοι. Ὅμως ὁ Θεός φυλάγει καί τούς ἀδύνατους, κι’ ἄν πεθάνωμεν πεθαίνομεν διά τήν Πατρίδα μας, διά τήν Θρησκείαν μας καί πολεμοῦμεν ὅσο μποροῦμε ἐναντίον τῆς τυραγνίας κι ὁ Θεός βοηθός… Χωρίς ἀρετή καί πό­νο εἰς τήν πατρίδα καί πίστη εἰς τήν θρησκεία τους ἔθνη δέν ὑπάρχουν».
 Ἄς γονατίσουμε σιμά στόν Ἀθανάσιο Διάκο τή στιγμή πού ἀπαντᾶ στόν Ὀ­μέρ Βρυώνη « Ἐγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θέ νά πεθάνω» καί ἄς ἀναλογιστοῦμε τή θυσία του γιά τήν πατρίδα· ἕνα σφαχτάρι ἅγιο καί θύμα ἱερό στόν βωμό τῆς πατρίδας…
 Ἄς ἀκουμπήσουμε εὐλαβικά λουλούδια στόν τόπο πού ἔπεσε παλληκαρίσια ὁ Παπαφλέσσας, στό ἡρωικό Μανιάκι, κι ἄς ἀγναντέψουμε ἀπό ἐκεῖ τόν Ἰμ­πρα­ήμ νά σκύβει καί νά φιλᾶ στό μέτωπο τόν ἥρωα γεμάτος θαυμασμό...
 Ἦταν ἡ φλογερή καρδιά τοῦ Κανάρη πού ξεσήκωνε τά παλληκάρια καί ἡ ἀ­γά­πη στήν πατρίδα καί στόν Θεό, πού ὅ­πλιζε τό ἡρωικό του χέρι… «Μία δύ­να­­­μις μέ ἅρπαξε... Μία δύναμις θεϊκή μέ γιγάντωσε. Αὐτή μοῦ ἔδωσε θάρρος διά νά φθάσω μέ τό πυρπολικό μου στήν τουρκική ναυαρχίδα. Οἱ Τοῦρκοι ἦ­ταν τό­­σοι ὥστε ἐάν ἔπτυον ἐπάνω μας θά μᾶς ἔπνιγαν ἀναμφιβόλως… Εἰς τό ὄ­νο­μα τοῦ Κυρίου! φώναξα ἐκείνη τή στι­γμή. Ἔκανα τόν Σταυρό μου καί πή­δηξα στή βάρκα. Οἱ φλόγες τοῦ πυρπολικοῦ μεταδόθηκαν στήν ναυαρχίδα πού τινάχθηκε στόν ἀέρα καί παρέσυρε στόν θάνατο χιλιάδες Τούρκους…».
 Ξεφυλλίζω τά συγγράμματα τοῦ Ἀ­δαμάντιου Κοραῆ καί βρίσκω διαμάντια συμβουλῶν καί παραινέσεων, διαμάντια γιά τό τότε ἀλλά καί τό σήμερα: «Μό­νον τοῦ Εὐαγγελίου ἡ διδαχή ἐμπορεῖ νά σώσῃ τήν αὐτονομίαν τοῦ Γένους, ὅταν μάλιστα κηρύττεται ἀπό ποιμένας φίλους τῆς ἀληθείας καί τῆς δικαι­οσύνης… Τοῦτο παρακαλῶ νά τούς πα­ραγγείλετε νά πράττωσιν εἰς τό ἑ­ξῆς, παριστάνοντες εἰς αὐτούς, ὅτι πολεμοῦν ὄχι μόνον ὑπέρ πατρίδος, ἀλλά καί ὑπέρ πίστεως». Καί ἀλλοῦ σημει­ώ­νει: «Μόνη ἡ δικαιοσύνη φέρει τήν ἐ­λευ­θερίαν, τήν δύναμιν καί τήν ἀσφάλειαν. Ἡ ἀνδρεία χωρίς τήν δικαιοσύνην εἶναι εὐτελές προτέρημα. Καί αὐτή τοῦ Θεοῦ ἡ παντοδυναμία ἤθελ’ εἶσθε χωρίς ὄφελος διά τούς ἀνθρώπους, ἄν δέν ἦτον ἑνωμένη μέ τήν ἄπειρον δικαιοσύνην του…».
 Σέ ἀκούω καί πάλι, Σπυρίδων Τρικού­πη, νά μᾶς ἐνθουσιάζεις, καθώς φωνάζεις μέ πό­νο: «Ἄχ, διά τούς οἰκτιρμούς τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ὅλος ἀγάπη, διά τό ὄνομα τῆς Πατρίδος, ἡ ὁποία εἶ­ναι ὅλη ἀρετή, ἄς καθαρίσωμεν τήν ψυ­χήν μας ἀπό τόν ρύπον τῆς διχονοί­ας, ἄς θάψωμεν εἰς τόν τάφον τῆς λησμονησίας τά ἄγρια καί ἀνόητα πάθη μας, ἄς πλύνωμεν τάς μεμολυσμένας καρδίας εἰς τό ἱερόν λουτρόν τῆς ἀγάπης, ὁ πατριωτισμός ἄς λαμπρύνῃ εἰς τό ἑξῆς τόν θολωμένον νοῦν μας, ἡ εἰ­λικρίνεια ἄς βασιλεύσῃ εἰς τήν καρδί­αν μας, ἡ ἀγάπη καί ἡ σύμπνοια ἄς προ­- πορεύωνται, ὡς νεφέλη πυρός, ὅλων τῶν βουλῶν μας καί ὅλων τῶν ἔργων μας».
 Κι ὁ φωτισμένος Καποδίστριας, πού ἀναίτια δολοφονήσαμε, ὑψώνει τό ἴδιο λάβαρο τῆς πίστης καί μηνᾶ στούς ἀν­τίθεους καιρούς μας: «Ὁ Θεός εἶναι με­τά τῆς Ἑλλάδος καί ὑπέρ τῆς Ἑλλάδος καί αὕ­τη σωθήσεται. Ἐκ ταύτης τῆς πεποιθήσεως ἀντλῶ πά­σας μου τάς δυνάμεις καί πάντας τούς πόρους».
 Τό ταξίδι τελειώνει… ἀν­τάμωμα συγκλονιστικό μέ ὅλους ὅσοι πότισαν τούτη τή γῆ μέ τό αἷμα τους καί τή ζύμωσαν μέ τά λόγια καί τά θαυμαστά ἔργα τους. Δέν θέ­λω νά φύγω… ζητῶ καταφύγιο ἀνάμε­σα σέ τούτους τούς νεκρούς, πού εἶναι τόσο ζωντανοί στήν καρδιά μου. Ἡ ψυ­χή τοῦ Θεόδωρου Κολοκο­τρώ­νη πλα­νιέ­ται ἀνάμεσά μας ψιθυρίζοντας: «…καί μήν ξεχνᾶς, γιέ μου, πώς ἐμεῖς ξο­φλή­σαμε πιά. Ὥς ἐδῶ ἦταν. Τώρα ἡ πολύπαθη Ρωμιοσύνη στηρίζει τήν ὕπαρξή της στή λεβεντιά σας». Ναί, ἥρωες τῆς πατρίδας μου, τολμῶ νά καυχηθῶ ὅτι εἶμαι κι ἐγώ, παιδί τοῦ 21ου αἰώνα, δι­κός σας ἀπόγονος. Μέ­σα στίς φλέβες μου τρέχει τό δικό σας ἡρωικό αἷ­μα, ἡ δική σας παλλόμενη ἀπό ἀγάπη στόν Θεό καί στήν πατρίδα καρδιά μεταγγίζει παλμό καί ἐνθουσιασμό στή νιότη μου! Εὐλαβικά σᾶς προσ­φέρω φόρο τι­μῆς καί εὐ­γνωμοσύνης καί ὑ­πόσ­χομαι     -μέ τή δική σας ἀκρά­δαν­τη πίστη- νά «στήσουμε καί πάλι μές στό οὐράνιο θεῖο φῶς μία Ἑλλάδα τρισμεγάλη». Για­τί τό «χρω­στᾶ­με σέ ὅ­σους πέρασαν, θά ρθοῦ­νε, θά περάσουν, κριτές θά μᾶς δικάσουν, οἱ ἀγέννητοι, οἱ νεκροί».

Μ. Δανιήλ

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 78-79

 Ἡ Ἐπανάσταση τῶν Ἑλλήνων τό 1821 εἶναι ἕνα ἀπό τά πιό λαμπρά γεγονότα τῆς παγκόσμιας ἱστορίας κατά τήν ἀπόφαση καί ὄχι κατά τό ἀποτέλεσμα καί τίς συνέπειές του. Στό παρελθόν ἡ ἐπέτει­ος πανηγυριζόταν κατά τρόπο ὑ­πο­κρι­τι­κό χωρίς διάθεση προσέγγισης στό πνεῦ­­μα τῶν πρωτεργατῶν της. Κατά τά τελευταῖα ἔτη ἔχουμε ἐπίθεση ἐκ μέρους τῶν ἐθνομηδενιστῶν, προκειμένου νά ἀμαυρωθεῖ ἀκόμη καί ἡ μνήμη αὐτῶν καί νά σπιλωθεῖ ἡ Ἐκκλησία, τῆς ὁποίας ὁ ρό­λος προβάλλεται ἀπό τούς ἐχθρούς τοῦ ἔθνους ὡς ἐθνομειοδοτικός!

 Ἄς ἐξετάσουμε τά πράγματα μέ νηφαλιότητα, χωρίς φόβο δηλαδή, καί χωρίς πάθος.
 Τό Γένος μας, συνηθίζουμε νά λέμε, παρέμεινε ὑπόδουλο ἐπί 400 ἔτη. Παραβλέπουμε ὅτι περιοχές του εἶχαν ἤδη κατακτηθεῖ κατά τόν 11ο αἰώνα (Καπ­παδοκία) καί τά ἔτη δουλείας εἶ­χαν ξεπεράσει τά 800 κατά τήν ἀν­ταλλαγή τῶν πληθυσμῶν καί ὅτι ἡ Βόρεια Ἑλλάδα παρέ­μεινε κατακτημένη περί τά 530 ἔτη. Στίς κατακτηθεῖσες περιοχές ὑπῆρξε ἔντονος ἐξισλαμισμός καί στή συνέχεια ἐπιμειξία, μέ συνέπεια νά ἀλλοιωθοῦν τά χαρακτηριστικά τῶν κατακτητῶν, πού ἦταν μογγολικῆς καταγωγῆς. Ὁ ἐξισλαμισμός ἑρ­μηνεύεται κατά τρό­πο ἱκανοποιητικό ἀπό τίς ὑλιστικές σχολές ἱστορικῆς ἀ­νάλυσης: Τό κίνητρο ἦταν οἰκονομικό. Πρῶτοι ἐξισλαμίστηκαν οἱ οἰκονομικά ἰσχυροί, προκειμένου νά διατηρήσουν μεγάλο μέ­ρος τῆς περιουσίας τους.  Ἀκολούθησαν καί οἱ οἰκονομικά ἀνίσχυροι, προκειμένου νά ἀποφύγουν τόν κατατρεγμό τοῦ ὑποδούλου.
 Ἡ ἄποψη ὅτι οἱ ἐξισλαμισμοί κατά κανόνα ὑπῆρξαν βίαιοι δέν ἔχει ἰσχυρά ἱστορικά ἐρείσματα οὔτε κατά τήν πρώιμη οὔτε κατά τήν ὄψιμη τουρκοκρατία. Τό ἐρώτημα πού δέν τίθεται ὅμως καί δέν ἀ­παντᾶται εἶναι: Γιατί δέν ἐξισλαμίστηκαν ὅλοι; Γιατί παρέμειναν τόσοι χριστιανοί πρίν ἀπό τή γενοκτονία, πού ἐπιχείρησαν οἱ Νεότουρκοι στή Μικρά Ἀσία; Γιά νά ἀπαντήσουν πρέπει νά ἔλθουν σέ σύγ­κρου­ση μέ τήν ὑλιστική φιλοσοφία, στήν ὁποία ἑδράζεται ἡ κατ’ αὐτούς ἑρμηνεία τῆς ἱστορίας.
 Ἡ Ἐκκλησία, παρ’ ὅλες τίς ἀδυναμίες τοῦ σώματός της, κατάφερε καί συγκράτησε ἀρκετά παιδιά κοντά της. Ἀν­τί νά ἀναγνωρισθεῖ ἡ συμβολή της στή διατήρηση τοῦ Γένους, ἔχουμε κατά τίς   τελευταῖες δεκαετίες ἐνορχηστρωμένη τή συκο­φαντική σέ βάρος της ἐπίθεση μέ   τήν κατηγορία ὅτι ὑποτάχθηκε στόν κατακτητή, γιά νά διατηρήσει τά προνόμιά της! Δοκιμάζουν ἄγρια χαρά ὅλοι οἱ ἐχθροί τῆς Ἐκ­κλησίας ἱστορικοί προ­βάλλοντας σκάνδαλα μελῶν τῆς Ἐκ­κλησίας, ἐνῶ θάβουν κυριολεκτικά κά­-  θε προσφορά της.
 Κατ’ ἀρχήν ὑπενθυμίζου­με: Ὁ ὑ­πό­δου­λος πρόγονός μας ἀγνο­οῦσε παντε­λῶς τούς ὅρους «ἰσλάμ» καί «ἐξισλα­μισμός». Γιά κάθε ἐξισλαμισμένο ἔλεγε: «Αὐτός τούρκεψε». Τί σημαίνει αὐτό; Ὅτι ὁ ἀρνησίθρησκος χανόταν καί γιά τό Γέ­νος. Τί πρόσφερε λοιπόν ἡ Ἐκκλησία στό ἔθνος; Κράτησε κοντά της ὅσα παιδιά της ἄντεξαν τίς δοκιμασίες τῆς δουλείας, ὥσ­τε, ὅταν ἦλθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, αὐ­τά νά ἐπαναστατήσουν. Ἄν εἶχαν ἐξισλα­μιστεῖ ὅλοι, θά εἶχε ὑπάρξει ἐπανά­στα­ση; Ἄς ἐ­ρευνήσουν οἱ ἐμπαθεῖς ἐχθροί   τῆς Ἐκ­κλησίας τή στάση τῶν ἐξισλα­μι­σμέ­νων Βαλαάδων τῆς Δυτικῆς Μακε­δο­νί­­ας κατά τόν ἀγώνα. Στρατεύτηκαν στό πλευ­ρό τῶν κατακτητῶν! Ἀκόμη καί οἱ με­τα­στραφέντες στόν καθολικισμό στίς ἑνετικές κτήσεις ὁμογενεῖς μας ἀπεῖχαν ἀπό τόν ἀγώνα.
 Ὁ λαός ἐπαναστάτησε μέ τό σύνθημα «ἐλευθερία ἤ θάνατος»! Καί ἔφθασαν πολυμαθεῖς ἱστορικοί νά καταγγείλουν τούς ἀγωνιστές ὅτι δέν ἤξεραν γιατί ἀγωνίστηκαν. Τί κι ἄν ὅλοι τους βροντοφώναξαν «γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία»; Τί κι ἄν δέν ὑπῆρξε σημαία ἐπαναστατικοῦ σώματος χωρίς τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ; Τί κι ἄν ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης τόνισε ὅτι ἡ δική μας ἐπανάσταση δέν μοιάζει μέ τίς ἄλλες (στήν οὐσία μέ τήν ἄλλη, τή γαλλική); Ἦλθαν αὐτοί οἱ γραμματιζούμενοι νά κάνουν γνωστό στούς πολίτες τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους αὐτό πού ἀγνοοῦσαν οἱ πρωταγωνιστές τῆς ἐποποιίας! Ὁ ἀγώνας ἦταν ταξικός, ὅπως καί κάθε ἀ­γώνας στήν ἱστορία! Τό κίνητρο ἦταν οἰ­κονομικό! «Ποιά πατρίδα καί ποιά πί­- στη;», ὠρύονται οἱ ἐθνομηδενιστές. «Ἐ­κεῖνοι οἱ ἀγράμματοι δέν γνώριζαν ποιοί ἦσαν». Οἱ ἐλευθερωτές τους, οἱ «μεγάλες δυνάμεις» δηλαδή, τούς ἔμαθαν ποιοί εἶ­ναι! Οἱ Ἀνατολίτες τούς ἀποκαλοῦσαν Ρούμ καί Γιουνάν, οἱ Δυτικοί Γραικούς, ἀλλά οἱ ἴδιοι δέν γνώριζαν ποιοί ἦσαν! Τί κι ἄν δηλώνει ὁ Μακρυγιάννης ὅτι πολέμησαν γιά τίς ἀρχαιότητες, πού ἦσαν διάσπαρτες στή γῆ μας καί τίς ὁποῖες ἐ­ποφθαλμιοῦσαν τότε, ὅπως καί τώρα, οἱ Εὐρωπαῖοι!
 Ἡ μόνη ἀλήθεια πάντως εἶναι ὅτι δέν μᾶς ἀπελευθέρωσαν τά αἵματα τῶν ἀ­γωνιστῶν, ἀλλά τά συμφέροντα τῶν «μεγάλων». Μᾶς ἀπελευθέρωσαν ἀπό τούς Τούρ­κους, γιά νά μᾶς ἔχουν σκλάβους τους οἰκονομικούς!
 Ἀπό τότε πού μᾶς ἔβαλαν καί δο­λο­φονήσαμε τόν πρῶτο κυβερνήτη μας, τόν λαμπρό Καποδίστρια, διαφέντεψαν τόν ἔρμο αὐτόν τόπο ὅλοι ἐκεῖνοι πού ἦ­σαν πρόθυμοι νά τεθοῦν, μέ τό ἀζημίωτο, στήν ὑπηρεσία τῶν δυνατῶν. Ὅλων αὐ­τῶν οἱ ἐνέργειες ἑρμηνεύονται κατά τρό­πο ἱκανοποιητικό ἀπό τήν ὑλιστική φιλοσοφία τῆς ἱστορίας: Τό κίνητρό τους εἶ­ναι οἰκονομικό.
 Ἀλλά γιατί νά δυσανασχετεῖ ἕνας λα­ός ἀπό τίς ἐξελίξεις πού τόν ὁδηγοῦν στήν ἔνδεια καί τόν καθιστοῦν ἀντικείμενο λοιδορίας τῶν «μεγάλων»; Ἄν πιστεύουμε  ὅτι μοναδικό κίνητρο τῶν ἀνθρωπίνων ἐνεργειῶν εἶναι τό οἰκονομικό, τότε δικαι­ώνουμε ὅλους ἐκείνους πού ξεπουλοῦν τήν πατρίδα στούς ξένους! Ἄν σή­μερα φαντάζει σέ μᾶς τούς Ἕλληνες ἀ­νόητο καί παρωχημένο τό σύνθημα «ἐ­λευθερία ἤ θά­νατος», κα­θώς οἱ κοινω­νικές συνθῆκες ἔ­χουν μεταβληθεῖ σαρωτικά σέ σχέση μ’ ἐκεῖνες τῆς Τουρκοκρατίας, τότε ἄς μή κλαιγόμαστε: Εἴμαστε ἄξιοι τῶν συνεπειῶν τῆς ἐπιλογῆς μας νά θεωροῦμε τή θρησκευτική πίστη ἀνώφελη καί τήν πατρίδα ἀπολίθωμα τοῦ παρελθόντος, σερνόμενοι πίσω ἀπό αὐτούς πού ἀπώλεσαν τήν πρώτη καί εἶναι πρόθυμοι νά ἐκποιήσουν τή δεύτερη.

Ἀπόστολος Παπαδημητρίου

 Ἡ λαμπρή μέρα τῆς λευτεριᾶς καί τῆς ἐνσωμάτωσης στή μητέρα Ἑλ­λάδα ἀνέτειλε γιά τά ἡρωικά Δωδεκάνησα στίς 7 Μαρτίου 1948. Μέ πατριωτικό παλμό γιορτάζεται ἡ τρα­νή ἐπέτει­ος κά­θε χρόνο σέ τοῦτες τίς ἐσχατιές τῆς ἑλληνι­κῆς γῆς, στό ἔν­δοξο προπύργιο τῶν ἀ­γώνων τῆς Φυ­λῆς. Συνάμα τήν ἴδια ἡ­μέρα τιμοῦνται πανηγυρικά ὅλοι οἱ δω­­δεκανήσιοι ἅ­γιοι, ἀπόστολοι, ὅ­σιοι, μάρτυρες καί νεομάρτυρες. Μία ἱερή ὁλόφωτη σύναξη, πού μαρτυρεῖ τήν πα­ρου­σία τῶν χριστιανῶν στήν εὐλο­γημένη γῆ τῶν Δωδεκανήσων στό διάβα τῶν αἰώνων καί ἐνισχύει τούς πνευματικούς ἀγωνιστές κάθε ἐ­ποχῆς. Ὁ σπόρος τῆς ἀλήθειας πού φύτευσε τό χέρι τῶν ἀποστόλων Παύλου καί Ἰωάννη ἔδω­σε καρποφορία μεστή καί εὔχυμη.

 Ὅσιοι καί ἀσκητές πού δέν συμβιβάζονται μέ τό πεπερα­σμένο, νοσταλγοί τοῦ οὐρανοῦ λατρεύ­ουν τόν Θεό μέσα στήν παν­ώρια φύση τῶν ἑλληνι­κῶν νησιῶν. Ὁ ὅσιος Χριστόδουλος (11ος αἰ.) πού ἔ­χτι­σε τή μονή τοῦ ἁγίου Ἰω­άννου τοῦ Θεολόγου, ὁ ὅσιος Λεόντιος ὁ θαυματουργός (12ος αἰ.), ὁ Γεράσιμος ὁ Βυζάντιος (18ος αἰ.), μέ τήν ὁσιακή ζωή τους ἁγίασαν στήν Πάτμο. Ὁ Ἰ­ω­άννης ὁ Καρπάθιος (7ος αἰ.), ὁ ὅ­σιος Σάββας ὁ ἐν Καλύμνῳ (20ός αἰ.) συνασκητής καί διακονητής τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, τό ἱερό λείψανο τοῦ ὁποίου φυλάγεται στήν Κάλυμνο, ὁ ὅσιος Γρηγόριος Γραβανός ὁ Νισύριος (19ος αἰ.), μέλος τοῦ κινήματος τῶν Κολλυβάδων. Ξερι­ζωμένος ἀπό τό Ἅ­γιο Ὄ­ρος, ἀσκή­τευ­σε καί κήρυξε στήν Πάτ­μο καί στούς Λειψούς. Ἡ ἀρετή καί ἡ ἄ­σκη­σή του ἀκτινο­βο­λοῦ­σαν σ’  ὅ­λα τά νησιά καί ἀνέπαυε χιλιάδες ψυχές ὡς ἄριστος πνευματικός. Ὁ Πλάτων Ἀϊβαζίδης ὁ Πά­τμιος (20ός αἰ.). Μοναχός στή Μο­νή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, κατά τή διάρκεια τῶν σπου­δῶν του στήν Κωνσταντι­νού­πολη γνώρισε τόν Γερμανό Καραβαγγέλη, Μη­τροπολίτη Καστοριᾶς καί μετέπειτα Ἀμασείας Πόντου, τόν ὁποῖο καί ἀκο­λού­­θησε. Ἐκεῖ κρεμάστηκε ἀπό τούς Τούρκους τό 1921.
 Ὁ ἅγιος Φανούριος ὁ νεοφανής (13ος αἰ.), πού τόν ἀποκάλυψε ὁ Θεός ὡς δῶρο οὐράνιο τόν 16ο αἰώνα, στή Ρόδο. Στήν εἰκόνα, πού θαυματουργικά βρέθηκε, ὁ Ἅγιος παρουσιαζόταν ὡς στρατιώτης, κρατώντας σταυρό καί λαμπάδα ἀναμμένη καί γύρω ἀπό τή μορφή του εἰκονίζονταν τά μαρτύριά του.
 Πλάι στούς ὁσίους, συντονίζουν τό βῆμα οἱ ἡρωικοί νεομάρτυρες, πού σάν ἄνθη ἐαρινά προβάλλουν μέσα στήν παγωνιά τῆς Τουρκοκρατίας καί ἀντιφεγγίζουν μέ τή γενναία ὁμολογία τους τή λάμψη τῶν πρώτων μαρτύρων.
 Ὁ Μακάριος ὁ Καλογερᾶς, ὁ ἐθνοδι­δάσκαλος (18ος αἰ.), ὁ ἱδρυτής τῆς Πατμι­άδας Σχολῆς, ἡ ὁποία διαδραμάτισε ση­μαντικό ρόλο στή διαπαιδαγώγηση τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων. Ὁ ἱερομάρτυς Εὐ­θύμιος Μητροπολίτης Ρόδου (16ος αἰ.), εὐσεβής καί ἄγρυπνος ποιμένας, τόν ὁ­ποῖο συνέλαβαν οἱ Τοῦρκοι καί ἀνασκολόπισαν μαζί μέ ἄλλους κληρικούς καί κοινοτικούς παράγοντες τῆς Ρόδου. Οἱ προσκυνητές τοῦ τάφου του εὐεργετοῦν­ται μέ πλῆθος θαυμαστῶν σημείων. Οἱ πέντε ὁσιομάρτυρες στούς Λειψούς (16ος αἰ.), πού πότισαν τό χῶμα καί τά βράχια τῶν Δωδε­κανή­σων μέ τό αἷμα τους, βρίσκοντας μαρτυρικό τέλος ἀπό τούς τούρκους δυνάστες. Ὁ μεγαλομάρτυρας Κωνσταν­τῖνος ὁ Ὑδραῖος (†1800) πού ξέ­πλυ­νε τήν ἄρνη­ση ὑπομένοντας φρικτά βασανιστήρια στή Ρόδο, ὁ Ἰωάννης ὁ Ναύ­κληρος (†1732) πού κάηκε ζωντανός ἀπό τούς Τούρκους, ὁ Νικήτας ὁ Νισύριος (†1669) πού μαρτύρησε στά δεκάξι του χρόνια, ὁ Χρῆστος ὁ κηπουρός ὁ ἐκ Πρεβέζης (†1668), πού ὁμολόγησε τόν Χριστό καί ὑπέστη φοβερά βασανιστήρια στήν Κῶ.
 Ἀτέλειωτος τοῦτος ὁ χορός, στεφα­νω­μένος μέ τό φῶς τῆς αἰωνιότητας, μᾶς περιστοιχίζει στίς 7 Μαρτίου, καθώς ἡ καρ­- διά κάθε Ἕλληνα στρέφεται στά αἱ­μα­τοβαμμένα Δωδεκάνησα. Οἱ ἅγιοι καί οἱ μάρ­τυρες «φαιδρές λαμπάδες τοῦ Χριστοῦ», ἀκάματοι πρεσβευτές στόν  θρόνο τοῦ Θεοῦ ἀλλά καί ἐγγυητές τῆς αἰώνιας νίκης τῶν πιστῶν τῆς στρατευομένης ἐκ­κλησίας.

Ἰχνηλάτης

 Μέσα στήν πένθιμη ἀτμόσφαιρα τῆς Με­γάλης Τεσσαρακοστῆς ἡ Ἐκκλησία «ἐν πανη­γύρεσι χαρᾶς» προβάλλει καί τιμᾶ ἰδιαίτερα τήν σεπτή μορφή τῆς Θεοτόκου, τῆς μητέρας τοῦ Κυρίου.
 Δέν γνωρίζουμε πολλά γιά τήν παρ­θένο Μαρία. Οἱ πληροφορίες πού μᾶς παρέχει ἡ Καινή Διαθήκη γιά τό πρόσωπό της εἶναι λί­γες. Εἶ­ναι ὡστόσο ἀρκετά χαρακτηριστικές καί μᾶς βοηθοῦν νά σκιαγραφήσουμε μέ ἁ­δρές πινε­λιές τήν προσωπικότητά της.
 Φαίνεται ὅτι γεννήθηκε καί μεγάλωσε στήν Ναζαρέτ τῆς Γαλιλαίας, ὅπου συνέβη καί ὁ εὐαγγελισμός της. Καταγόταν ἀπό τήν βασι­λική γενιά τοῦ Δαυΐδ, ὅπως καί ὁ ἀρ­ρα­βω­νια­στικός της Ἰωσήφ. Τό ὄνομά της «Μα­ριάμ», πού στά ἑλληνικά σημαίνει «κυρία», «δυναμι­κή», ἦταν σύνηθες καί δινόταν στά κορίτσια τῶν Ἑβραίων πρός τιμήν τῆς ὁμώ­νυ­μης ἀ­δελ­φῆς τοῦ Μωϋσῆ.
 Ἕνα ἀπό τά πρῶτα χαρακτηριστικά τῆς Παρθένου ἦταν ἡ σύνεσή της. Στήν ἐπίσκεψη τοῦ ἀγγέλου Γαβριήλ καί στό μήνυμά του ὅτι θά κυοφορήσει καί θά γεννήσει τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἀντιδρᾶ μέ περίσκεψη καί προσοχή. Δέν ἀποδέχεται ἄκριτα τήν θεία ἀγγελία, ὅπως ἴσως θά ἀνέμενε κανείς. «Ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος» (Λκ 1,29), τί νά σημαίνει ἄραγε αὐτός ὁ χαιρετισμός τοῦ ἀγγέλου, ἀναλογίζεται. Καί ὅταν ὁ Γαβριήλ τῆς ἐξηγεῖ, τόν ρωτᾶ• «πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώ­σκω;» (Λκ 1,35). Δέν δείχνει ἀπιστία αὐτή ἡ ἀντίδρασή της; Δέν μοιάζει μέ τήν ἀπιστία τοῦ Ζαχαρία, γιά τήν ὁποία ὁ ἱερέας τιμωρήθηκε; Ὄχι, ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος Μεδιολάνων. Ὁ Ζα­χα­ρίας εἶχε ὑπ’ ὄψιν του πα­ρα­δεί­γματα ζευγαριῶν ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη πού ἄν καί ἡλικιω­μένοι ἤ στεῖ­ροι ἀπέ­κτησαν παιδί μέ τρόπο θαυ­μαστό. Γι’ αὐτό καί δέν ἔπρεπε νά ἀπιστή­σει. Ἡ πε­ρίπτωση ὅμως τῆς Θεοτόκου εἶναι διαφορετική· πρό­κει­ται γιά παρθενική γέννηση, μοναδική στήν ἱστορία. Ὁ Γα­βριήλ ἀπαντᾶ στήν φυσιολογική ἀ­πο­ρία της καί τό­τε ἡ Μαρία ὑποτάσ­σεται ἀνεπιφύλακτα στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ.
 Διέθετε ἐπίσης ἡ Παρθένος ταπεί­νωση καί εὐσέβεια ἀληθινή. Ὑπακούει στό θεῖο θέλημα μέ ἁπλότητα· «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆ­μά σου» (Λκ 1,38). Δέν ξυπάζεται. Δέν θεωρεῖ τόν ἑαυτό της ἄξιο μιᾶς τέ­τοιας τιμῆς. Δοξάζει τόν Θεό «ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ» (Λκ 1,48). Καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἐμ­πιστεύεται τόν ἑαυτό της ὁ­λόψυχα στά χέρια του. Γνωρίζει ὅτι ὁ ρόλος τόν ὁ­ποῖο ἀποδέχεται σημαίνει περιπέτεια καί δοκιμασία. Ἡ γυναίκα πού ἔμενε ἔγκυος ὄχι ἀπό τόν σύζυγό της καταδικαζόταν ἀπό τόν Νόμο σέ θάνατο. Ὅ­μως ἡ Θεο­τό­κος, προκειμένου νά ἀντα­ποκριθεῖ στήν θεία ἐπι­ταγή, εἶναι ἕτοιμη γιά ὅλα.
 Ἡ ταπείνωσή της διακρίνεται ἀ­κό­μη στό περιστατικό τοῦ γάμου στήν Κα­νά. Ὅταν τελειώνει τό κρασί, ἀ­πευ­θύ- νεται συνεσταλμένα στόν Υἱό της καί τοῦ λέει· «οἶνον οὐκ ἔχουσι» (Ἰω 2,3). Γνωρίζει ποιός εἶναι. Ξέρει πολύ καλά ὅτι ἔχει τήν δυνατότητα νά κάνει τό σημεῖο καί νά δείξει ἔτσι τήν πραγ­ματική του ταυτότητα. Πιστεύει ὅτι εἶναι πλέον καιρός. Ὅμως ὁ Κύ­ρι­ος τήν ἀποθαρ­ρύνει· τῆς λέει «τί ἐμοὶ καὶ σοί, γύναι; οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου» (Ἰω 2,4), πού ση­μαίνει: «Ποιά σχέση ἔχω ἐγώ μέ σέ­να, γυναίκα; Δέν ἔχει ἔρθει ἀκόμη ἡ ὥρα μου». Ἀλλά αὐτή ἡ αὐστηρή ἀποστρο­φή του δέν τήν ἀ­πελπίζει. Φεύγει συνε­σταλμένα, ὅπως ἦρθε. Δέν λέει τίποτε. Καμιά ἀντιλο­γία. Μόνον ἀπευθύνεται στούς ὑπη­ρέτες καί τούς τονί­ζει· «ὅ,τι ἂν λέγῃ ὑμῖν, ποιήσατε» (Ἰω 2,5).
 Ἦταν ἐπίσης ἡ Μαρία ἄνθρωπος τῆς Γραφῆς. Αὐτό φαίνεται ἰδιαίτερα στήν ὠδή της κατά τήν συνάντησή της μέ τήν Ἐλισάβετ, τήν μητέρα τοῦ Ἰω­άννη τοῦ βαπτιστῆ. Ἡ δοξολογική αὐτή προσευχή ἀπηχεῖ σέ πολλά ση­μεῖα της ἰδίως τούς ψαλμούς καθώς καί τήν ὠδή τῆς Ἄννας, τῆς μητέρας τοῦ Σαμουήλ.
 Αὐτό εἶναι σέ γενικές γραμμές τό πορτραῖτο τῆς Παρθένου. Ἡ Θεοτό­κος ἔζησε ἀφανῶς καί πάντοτε στήν σκιά τοῦ Υἱοῦ της. Ὑπηρέτησε τό σχέ­διο τοῦ Θεοῦ μέ αὐτοθυσία. Ἔγινε ἑ­κούσια «τό ἐργαστήριον τῆς ἑνώ­σε­ως τῶν δύο φύ­σεων» τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐ­τό καί μακα­ρίζεται ἀπό ὅλες τίς γενιές τῶν ἀν­θρώπων, ὅπως προφή­τευσε ἡ ἴδια (βλ. Λκ 1,48). Καί κάτι ἀ­κόμη· ἀ­πό τήν στιγμή πού βαπτι­σθήκαμε καί γίναμε ἀδελφοί τοῦ Κυρίου, ἔγινε καί ἡ Παρθένος μη­τέρα μας, ἡ μεγάλη μά­να ὅλων τῶν πι­στῶν. Ἄς ἔχουμε τήν εὐχή καί τίς πρεσβεῖες της.

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 68-69

  Μέ ὑπουργικές ὑπογραφές καί ἀπο­φάσεις δημοτικῶν συμβουλίων ἀνοίγει πλέον ὁ δρόμος γιά τήν ἀποτέφρωση τῶν νεκρῶν. Βεβαίως ὁ ἀνθρώπινος πολιτι­σμός ἀπό τά πανάρχαια χρόνια ἔχει στη­ριχθεῖ στήν ἱερότητα τῆς ταφῆς τους.
  Οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας εἶναι γνω­στό ὅτι πίστευαν στή μεταθανάτια ζωή. Γιά τόν λόγο αὐτό ὁ τρόπος θανάτου ἀλ­λά καί οἱ ἐπικήδειες τελετουργίες ἦταν πολύ σημαντικές. Ἡ ἀμέλεια τῶν νεκρῶν θεωροῦνταν βαρύ ἔγκλημα μέ ἐπιπτώσεις τόσο γιά τούς οἰκείους ὅσο καί γιά τόν νεκρό. Πεποίθησή τους ἦταν ὅτι ἡ ψυχή ἔβρισκε ἀνάπαυση στόν Ἅδη, μόνο ὅταν οἱ ζωντανοί ἔθαβαν τό νεκρό σῶμα. Ἑ­πο­μένως ἦταν ἀτιμωτικό νά μείνει ἄταφο τό σῶμα καί νά γίνει βορά ὀρνέων. Συνή­θως ἄταφοι ἔμεναν οἱ προδότες τῆς πα­τρίδας, οἱ λιποτάκτες, οἱ ἱερόσυλοι καί οἱ αὐτόχειρες.
  Ἀπό τή μαθητεία μας στήν ὑποχρε­ωτική ἐκπαίδευση ὡστόσο ὅλοι γνωρί­ζου­με τήν καύση τοῦ Πατρόκλου καί τοῦ Ἕκτορα ἀπό τήν Ἰλιάδα ἤ τοῦ Ἐλπήνορα ἀπό τήν Ὀδύσσεια. Εἶναι ὅμως διαπι­στωμένο ὅτι στά χρόνια τοῦ Τρωικοῦ Πο­λέμου (12ος αἰ. π.Χ.) συνήθι­ζαν νά θά­­βουν τούς νεκρούς σέ σκαπτούς (τά «ὑπο­γαῖα») ἤ θολωτούς τάφους, ὅπως ἄλλωστε ἐπιβεβαιώνεται κι ἀπό τά εὑρή­ματα τό­σων ἀνασκαφῶν. Τό κάψιμο τῶν νεκρῶν καί ὁ ἐνταφιασμός τῆς στάχτης τους μέσα σέ δοχεῖο ἐπικράτησε -λόγῳ ἐπιρροῶν ἀ­πό τούς Χετταίους- κατά τόν 9ο καί 8ο αἰ­ώνα π.Χ. Ὁ Ὅμηρος, δη­λα­δή, ἐπιχει­­­ρών­­­τας ἕναν ἀναχρονισμό, μετα­φέ­ρει μιά συνήθεια τῆς ἐποχῆς του στά χρόνια πού διαδραματίζεται ἡ Ἰλιάδα.
  Ἐπίσης στήν τραγωδία τοῦ Σοφοκλῆ «Ἀντιγόνη» καταδεικνύεται ἡ σπουδαιό­τητα τῆς ταφῆς στόν ἀρχαῖο κόσμο. Ἡ Ἀντιγόνη προτιμοῦσε νά πεθάνει, παρά νά μήν ἀποδώσει τίς πρέ­πουσες ταφικές τιμές στόν ἀδελφό της. Ὁ Πολυνείκης βέβαια θεωροῦνταν προ­δό­της τῆς πα­τρί­δας του. Γιά τόν λόγο αὐ­τό ὁ Κρέοντας ἔδωσε διαταγή νά τόν ἀφή­σουν ἄταφο ἔξω ἀπό τά ὅρια τῆς πόλης. Ἡ στάση ὅ­μως τῆς Ἀντιγόνης ἀποκα­λύ­πτει τήν ἀν­τί­ληψη τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων γιά τήν τα­φή. Ἦταν χρέος της, κατά τά «ἄγραπτα κ' ἀσφαλῆ θεῶν νό­μι­μα», νά θάψει μέ κάθε κόστος τόν ἀ­δελ­φό της· μόνον ἔτσι θά τόν τιμοῦσε καί θά ἐπέτρεπε στήν ψυχή του νά ἀναπαυθεῖ.
  Τό ἔτος 406 π.Χ., κατά τή διάρκεια τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, στίς Ἀρ­γινοῦσες οἱ Ἀθηναῖοι πέτυχαν περι­φανῆ νίκη κατά τῶν Πελοποννησίων. Ἦ­ταν ἡ μεγαλύτερη νίκη ἀπ᾽ ὅσες εἶχαν πε­­τύχει μέχρι τότε, μέ τήν ὁποία ἐξα­σφά­λι­ζαν τήν πλήρη κυριαρχία στό Αἰγαῖο. Οἱ δέκα στρατηγοί, ὅμως, παρά τόν ναυτικό θρί­αμ­βο, παραπέμφθηκαν σέ δίκη καί κατα­δι­κά­σθηκαν σέ θάνατο, ἐπειδή, λό­γῳ τῆς θα­λασσοταραχῆς, δέν μπό­ρεσαν νά περι­συλλέξουν τούς ναυαγούς.
  Μάθημα, λοιπόν, τιμῆς καί σεβασμοῦ πρός τούς νεκρούς μᾶς παραδίδουν οἱ πρό­γονοί μας, φροντίζοντας γιά τόν ἐντα­φιασμό τους! Καί ἡ παράδοση αὐτή ἰ­σχυ­ροποιεῖται στά χρόνια τῆς Καινῆς Δια­θή­κης! «Ὄλβιος τάφος» καί «ἡ Ζωὴ ἐν τά­φῳ», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας γιά τόν πανάγιο τάφο τοῦ Κυρίου μας. Στούς τά­φους τῶν μαρτύρων τῆς πίστεως, ἀλλά καί ὅλων τῶν πιστῶν, ἡ Ἐκκλησία εἶδε τήν προέκταση τοῦ τάφου τοῦ Κυρίου μας μέ­σα στόν χῶρο καί στόν χρόνο. Γι’ αὐ­τό οἱ τά­φοι ἀποτέλεσαν καί τήν πρώτη ἁγία Τράπεζα, ἐπάνω στήν ὁποία ἡ Ἐκ­κλησία ἐπιτελοῦσε τό μυστήριο τῆς θείας Εὐ­χα­ριστίας. Κατά τόν ἐγκαινισμό μά­λιστα τῶν ἱερῶν ναῶν χρησιμοποιοῦνται ὥς σήμε­ρα λείψανα ἁγίων, τά ὁποῖα ἀποθησαυ­ρίζονται μέσα στήν ἁγία Τρά­πε­ζα.
  Ἀσφαλῶς, τό γεγονός τῆς ταφῆς ἐν­αρμονίζεται ἀπόλυτα μέ τούς φυσικούς νόμους, καθώς τό σῶμα παραδίδεται μέ τήν ἐλπίδα καί τήν πίστη στήν αἰώνια ζωή στήν ἀγκαλιά τῆς «παμμήτορος» γῆς, ἡ ὁποία κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο εἶναι «καὶ πατρὶς καὶ τάφος». Δημιουργώντας ἕναν οἰκολογικό χῶρο, παρόμοιο μέ αὐ­τόν τῆς ἐμβρυϊκῆς ζωῆς, διαφυλάσ­σουμε τή σωματική ἀκεραιότητα τοῦ νε­κροῦ ὡς ἱερή καί ἀπαραβίαστη καί ἐνα­ποθέτουμε τό σῶμα στή «μήτρα» τῆς γῆς, ὅπου θά συνεχισθεῖ χωρίς κανέναν ἐξα­ναγκασμό ἡ ἀποσύνθεσή του. Ἡ τα­φή, δηλαδή, ἀ­ποτελεῖ ὄχι ἁπλῶς ἔθιμο ἀλλά φυσική κατάληξη τοῦ σώματος σύμ­φωνα μέ τήν ἐπιταγή τοῦ Θεοῦ «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπε­λεύσῃ»! (Γέ 3,19).
  Ἀντίθετα, ἡ βίαιη παρέμβαση στό νε­κρό σῶμα συνιστᾶ ἀσέβεια καί βιασμό τοῦ βιολογικοῦ κύκλου τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ καύση τῶν νεκρῶν ἐπινοήθηκε καί ἐ­φαρμόσθηκε λόγῳ ἄγνοιας, φόβου καί δεισιδαιμονίας σέ περιόδους μετανά­στευσης τῶν λαῶν καί πολεμικῶν συρρά­ξεων. Μέ τήν καύση τό σῶμα παραδίδεται στή βιαιότητα καί στήν ἀδηφαγία τῶν κλι­βάνων, στά ἀποτεφρωτήρια (=crematoria ἀπό τό ρῆμα τῆς λατ. cremo=καίω). Ἐκεῖ κατακαίεται στή θερμοκρασία τῶν 1400 -2100οC. Οἱ καιόμενες οὐσίες κα­ταλή­γουν κυρίως σέ ἀέρια, ἐνῶ τά ὀστᾶ μέ εἰ­δικό μηχάνημα κονιορτοποιοῦνται, κυ­ριολεκτικά ἀλέθονται. Τό ὑπόλειμμα τῆς καύσεως, ἕνα εἶδος ἄμμου γκρί χρώμα­τος καί βάρους 2-3 κιλῶν, ἐναποτίθεται σέ λήκυθο-τεφροδόχο καί παραδίδεται στούς οἰκείους γιά τά περαιτέρω.
  Ἀναμφισβήτητα ἡ καύση δέν θεωρεῖ­ται ἀτομικό δικαίωμα γιά τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Εἶναι μία καθαρά μηδε­νιστική πράξη, πού ἐπισφραγίζει τό τέλος τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ κοινωνία μέ τήν ἀπο­τέφρωση τῶν νεκρῶν, πράξη καθαρά εἰ­κονοκλαστική, προσυπογράφει ὅτι προσ­δένεται στό ἅρμα τοῦ μηδενισμοῦ· ὁμο­λογεῖ τή ρήξη της μέ τήν παράδοση τό­σων αἰώνων· τήν ἀπιστία της ἐπιβεβαιώνει στή δογματική ἀλήθεια τῆς Ἐκκλη­σί­ας· ἀπορρίπτει τήν πίστη στήν Ἀνάστα­ση. Ἀντιθέτως ἡ ταφή, ὁ μόνος χριστια­νο­πρε­πής, «ἱερός καί αἰδέσιμος» τρό­πος φροντίδας τῶν νεκρῶν σωμάτων, εὐθυ­γραμ­­μί­ζεται πρός τή διαιώνια παρά­δοση καί σηματοδοτεῖ τήν ἐλπίδα καί τήν προσδο­κία τῆς ἀναστά­σεως τῶν νεκρῶν.

Εὐδοξία Αὐγουστίνου

Φιλόλογος - Θεολόγος

"Ἀπολύτρωσις", Μάρτ. 2016