«Πῶς νά παραδοθεῖ αὐτό στή σιωπή!», ἀναφωνεῖ ὁ ἱστορικός*. Μόλις ἡ Ἐκκλησία τοῦ ἐμπιστεύθηκε τήν ἀρχιεροσύνη, ἔσπευσε νά καλέσει τούς οἰκονόμους ἐνώπιον τοῦ σεκρέτου (=γραμματέα), γιά νά τούς πεῖ: «Δέν εἶναι δίκαιο, ἀδελφοί καί συλλειτουργοί μου, ν᾿ ἀσχοληθοῦμε μέ τίποτε ἄλλο, ἄν δέν φροντίσουμε πρῶτα γιά τόν ἴδιο τόν Χριστό. Λοιπόν, περπατῆστε, σᾶς παρακαλῶ, ὅλους τούς δρόμους τῆς πόλεως, γιά νά ἀπογράψετε ἕναν-ἕναν “τούς δεσπότες μου”». Μέ ἀπορία κοιτοῦν τόν πατριάρχη οἱ παρευρισκόμενοι. Ποιοί νά ᾿ναι οἱ δικοί του «δεσπότες»; «Αὐτούς πού ἐσεῖς συνηθίζετε νά ὀνομάζετε φτωχούς καί ἐπαῖτες, αὐτούς ἐγώ τούς ὀνομάζω δεσπότες καί βοηθούς μου. Διότι μόνον αὐτοί μποροῦν νά μέ βοηθήσουν νά μή χάσω τή βασιλεία τοῦ Χριστοῦ».
 Ἔκπληκτοι, μέ θαυμασμό καί συγκίνηση τόν ἀκοῦν ὅλοι. Εἶχαν μάθει, βέβαια, ὅτι ὁ Ἰωάννης στήν πατρίδα του, στό νησί τῆς Κύπρου, εἶχε γίνει ὁ μοχλός τῆς ἀγάπης. Μέ τή διανομή τῆς προσωπικῆς του περιουσίας καί μέ τίς συνεισφορές ὅσων ἐμπνέονταν ἀπό τό παράδειγμά του, πέτυχε ν᾿ ἀναβλύζουν ἀσταμάτητα οἱ κρουνοί τῆς ἐλεημοσύνης καί νά ἀρδεύουν ἀθόρυβα κι ἀποτελεσματικά ὅλο τό νησί. Γι᾿ αὐτό, ὅταν ὀρφάνεψε τό Πατριαρχεῖο τῆς Ἀλεξάνδρειας, οἱ πιστοί ζήτησαν ἀπό τόν αὐτοκράτορα γιά πατριάρχη τους τόν Ἰωάννη.
 Τώρα, λοιπόν, ἔβλεπαν τήν πόλη τους μέρα τή μέρα νά μεταμορφώνεται. Ἑπτά χιλιάδες ἄποροι σιτίζονταν καθημερινά μέ δαπάνες τῆς Ἐκκλησίας. Νοσοκομεῖα, πτωχοκομεῖα, λοχοτροφεῖα (=ἱδρύματα γιά τόν τοκετό)... ὅλοι ὅσοι εἶχαν ἀνάγκη ἔβρισκαν καταφύγιο στήν πατρική του μέριμνα. Εἶχε δώσει ἐντολή νά μήν ἐμποδίσουν ποτέ κανέναν πτωχό ἤ ἀδικημένο νά τόν πλησιάσει καί νά τοῦ ἐκθέσει μόνος του τά προβλήματά του. Κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή καθόταν ὁ διος στά προπύλαια τοῦ ναοῦ, γιά νά μπορεῖ ὁ καθένας νά τόν συναντήσει.
 Κάποια μέρα ὅμως ἐπέστρεψε στενοχωρημένος. Ὅταν ρωτήθηκε ποιά ἦταν ἡ αἰτία τῆς λύπης του, ἀπάντησε ταπεινά μέ τή γαλήνια φωνή του: «Σήμερα ὁ ταπεινός Ἰωάννης δέν ἔλαβε ἀπό κανέναν οὔτε τόν ἐλάχιστο μισθό. Δέν ἔχει τίποτε νά δείξει στόν Χριστό ὡς ἐξίλασμα γιά τά μεγάλα καί πολλά του σφάλματα. Σήμερα δέν εὐεργετήσαμε κανέναν». Εὐχαρίστησε ὅμως τόν Θεό στή συνέχεια, ὅταν συμπέρανε πώς στήν ποίμνη του πράγματι βασίλευε τόση δικαιοσύνη καί εἰρήνη, ὥστε ἐκείνη τήν ἡμέρα δέν σημειώθηκε καμία διαμάχη μεταξύ τῶν Ἀλεξανδρινῶν.
  Ἡ ἁγιότητα καί ἡ αὐτοθυσία λάμπρυναν ὅλη τή ζωή αὐτοῦ τοῦ ποιμενάρχη. Ἡ διαθήκη πού ἄφησε, λίγο πρίν ἀναχωρήσει γιά τήν αἰωνιότητα, φανερώνει πώς ἔμεινε ἀλώβητη μέχρι τό τέλος ἡ καρδιά του, ἡ παραδομένη στήν ἀγάπη τοῦ Κυρίου καί τῶν ἀνθρώπων.
 «Ἰωάννης, εὐτελής δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ... Σ᾿ εὐχαριστῶ, Κύριε καί Θεέ μου, διότι μέ ἀξίωσες νά προσφέρω τά δικά σου σ᾿ Ἐσένα... Ὅταν μέ τή συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ χειροτονήθηκα ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρέων, βρῆκα στό ἐπισκοπεῖο μου 8.000 λίτρες χρυσοῦ. Μέ τίς συνεισφορές τῶν φιλόθεων ψυχῶν τά χρήματα μυριοπλασιάστηκαν. Αὐτά, λοιπόν, γνωρίζοντας ὅτι ἀνήκουν στόν Χριστό, φρόντισα νά τοῦ τά παραδώσω, ὅπως ἀκριβῶς τώρα τοῦ παραδίδω τήν ψυχή μου».
 Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, πρέσβευε, σέ παρακαλοῦμε, νά χαρίζει πάντοτε ὁ Κύριος στήν Ἐκκλησία του ποιμένες σάν κι ἐσένα, ἀχθοφόρους τῆς ἀγάπης του!
 

Β. Ἀντωνίου

* Βλ. Συμεών Λογοθέτου τοῦ καί Μεταφραστοῦ, Βίος καί πολιτεία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας τοῦ Ἐλεήμονος, ΡG 114,896Α-965Α.

 Ὑπάρχουν σέ κάθε ἐποχή ὁρισμένοι ἄνθρωποι, πού θαρρεῖς κι ἔχουν ἐπάνω τους τό ἄγγιγμα τοῦ Θεοῦ. Πιάνουν τό χέρι τοῦ Θεοῦ καί τολμοῦν γι’ αὐτόν καί τήν ὑπόθεσή του ἅλματα στό ἄπειρο. Δέν ἱκανοποιοῦνται ἀπό μιά ἥσυχη ζωή, ἀλλά τρέχουν καί κοπιάζουν γιά νά ὁδηγήσουν ψυχές στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
  Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι καί ὁ ἅγιος Νεκτάριος, ἐπίσκοπος Πενταπόλεως τῆς Αἰγύπτου.
 Δέν πρόφθασε νά πληροφορήσει τή διακονία του στό ποίμνιο τῆς Πενταπόλεως, πού ὁ Θεός τοῦ ἐμπιστεύθηκε, γιατί τόν ἀπομάκρυνε ἀπό τόν ἐπισκοπικό θρόνο ἡ κακία τῶν ἀνθρώπων. Γύρισε στήν Ἀθήνα πικραμένος καί τόσο φτωχός, ὥστε ἔγινε παροιμιώδης ἡ ἔκφραση «Πενταπόλεως καί χρήματα, δέν συμβιβάζονται». Μά δέν ἀπελπίσθηκε οὔτε ἀπογοητεύθηκε ἀπό τίς θλίψεις. Ζήτησε τή θέση τοῦ ἱεροκήρυκα στίς Μητροπόλεις Φθιώτιδος, Φωκίδος καί Εὐβοίας.
 Σέ μία ἀπό τίς περιοδεῖες του ἀναφέρεται τό ἑξῆς περιστατικό.
 Ἔφθασε σ’ ἕνα χωριό μέ σκοπό νά κηρύξει. Ἀμέσως κατευθύνθηκε στό σπίτι τοῦ ἱερέα. Ἐκείνη ὅμως τή στιγμή ὁ ἱερέας ἔλειπε καί στό σπίτι βρισκόταν ἡ πρεσβυτέρα μέ τά παιδιά της. Ἦταν κουρασμένη καί ἀγανακτισμένη ἀπό τίς δουλειές τῆς ἡμέρας: ἔπρεπε νά ἀνάψει τό φοῦρνο, γιά νά ψήσει τό ψωμί πού εἶχε παραγίνει, ἀλλά συγχρόνως νά καθησυχάσει καί τό μικρό παιδί της, πού ἄρρωστο ἔκλαιγε στήν κούνια του. Μόλις, λοιπόν, βλέπει τόν γέροντα ρασοφόρο στήν πόρτα της, χωρίς νά ξέρει ποιός εἶναι, ξεσπᾶ πάνω του ὅλη τήν κούραση καί τό θυμό της, γκρινιάζοντας ὅτι δέν εἶχε καιρό γιά φιλοξενία.
 Ὁ ἅγιος δίχως νά φανερώσει τήν ταυτότητά του, δέχεται πρόθυμα νά τήν βοηθήσει στίς δουλειές. Ἔτσι, ἄρχισε νά κόβει ξύλα γιά τό φοῦρνο, ἐνῶ πότε-πότε κουνοῦσε τήν κούνια τοῦ μικροῦ. Σ’ αὐτήν ἀκριβῶς τή θέση τόν βρῆκε ὁ ἱερέας, ὅταν ἐπέστρεψε στό σπίτι του γιά νά προειδοποιήσει τή σύζυγό του ὅτι θά ἔρθει ὁ ἅγιος Νεκτάριος. Μόλις τόν εἶδε ὁ ἱερέας τρόμαξε.
  Ἀμέσως δόθηκαν οἱ ἐξηγήσεις καί ἡ πρεσβυτέρα μετανιωμένη ζήτησε γονατιστή συγγνώμη ἀπό τόν ἅγιο Νεκτάριο.
  Ἡ βαθιά του ταπείνωση καί ἡ καλωσύνη του τή συγκλόνισαν καί τήν ὁδήγησαν στή μετάνοια καί τήν ἀλλαγή τῆς ζωῆς.
 Τέτοια περιστατικά ἀπό τή ζωή ἁγίων μορφῶν τῆς Ἐκκλησίας δηλώνουν τήν ἁγιότητά τους καί τήν ταπεινοφροσύνη. Πέρα ἀπό κάθε θαῦμα, αὐτό πού προκαλεῖ πραγματικό θαυμασμό καί σεβασμό στόν κάθε πιστό εἶναι ἡ ἀγάπη πού ἐκδηλώνεται μέ τήν ἀρετή καί κυρίως τήν ταπεινοφροσύνη. Εἶναι αὐτή πού σέ ὁδηγεῖ στήν ἀληθινή θεία δόξα. Ὁ ταπεινός φέρει τά γνήσια χαρακτηριστικά τοῦ Κυρίου, γιατί παιδαγωγός, καί μέ λόγους ἀλλά πολύ περισσότερο μέ τή ζωή του, ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Χριστός πάνω στή γῆ. Δύσκολος ὁ ἀγώνας γιά τήν ἀπόκτηση τῆς ταπεινοφροσύνης· μεγάλη ὅμως ἡ δόξα καί βεβαία ἡ σωτηρία πού ἐξασφαλίζεις μ’ αὐτήν. Ἡ γνήσια ἐν Χριστῷ ταπεινοφροσύνη ἑλκύει τούς ἀνθρώπους κι ἔτσι τούς προσφέρει εὐκαιρίες γιά νά γνωρίσουν τόν Θεό.
 «Καί γάρ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλά διακονῆσαι, καί δοῦναι τήν ψυχήν αὐτοῦ λύτρον ἀντί πολλῶν (Μρκ 10,45).
 

Δ.Π.
Ἀπολύτρωσις 37 (1982) 154

  Ὑπῆρξε πιστός μιμητής τῶν ἁγίων διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας καί συνεχιστής τοῦ ἔργου ἐκείνων. Ἀγαποῦσε βαθιά καί μελετοῦσε μέ θεῖο ζῆλο τίς ἅγιες Γραφές. Ὁ πύρινος ἔρωτας γιά τόν θεῖο λόγο ἀποτελεῖ τήν τροφή καί τήν τρυφή τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἀπό τά πρῶτα παιδικά του χρόνια μέχρι τίς τελευταῖες ἡμέρες τῆς ζωῆς του. Σφραγίζει τήν ἱερή προσωπικότητά του σέ ὅλες τίς ἡλικίες: τότε πού ἀποστήθιζε ψαλμικά λόγια στό φτωχόσπιτο τῆς πολυμελοῦς οἰκογενείας του στή Σηλυβρία, ὅταν κατόπιν μέ ἐπιμέλεια κατέγραφε τά ἁγιογραφικά ρητά στά «καπνοσακκίδια τῶν καπνοπωλῶν» τῆς Κωνσταντινουπόλεως κι ἀργότερα, στήν πρώτη νιότη του, ὅταν ὡς δημοδιδάσκαλος φύτευε τή γνώση καί τό φόβο τοῦ Θεοῦ στίς ψυχές τῶν μικρῶν παιδιῶν τῆς Χίου. Μέ λαχτάρα γιά τήν προσωπική του μελέτη, ἀλλά καί γιά νά καταστήσει τά ψαλμικά λόγια οἰκειότερα καί σέ ἄλλους ἐπιδόθηκε ὥριμος πιά, ἐξόριστος ἀπό τήν ἐπισκοπή του στήν Ἀθήνα, στή μετρική ἀπόδοση τοῦ Ψαλτηρίου, πού συνηθιζόταν στήν ἐποχή του ἀλλά καί ἀργότερα.
  Ζωηρός ξεπηδᾶ ὁ ἐνθουσιασμός του γιά τήν ὁλοκλήρωση αὐτῆς τῆς προσπάθειας μέσα ἀπό τή σχετική ἐπιστολή πού ἔστειλε στή γυναικεία ἱερά κοινοβιακή μονή ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης, τῆς ὁποίας ὑπῆρξε ὁ ἱδρυτής καί πνευματικός πατέρας.
  «Ταύτην τήν στιγμήν Θεοῦ συνεργήσαντος ἐτελείωσα τό Ψαλτήριον. Ἅπαντας τούς Ψαλμούς αὐτοῦ ἐνέτεινον εἰς μέτρα ἀρχαῖα, κατά τό ὑπόδειγμα τό ὁποῖον σᾶς ἔστειλα, μετά βραχέων ἑρμηνευτικῶν σημειώσεων. Ἤδη δύναμαι νά εἴπω ὅτι γινώσκω τόν Ψαλτῆρα. Ἤδη κατενόησα τό τῶν νοημάτων αὐτοῦ ὕψος. Ἤδη συνῃσθάνθην τό μεγαλεῖον τοῦ Ψαλτηρίου. Ἤδη ἀντελήφθην τό ἐν τοῖς Ψαλμοῖς διαπνέον πνεῦμα λατρείας πρός τό θεῖον. Ἤδη ᾐσθάνθην τόν πόθον τῆς πρός τόν Θεόν ἀνυψώσεως. Ἤδη σύνοιδα ὁποῖον πῦρ θείας ἀγάπης διαχέεται ἐν τοῖς Ψαλμοῖς. Ἤδη κατενόησα τήν διαπλαστικήν τῶν ψαλμῶν ἐπί τῆς ψυχῆς καί τῆς καρδίας δύναμιν. Ἤδη ἠννόησα πόσον εἰς προσευχήν εἰσιν ἐπιτήδειοι καί εἰς ἔκφρασιν τοῦ τῆς πρός τόν Θεόν λατρείας συναισθήματος. Ἤδη κατενόησα, διατί συνεστήθη ὑπό τῶν Ἁγίων Πατέρων ὡς καθημερινόν ἀνάγνωσμα ἐν ταῖς προσευχαῖς τῶν ἀκολουθιῶν.
  Ἐγώ τοῦ λοιποῦ, ὅταν σύν Θεῷ Ἁγίῳ τῷ καταξιώσαντί με καί φωτίσαντί με νά ἐντείνω εἰς μέτρα ἀρχαῖα τό δυσκολώτατον τοῦτο βιβλίον καί νά ἑρμηνεύσω καί καταστήσω κατανοητόν καί τερπνόν ἀνάγνωσμα, ὅταν λέγω τό ἐκτυπώσω, θά τό ἔχω ἐγκόλπιόν μου καί θά τό φέρω ἐπάνω μου ὅπου ἄν πορευθῶ. Μέ αὐτό θά αἰνῶ καί θά ὑμνῶ καί θά εὐλογῶ τόν Θεόν.
  Δοξάσατε καί ὑμεῖς ἅπασαι τόν Θεόν διά τήν ἐνίσχυσιν τήν ὁποίαν μοί ἔδωκε νά φέρω εἰς πέρας τό θαυμαστόν αὐτό ἔργον. Εὐχαριστήσατε Αὐτῷ ἐπί πᾶσι καί δεηθῆτε Αὐτοῦ νά μέ ἀξιώσῃ νά τό ἐκτυπώσω καί σᾶς τό προσφέρω, ὡς δῶρον ἱερόν πρός προσευχήν καί λατρείαν τοῦ Θεοῦ.
  Χαίρετε καί ἀγαλλιᾶσθε ἐν Κυρίῳ. Τῷ Κυρίῳ πρέπει αἴνεσις».

ὁ Πνευματικός ὑμῶν Πατήρ
= Ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος

 Φάροι φωτεινοί οἱ μνῆμες τῶν ἁγίων μας στέκουν ὁδοδεῖκτες στήν πορεία τῆς ζωῆς καί χειραγωγοί στήν λύση τῶν καθημερινῶν μας προβλημάτων. Κι εἶναι πολλές οἱ μνῆμες καί πολλά τά μηνύματα πού προβάλλουν ἀπό τό καλαντάρι τοῦ Νοεμβρίου. Ποῦ νά πρωτοσταθεῖ καί ποιό νά πρωτοδιαλέξει κανείς;
 Δύο λόγοι κατακυρώνουν τήν προτίμησή μας στήν ἁγιασμένη μορφή πού τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας στίς 9 Νοεμβρίου, τόν θαυματουργό καί κατασυκοφαντημένο ἅγιο ἐπίσκοπο Πενταπόλεως Νεκτάριο: Ὁ πρῶτος, ὅτι πρόκειται γιά ἕναν ἅγιο πολύ κοντινό μας τοπικά καί χρονικά, τόν ἕλληνα ἅγιο τοῦ περασμένου αἰώνα. Ὁ ἄλλος λόγος, ὅτι μᾶς παρέχει ἕνα θαυμάσιο παράδειγμα συμπεριφορᾶς, πού θά μποροῦσε νά μεταβάλει ἄμεσα τήν καθημερινότητά μας καί μάλιστα τήν ἐπιρροή πού θά θέλαμε νά ἀσκοῦμε στά παιδιά μας ὡς γονεῖς καί δάσκαλοι. Εἶναι ἡ ἀπεριόριστη ταπεινωσύνη τοῦ ἁγίου ἐκφρασμένη ὄχι μέ σπουδαῖες διδαχές καί νουθεσίες, ἀλλά μέ τήν θυσιαστική πράξη του.
 Ἀπόφοιτοι τῆς Ριζαρείου Σχολῆς, τήν ὁποία διηύθυνε ὁ ἅγιος Νεκτάριος, συγκλονισμένοι καί μετά ἀπό πολλά χρόνια μιλοῦσαν γιά τό θαῦμα τοῦ σεπτοῦ σχολάρχη τους. Ποιό ἦταν αὐτό; Ἀργά τήν νύχτα, ὅταν ὅλοι κοιμόντουσαν, ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἀνασκουμπωμένος καθάριζε τούς βοηθητικούς χώρους ἀναπληρώνοντας ἔτσι τήν παράλειψη τῶν ὑπευθύνων γιά τό ἔργο αὐτό. Γιά νά μήν τιμωρηθοῦν ἐκεῖνοι, ὑπέβαλλε τόν ἑαυτό του σ᾿ αὐτή τήν θυσία. Ὅταν κάποιος τόν εἶδε καί διαδόθηκε ἀνάμεσα στούς μαθητές ἡ πράξη του, συγκλονίσθηκαν ὅλοι. Ἀπό τότε οἱ βοηθητικοί χῶροι ἔλαμπαν ἀπό καθαριότητα. Νά πῶς ἐφαρμόζεται ὁ λόγος τοῦ Κυρίου «εἴ τις θέλει πρῶτος εἶναι, ἔσται πάντων ἔσχατος» (Μρ 9,35). Νά πῶς ἐνεργεῖ ὁ ἄξιος τῆς ἀποστολῆς του παιδαγωγός. Νά πῶς θρονιάζεται πρότυπο καί ἴνδαλμα στίς ψυχές τῶν παιδιῶν!
 Συχνά παραπονούμαστε, γονεῖς καί δάσκαλοι, διότι τά παιδιά μας δέν ἀναγνωρίζουν τίς πολλές θυσίες πού κάνουμε γι᾿ αὐτά. Ἀλλά καμία θυσία δέν μπορεῖ νά ἀποδώσει, ἄν δέν προηγηθεῖ ἡ θυσία τοῦ ἐγωισμοῦ μας. Ἄν πραγματικά θέλουμε νά βοηθήσουμε τά παιδιά μας, πού ἐπαναστατημένα ἀρνοῦνται νά ὑπακούσουν στίς συμβουλές καί πολύ περισσότερο στίς διαταγές καί στίς ἀπειλές μας, πού ἀγριεμένα ἀμφισβητοῦν καί ἀπορρίπτουν κάθε αὐθεντία, πρέπει νά τό καταλάβουμε: Δέν θά ἐπιβληθοῦμε μέ τήν διαταγή. Ἀπαιτεῖται ἀγωγή, ἡ ὁποία ἀσκεῖται μέ τό παράδειγμα. Εἶναι βέβαια ὀδυνηρό γιά τόν δάσκαλο καί τόν γονιό, γίνεται ὅμως γιά τό παιδί τό πιό ἐπαγωγικό καί πειστικό μάθημα.

Στέργιος Ν. Σάκκος

 Πολλά θαύματα ἔκανε ὁ ἅγιος Νεκτάριος. Μά τό πιό μεγάλο θαῦμα παραμένει αὐτή ἡ ἴδια ἡ ζωή καί ἡ προσωπικότητα τοῦ ἁγίου, ἡ ἀσύλληπτη δύναμή του νά μένει ἄκακος, εἰρηνικός καί χαρούμενος στίς φοβερές ἐπιθέσεις τοῦ κακοῦ πού δέχθηκε. Γι᾿ αὐτή τή χαρά, καρπό τοῦ ἁγίου Πνεύματος, γράφει ὁ ἴδιος στό κείμενο πού ἀκολουθεῖ, τό ὁποῖο εἶχε δημοσιευθεῖ στό περιοδικό "᾿Αναμόρφωσις" τό 1904. Σᾶς τό προσφέρουμε σέ ἁπλουστευμένη γλῶσσα, ὡς ἕνα μήνυμα-εὐλογία ἀπό τόν ἅγιο πατέρα τοῦ περασμένου αἰώνα.
 
 
Χαρά! Λέξη προσφιλής, λέξη ἐπιπόθητη, λέξη πού συγκινεῖ τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων, λέξη πού δηλώνει ἀγαλλίαση, λέξη πού σημαίνει εὐφροσύνη, λέξη πού ἐκφράζει πνευματική τέρψη καί ἡδονή.
Χαρά! Μέ ποιά λόγια νά περιγράψω τό συναίσθημα πού ἐσύ ξυπνᾶς στήν καρδιά; Μέ ποιό πινέλλο τήν εἰκόνα σου νά εἰκονίσω, ἤ μέ ποιό τρόπο τόν μυστικό σου χαρακτήρα νά ἐκδηλώσω μέ λόγια; Καμία δύναμη μέσα μου δέν μπορεῖ ν᾿ ἀσχοληθεῖ μέ τό μυστήριο· καμία φωνή δέν πετυχαίνει νά ἐκφράσει τήν ἐνέργειά του.
Εἶναι μυστική ἡ χαρά, κρύβεται στά μύχια τῆς καρδιᾶς καί μόνο στήν ψυχή ἐμφανίζεται. Αὐτή τήν κάνει νά σκιρτᾶ μέ εὐφροσύνη καί ἀγαλλίαση· αὐτή σάν θεῖο ποτό μεθᾶ τήν ψυχή· αὐτή ἔγινε ἡ ποθητή τρυφή τῆς ψυχῆς· αὐτή περισσότερο ἀπό μέλι καί κηρήθρα γλυκαίνει τή γλῶσσα ἐκείνου πού εἶναι γεμάτος χαρά· αὐτή τονίζει στήν καρδιά ὕμνους, πού ἀτονοῦν νά ἐκφράσουν τά χείλη.
῾Η καρδιά λαλεῖ καί τά χείλη σιωποῦν· τό ὑπερφυσικό μυστικά λειτουργεῖται.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ σκήνωσε μέσα της.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι αἰσθάνθηκε νά γεμίζει ἀπό τό ποθητό ἀγαθό.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι ἔλαβε μυστική τήν πληροφορία, ὅτι ὁ Θεός τήν ἀγάπησε.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι ἡ εἰρήνη, ἡ γαλήνη, ἡ ἠρεμία καί ἡ ἀταραξία βασιλεύουν μέσα της.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι κατανόησε μέ τήν πίστη τόν Κύριο.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι μέ τήν ἐλπίδα ἤλεγξε τήν ὑπόσταση τῶν μελλόντων ἀγαθῶν.
῾Η καρδιά χαίρεται, διότι μέ τήν ἀγάπη ἔνιωσε τόν Κύριο νά κατοικεῖ μέσα της.
῏Ω χαρά ἁγία!
 
῏Ω χαρά, ἀρχή τῆς ἀπολαύσεως τοῦ παραδείσου!
῏Ω χαρά, ἡδονῆς ἀνεκφράστου προάγγελε!
᾿Εσένα ποθῶ, ἐσένα ἐπιζητῶ. Κι ἐσένα κατέχοντας ὡς ἀρραβώνα στή γῆ, εἴθε νά ἀξιωθῶ καί τῆς Οὐρανίου χαρᾶς, ὅπου «ὁ τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος καί ἡ ἀνέκφραστος ἡδονή τῶν καθορώντων τοῦ θείου προσώπου τό κάλλος τό ἄρρητον». ᾿Αμήν.
    
     

 Φαιδρύνει μές στήν καρδιά τοῦ φθινοπώρου τήν πόλη τῆς Θεσσαλονίκης καί λαμπρύνει μέ τήν λάμψη τῆς ἁγιότητος τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἡ μνήμη τοῦ Δημητρίου κάθε χρόνο. Ἕνας ἅγιος πού στέκεται τόσο κοντά στά χρόνια τῶν ἀποστόλων, ἀλλά καί τόσο κοντά στίς καρδιές τῶν Νεοελλήνων, ἕνας νέος πού ἔχει τήν χάρη τοῦ μαρτυρίου καί τήν δόξα τῆς ἁγνότητος, δέν μπορεῖ παρά ἰδιαίτερα νά μᾶς συγκινεῖ. Μέ τήν νιότη του ἀγγίζει τά νιάτα, μέ τήν ζωή του χαράζει δρόμους ζωῆς, μέ τήν πίστη του ἐμπνέει τούς πιστούς.
 Γεννήθηκε στά τέλη τοῦ γ΄ αἰῶνος στήν Θεσσαλονίκη καί ἀνατράφηκε σέ οἰκογένεια ἐπίσημη καί ἀριστοκρατική. Βαπτίσθηκε νωρίς χριστιανός, καί νεαρός ἀναδείχθηκε διδάσκαλος τοῦ εὐαγγελίου. Τό ἀληθινό του μεγαλεῖο ὅμως δέν θά τό βροῦμε στούς τίτλους του ἀλλά σέ δύο λέξεις πού ποτίζουν τήν ζωή του καί ἀρδεύουν τήν Ὀρθοδοξία· τό μύρο καί τό αἷμα, πού πρόσφερε στόν Χριστό. Μέσα σ' αὐτά τά στοιχεῖα κλείνεται σάν σέ πολύτιμες φιάλες τό ἀπόσταγμα τῆς ὑπάρξεως τοῦ Δημητρίου, πού παίρνει ἡ Ἐκκλησία καί κερνᾶ μέ αὐτό τούς πιστούς.
Γνώρισμα λαμπρό τοῦ ἁγίου εἶναι ἡ παρθενία, πού ἄσκησε μέ μία τέλεια ἀφιέρωση στόν Θεό. Ὁ Δημήτριος κράτησε καθαρή τήν σκέψη καί τήν καρδιά του, ἁγνό τό σῶμα του καί ἅγια τήν ψυχή του, δοσμένη ὁλοκληρωτικά στόν Κύριο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τόν χαρακτηρίζει ὅσιο, παρθένο, πάγκαλο καί παναμώμητο. Δέν ἦταν ὅμως μοναχός οὔτε κληρικός. Παρέμεινε λαϊκός καί εἶχε ἔργο του κύριο τό κήρυγμα καί τήν διδασκαλία τοῦ εὐαγγελίου. Προικισμένος μέ διδακτικό χάρισμα, συγκέντρωνε πλήθη Θεσσαλονικέων στήν Χαλκευτική Στοά καί μέ παρρησία, «ἀπτοήτῳ γλώσσῃ», κατά τόν Λέοντα Σοφό, εὐαγγελιζόταν στόν εἰδωλολατρικό κόσμο τήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
 Κατέστησε ἔτσι τόν ἑαυτό του ὁ ἅγιος σκεῦος εὐωδιαστό πού ἀνέβλυζε τήν ὀσμή τῆς ζωῆς στούς γύρω του (πρβλ. Β΄ Κο 2,14.16). Καί ὅταν ἀργότερα οἱ χριστιανοί βρέθηκαν μπρός στό ἁγιασμένο νερό τοῦ πηγαδιοῦ, μέσα στό ὁποῖο ἔρριξαν τό νεκρό σῶμα τοῦ μάρτυρος, αὐθόρμητα συνεδύασαν τό μύρο τοῦ τάφου μέ τήν εὐωδία τῆς ἁγνότητος καί τό εἶδαν ὡς σύμβολο παρθενίας. Σχολιάζει ἐμπνευσμένα ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας προσφωνώντας τόν Δημήτριο· «Ὦ σύ, πού δέν φάνηκες μόνο ὁ ἴδιος εὐωδία Χριστοῦ, ἀλλά καί στούς ἄλλους ἀνθρώπους συνιστοῦσες τό "κενωθέν μύρον"· ὦ σύ, πού ἄφησες πρῶτα μέν αἷμα, τώρα δέ μύρο ἀπό τίς πληγές σου, ἤ μᾶλλον καί τώρα ὄχι λιγώτερο ἀπό πρίν αἷμα· διότι τό σῶμα σου, πού πληγώθηκε ἀπό χτυπήματα καί τραύματα τότε, ἀνέβλυσε μύρο· ἀφοῦ καθόλου δέν ἔλειπε ἡ καθαρότητα καί ἡ ἁγνότητα καί ἡ παρθενία, μετέσχε στήν εὐωδία τοῦ πνεύματος καί τό αἷμα κατέστη τό ἴδιο μύρο».
 Ἄν τό μύρο συμβολίζει τήν παρθενία τοῦ Δημητρίου, τό αἷμα δηλώνει τό μαρτύριό του. Ὁ ἅγιος ὑπῆρξε παρθένος ἀλλά καί ὁμολογητής· ὑπῆρξε διδάσκαλος ἀλλά καί ἀθλητής. Ὁμολόγησε τήν πίστη του μπροστά στόν αὐτοκράτορα τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους -πού βρέθηκε ἐκεῖνες τίς μέρες στήν Θεσσαλονίκη ἐπιστρέφοντας ἀπό μία ἐκστρατεία- καί ἄθλησε γιά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ παλεύοντας μέ τόν θάνατο. Ὑπακούοντας στήν προτροπή τοῦ ἀποστόλου Παύλου πρός τόν Τιμόθεο, πρῶτος αὐτός γεύθηκε τούς καρπούς τῆς διδασκαλίας του, τό μαρτύριο, δηλαδή, καί τήν δόξα του, ὅπως ὁ καλός γεωργός μεταλαμβάνει πρῶτος ἀπό τούς καρπούς τῶν κόπων του (Β΄ Τι 2,6). Φυλακισμένος μέσα στά λουτρά καί ἀποδυτήρια τοῦ σταδίου, λογχίστηκε, μόλις ἔγινε μαθευτό ὅτι «ὁ Θεός τοῦ Δημητρίου» βοήθησε τόν Νέστορα νά νικήσει τόν φοβερό μονομάχο Λυαῖο. Τό σῶμα του ρίχτηκε μέσα σέ ἕνα πηγάδι τῶν λουτρῶν καί τό αἷμα του πορφύρωσε τό νερό κάνοντάς το μύρο.
Ἀλλά τό μύρο καί τό αἷμα τοῦ Δημητρίου θά ἔμενε περιβεβλημένο μόνο μέ ἀνθρώπινη αἴγλη, ἄν τό περιορίζαμε στό πλαίσιο μιᾶς ἁπλῆς θυσίας, μεγαλειώδους ὁπωσδήποτε καί ἡρωικῆς, ὅπως εἶναι κάθε θυσία ἀνθρώπου γιά μιά πίστη. Ἡ θυσία ὅμως τοῦ ἁγίου ἔχει ἄλλες διαστάσεις, πού ξεφεύγουν ἀπό τά μέτρα αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί τήν περιβάλλουν μέ φωτοστέφανο θεϊκό. Συντελεῖται ὡς μίμηση Θεοῦ καί ἐπιτελεῖται ἐν ἀγάπῃ, «καθώς καί ὁ Χριστός ἠγάπησεν ἡμᾶς καί παρέδωκεν ἑαυτόν ὑπέρ ἡμῶν προσφοράν καί θυσίαν τῷ Θεῷ εἰς ὀσμήν εὐωδίας» (Ἐφ 5,1-2). Ἔτσι, ἐνῶ τά κόκκαλα τῶν ἡρώων στηρίζουν τίς πατρίδες καί τίς κοινωνίες, πού συντηροῦν τήν ἀνθρωπότητα, τά λείψανα τῶν μαρτύρων στηρίζουν τίς ἅγιες Τράπεζες, πού τρέφουν μέ αἰώνια τροφή τήν φθαρτή μας φύση. Καί ὁ Δημήτριος, «ὁ σοφώτατος ἐν διδαχαῖς καί στεφανίτης ἐν μάρτυσι», δέν ἔκανε τίποτε λιγώτερο, παρά μιμήθηκε τόν Χριστό.
 «Μύρον ἐκκενωθέν ὄνομά σου», εἶναι τό ὄνομα τοῦ ἀγαπημένου στό Ἆσμα Ἀσμάτων (1,3), στό ὁποῖο οἱ πατέρες ἀκοῦνε τό γλυκύτατο ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ. Εἶναι τό μύρο πού χύνεται στόν κόσμο πού βρωμάει καί ἀποσυντίθεται ἀπό τήν ἀσέβεια καί τήν διαφθορά. Χύνεται μέ τόν λόγο καί τήν διδασκαλία τοῦ εὐαγγελίου καί ἀλλάζει τήν ἀτμόσφαιρα, μές στήν ὁποία ἀναπνέουν οἱ ψυχές, δημιουργεῖ μία καινή καί ὄμορφη κτίση, ξαναγεννᾶ καινούργιο καί ὡραῖο τόν ἄνθρωπο. Αὐτό τό μύρο εἶχε πάνω του ὁ Δημήτριος καί μοσχοβολοῦσε. Αἷμα ἔσταξε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ πάνω στόν Σταυρό, ὅταν ἡ λόγχη τρύπησε τήν πανάχραντη πλευρά του, καί μέ τό αἷμα του μπολιάζει τήν ἄρρωστη ἀνθρωπότητα καί τῆς δίνει ζωή, τήν ἁγιάζει, τήν θεώνει. Καί ὁ Δημήτριος μέ τά λογχισμένα του μέλη ἀναζωγράφησε μπροστά μας τό πάθος τοῦ Χριστοῦ καί στάζοντας ἀπό τό αἷμα του προσφέρθηκε σ' Ἐκεῖνον πού ἔχυσε τό τίμιο αἷμα του γι' αὐτόν. Ἔγινε μιμητής Χριστοῦ, μυροβλήτης καί μεγαλομάρτυς, δόξασε τόν Κύριο καί τώρα δοξάζεται ἀπό αὐτόν.
 Σήμερα ἡ ἐκκλησία τῆς Θεσσαλονίκης μαζί μέ τούς ἄλλους θησαυρούς της κρατᾶ ὁλοζώντανο στήν μνήμη καί στήν ζωή της τόν Δημήτριο, πού κι αὐτός ἀπό τήν «Χώρα τῶν ζώντων» προσεύχεται γιά τά παιδιά της, ὅπως καί γιά τά παιδιά ὅλης τῆς Ὀρθοδοξίας. Ζῆ τήν προστασία του σέ ποικίλους κινδύνους, ἐπικαλεῖται τήν πρεσβεία του καί γιορτάζει μαζί του τίς νίκες πού τῆς χαρίζει ὁ Θεός, ὅταν ἐν ὀνόματι Χριστοῦ κατατροπώνει ἀντίθεες καί ἀντίχριστες δυνάμεις. Χρειάζεται ὅμως νά ἀκούει καί τόν «σοφόν μάρτυρα», πού δέν ἔπαυσε ποτέ νά κηρύττει, χρειάζεται νά μιμεῖται τόν στρατιώτη τοῦ Χριστοῦ, πού κατεπάλαισε τόν πονηρό. Τό χρέος μας αὐτό τό συνοψίζει σέ μία προτροπή του -πρός τούς Θεσσαλονικεῖς εἰδικά- ὁ Ἰσίδωρος, ἀρχιεπίσκοπος τῆς πόλεως στά τέλη του 14ου αἰ. «Ἐμεῖς, πατέρες καί ἀδελφοί, πού προεξάρχουμε σ' αὐτήν τήν πανήγυρη, ἄς μελετήσουμε τά μύρα τοῦ μυροβλήτου Δημητρίου καί ὅπως ἐκεῖνα ἀναβλύζουν ἀπό τήν θεία του σάρκα λόγῳ τοῦ ἁγιασμοῦ καί τῆς καθαρότητος, ἔτσι κι ἐμεῖς νά ἁρμόσουμε τούς ἑαυτούς μας στήν καθαρότητα καί νά τούς ἑτοιμάσουμε γιά νά κατοικήσει μέσα μας τό θεῖο Πνεῦμα, ὥστε νά μπορέσουμε νά πηγάσουμε ἄλλα μύρα ἱερῶν χαρισμάτων».

Στέργιος Ν. Σάκκος