Γιά τό κάθε δικό μας πρόσωπο πού ἔφυγε ἀπό τόν κόσμο αὐτό ὡς μέλος τῆς ᾿Εκκλησίας συνηθίζουμε νά τελοῦμε τά ὁρισμένα Μνημόσυνα· τριήμερα, ἐννιάμερα, τεσσαρακονθήμερα, τρίμηνα, ἑξάμηνα, ἐτήσια. Τό καθένα ἀπό αὐτά ἔχει τό συμβολισμό καί τό νόημά του (βλ. Ἀποστολικαί Διαταγαί 8,42· PG 1,1145B-1148A). Εἶναι ὄχι μόνο μία πράξη τιμῆς καί μνήμης γιά τόν κεκοιμημένο μας ἀλλά καί μία εὐκαιρία γιά τή δική μας πνευματική ἀνανέωση καί ἐνίσχυση. Παρηγοριόμαστε γιά τήν ἀπουσία τῶν ἀγαπητῶν μας, ἀλλά καί ἐνθαρρυνόμαστε στόν ἀγώνα καί ἐνισχυόμαστε στήν πίστη, καθώς αἰσθανόμαστε τίς ψυχές στή χώρα τῶν ζώντων.
   Κανονικά τά Μνημόσυνα τελοῦνται κατά τή θεία Λειτουργία τοῦ Σαββάτου, τῆς ἡμέρας πού εἶναι ἀφιερωμένη στή μνήμη τῶν κεκοιμημένων. Γιά λόγους πρακτικούς ὅμως ἐπικράτησε ἡ συνήθεια νά τελοῦνται καί κατά τήν Κυριακή.
   ῾Η ᾿Εκκλησία τελεῖ Μνημόσυνα μόνο ὑπέρ τῶν μελῶν της, δηλαδή, γιά ὅσους ἔφυγαν ἀπό τόν κόσμο αὐτό ὡς χριστιανοί ὀρθόδοξοι, διότι αὐτοί βρίσκονται στή δικαιοδοσία της. Δέν τελεῖ Μνημόσυνα γιά μή χριστιανούς, γιά αἱρετικούς, γιά ἀφορισμένους καί γιά ἀνθρώπους πού αὐτοκτόνησαν ἔχοντας συναίσθηση τῆς πράξεώς τους (Τελοῦνται π.χ. Μνημόσυνα γιά ψυχοπαθεῖς οἱ ὁποῖοι αὐτοκτόνησαν, διότι αὐτοί δέν ἔχουν συναίσθηση τῶν πράξεών τους). ῞Ολους αὐτούς τούς ἀφήνει ἡ ᾿Εκκλησία στήν κρίση τοῦ πανάγαθου καί πολυεύσπλαγχνου Θεοῦ.
   Γιά τήν τέλεση εἰδικοῦ Μνημοσύνου ὁ κάθε ἐνδιαφερόμενος συνεννοεῖται μέ τόν ἱερέα τῆς ἐνορίας του καί φροντίζει νά φέρει στό ναό τό πρόσφορο καί τό νάμα, πού θά χρησιμοποιηθοῦν γιά τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Φέρνει ἐπίσης τό θυμίαμα, τά κεριά, τά κόλλυβα. ῞Ολα αὐτά, πού χρησιμοποιοῦνται καί κατά τήν Κηδεία, ἔχουν τό συμβολικό νόημά τους:
   * Τά κεριά, ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, σημαίνουν «ὅτι προπέμπουμε ἀθλητή» (Εἰς Ἑβραίους 4,5· ΕΠΕ 24,310).
  * Τά θυμιάματα προσφέρονται «εἰς ἱλασμόν», γιά τή συγχώρεση, τοῦ κεκοιμημένου καί ὡς δεῖγμα τῆς εὐσεβοῦς καί ὀρθοδόξου ζωῆς του (Συμεών Θεσ/νίκης, Περί τοῦ τέλους ἡμῶν καί τῆς ἱερᾶς τάξεως τῆς κηδείας 361· PG 155,676C).
   * Τά κόλλυβα εἶναι σύμβολο τῆς ἐλπίδας μας στήν ἀνάσταση. Τό μελετήσαμε ἤδη ἀναλύοντας τή διδαχή τοῦ ἀποστόλου Παύλου· ῞Οπως ἀπό τό σπόρο τοῦ σιταριοῦ βλαστάνει τό νέο φυτό, ἔτσι τό νεκρό σῶμα πού θάψαμε στή γῆ θά ἀναστηθεῖ ἄφθαρτο. Αὐτή τήν πίστη μας διατρανώνουμε μέ τά κόλλυβα πού κάνουμε στίς Κηδεῖες καί στά Μνημόσυνα. ᾿Επιπλέον τά κόλλυβα, πού τά μοιράζουμε κατόπιν στόν κόσμο, εἶναι ἕνα λείψανο τῆς ἐλεημοσύνης, πού πρέπει νά συνοδεύει τά Μνημόσυνα τῶν κεκοιμημένων μας. Γιά τόν ἴδιο λόγο πολλοί συνηθίζουν νά παραθέτουν καί γεῦμα καί νά κάνουν δωρεές στή μνήμη τῶν κεκοιμημένων.
   Εἶναι ἀναγκαῖο νά κάνουμε δωρεές καί ἐλεημοσύνες εἰς μνήμην τῶν κεκοιμημένων μας. ῾Η ἀνακούφιση τῶν πτωχῶν καί ἐνδεῶν φθάνει στό θρόνο τοῦ Θεοῦ ὡς μία εὐπρόσδεκτη προσευχή γιά τίς ψυχές. Εἶναι σάν νά ἐξοφλοῦμε τά μικροχρέη πού ἄφησαν σ᾿ αὐτή τή γῆ, διότι ὅλοι καί πάντοτε ὀφείλουμε τό  ἀνεξόφλητο χρέος τῆς ἀγάπης πρός τόν ἀδελφό, πού εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. ᾿Επειδή, λοιπόν, οἱ κεκοιμημένοι μας, ὅσο ἐλεήμονες κι ἄν ὑπῆρξαν κατά τήν ἐπίγεια ζωή τους, θά μποροῦσαν νά κάνουν περισσότερα καλά ἔργα, πού δέν τά ἔκαναν, ἐμεῖς μέ τίς δωρεές εἰς μνήμην τους συμπληρώνουμε αὐτά τά καλά ἔργα καί πληρώνουμε γιά δικό τους λογαριασμό τό χρέος τῆς ἀγάπης.
  ῾Ο ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Δαμασκηνός γράφει σχετικά· «Κάθε ἄνθρωπος, πού ἀπέκτησε μικρή ζύμη ἀρετῶν, ἀλλά δέν πρόφθασε νά τήν κάνει ψωμί· πού ἐπιθύμησε, ἀλλά δέν μπόρεσε νά κάνει πράξη τήν καλή ἐπιθυμία του -εἴτε ἀπό ραθυμία εἴτε ἀπό ἀμέλεια εἴτε ἀπό ἀνανδρία ἤ ἀπό ἀναβολή-, πού θερίστηκε ἀπό τόν κόσμο αὐτό πρίν προλάβει νά κάνει τό καλό. Αὐτός δέν θά κατακριθεῖ ἀπό τόν δίκαιο κριτή καί δεσπότη, ἀλλά μετά τό θάνατό του θά διεγείρει ὁ Κύριος τούς οἰκείους, τούς συγγενεῖς καί φίλους του... ὥστε αὐτοί νά ἀναπληρώσουν τά ὑστερήματα αὐτοῦ πού ἔφυγε» (Περί τῶν ἐν πίστει κεκοιμημένων 21· PG 95,268A-B).
  ῾Ωστόσο, νά μή λησμονοῦμε ποτέ ὅτι οἱ δωρεές ὑπέρ τῶν κεκοιμημένων γίνονται «ἀντί στεφάνου» κι ὄχι ἀντί Μνημοσύνου. Τίποτε δέν ἀντικαθιστᾶ τήν προσευχή τῆς ᾿Εκκλησίας γιά τήν ἀνάπαυση τῶν «ἐπ᾿ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου κεκοιμημένων» ἀδελφῶν μας.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Νά γίνουμε ἅγιοι!

   Παράδοξη, ἀπρόβλεπτη καί προφανῶς ἀδιάφορη γιά τήν σημερινή κοινωνία φαίνεται ἡ πρόταση «νά γίνουμε ἅγιοι». Σήμερα οἱ περισσότεροι ἐπιδιώκουν οἰκονομική εὐμάρεια, κοινωνική ἐπιφάνεια, ἐπιστημονική ἀνάδειξη, ἐπαγγελματική καταξίωση, πρόσβαση στίς τεχνολογικές ἀνέσεις, καί μύρια ἄλλα παρόμοια, ὄχι ὅμως ἁγιότητα.

   Ὡστόσο, ἡ ἁγιότητα δέν στέκει ἔξω ἀπό τόν προορισμό οὔτε ἀπό τά ὅρια τῆς δυνατότητας τοῦ ἀνθρώπου. Ἀντίθετα, ὅλοι εἴμαστε καλεσμένοι νά γίνουμε ἅγιοι. «Καὶ ἔσεσθε ἅγιοι, ὅτι ἅγιος ἐγὼ Κύριος ὁ Θεός ὑμῶν» (Λε 20,7· πρβλ. Α΄ Πέ 1,16), εἶναι ἡ ἐπιθυμία καί πρόσκληση τοῦ Θεοῦ πρός κάθε πλάσμα του, μάλιστα πρός τόν χριστιανό. Ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾶ καθημερινά σμήνη ἁγίων καί ὅλους αὐτούς τούς προβάλλει ὡς πρότυπα ζωῆς μέ τήν Κυριακή τῶν Ἁγίων Πάντων. Ὑπογραμμίζει ὅτι οἱ ἅγιοι δέν ἔπεσαν ἀπό τόν οὐρανό, δέν εἶναι ἐξαιρέσεις στήν κοινωνία. Ὑπῆρξαν ἄνθρωποι ὅπως ἐμεῖς, ὅμως ἔγιναν ἅγιοι.

  Βέβαια, ἀπόλυτα καί ἐκ φύσεως ἅγιος εἶναι μόνον ὁ Θεός. Ἀπό τότε ὅμως πού κατέβηκε στήν γῆ ὁ Θεός καί μέ τήν θεία ἀνάληψή του ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ «εἷς ἅγιος, φύσει ἅγιος» κατά τόν ἅγιο Κύριλλο Ἰεροσολύμων, ἀνέβασε τήν ἀνθρώπινη φύση μας στόν οὐρανό, μᾶς ἄνοιξε πρόσβαση στήν ἁγιότητα. Γιά τόν ἄνθρωπο ἡ ἁγιότητα, θά λέγαμε σχηματικά, ἔχει δύο στάδια: ἕνα θεωρητικό, θεολογικό, καί ἕνα πρακτικό, ἠθικό. Τό πρῶτο τοῦ δίδεται ἀπό τόν Θεό, στό δεύτερο συνεργάζεται ὁ ἴδιος μέ τήν δωρεά τοῦ Θεοῦ.

  Τό πρῶτο στάδιο θά μπορούσαμε νά τό ὀνομάσουμε ἀφιέρωση. Ἅγιος λέγεται ὁ ἀφιερωμένος, αὐτός πού ξεχωρίζει ἀπό τούς ὑπόλοιπους ἀνθρώπους τοῦ ἀντίθεου κόσμου καί προσφέρεται στόν Θεό. Στήν Παλαιά Διαθήκη φέρ’ εἰπεῖν «ἅγιος» λεγόταν ὁ ναός τοῦ Σολομῶντα, διότι ἦταν ἀφιερωμένος ἐξ ὁλοκλήρου στήν λατρεία τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ Ἰσραήλ λέγεται «ἅγιος λαός», «ἔθνος ἅγιον», διότι ὁ Θεός τόν ξεχώρισε ἀνάμεσα σ’ ὅλα τά ὑπόλοιπα ἔθνη, γιά νά εἶναι δικός του λαός. Στήν Καινή Διαθήκη ὁ ἀπόστολος Παῦλος στέλνει τίς Ἐπιστολές του στούς ἁγίους, δηλαδή σ’ αὐτούς πού εἶναι ἀφιερωμένοι στόν Θεό. Καί ποιοί εἶναι αὐτοί; Ὅσοι εἶναι βαπτισμένοι στόν θάνατο καί στήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή ἐμεῖς οἱ χριστιανοί. Κάθε πιστός εἶναι ἅγιος· «πᾶς γὰρ πιστὸς ἅγιος, καθὸ πιστός ἐστι· κἂν κοσμικὸς ᾖ τις (= κι ἄν ζῆ μέσα στόν κόσμο), ἅγιός ἐστιν», τονίζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Στό πρῶτο στάδιο τῆς ἁγιότητος, λοιπόν, μᾶς εἰσάγει ἡ Ἐκκλησία καί μᾶς προετοιμάζει νά προχωρήσουμε στό δεύτερο στάδιο, τό ὁποῖο νοηματίζει καί ὁλοκληρώνει τό πρῶτο.

  Τό δεύτερο στάδιο θά μπορούσαμε νά τό ὀνομάσουμε ἀφομοίωση μέ τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὑπενθυμίζει ὅτι εἴμαστε «κλητοὶ ἅγιοι», δηλαδή ἀφιερωμένοι στόν Θεό, ἀλλά καί προσκεκλημένοι νά γίνουμε ἅγιοι μέ τήν ἠθική σημασία τοῦ ὅρου, νά γίνουμε δηλαδή ὅμοιοι μέ τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ. Αὐτό σημαίνει νά ἀποκτήσουμε, ὅπως λέει πάλι ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «νοῦν», δηλαδή φρόνημα, Χριστοῦ, «σπλάγχνα», δηλαδή ἀγάπη, καί βούληση Χριστοῦ.

  Καί πῶς θά ἀποκτήσουμε νοῦ καί σπλάγχνα, ἀγάπη καί φρόνημα Χριστοῦ; Ἡ Ἐκκλησία, ἡ μήτρα τῆς ἁγιότητος, πού μᾶς βγάζει θεολογικά ἁγίους ἀπό τήν κολυμβήθρα τοῦ βαπτίσματος, εἶναι ἐπίσης καί τό ἐργαστήριο τῆς ἁγιότητος. Μᾶς προσφέρει τά μέσα, τά ἐργαλεῖα μέ τήν χρήση τῶν ὁποίων θά γίνουμε καί ἠθικά ἅγιοι. Ποιά εἶναι αὐτά; Εἶναι ἡ μαθητεία στόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί ἡ μετοχή στά ἅγια Μυστήρια.

  Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ μᾶς ἁγιάζει καί μᾶς καθαρίζει. Τό ἀποκαλύπτει ὁ Κύριος στήν ἀρχιερατική του προσευχή. Ἀπευθυνόμενος στόν Πατέρα του λέει γιά τούς μαθητές του ὅτι «ἐγώ τούς ἁγίασα (βλ. Ἰω 17,12), διότι “δέδωκα αὐτοῖς τὸν λόγον σου”» (Ἰω 17,14). Δέν εἶναι ἁπλό πράγμα νά μαθητεύεις στόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Ἡ μαθητεία αὐτή ἀπαιτεῖ προσωπικό κόστος, διότι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ δουλεύει στήν ὕπαρξή σου σάν μαχαίρι. Πετάει ἀπό πάνω σου κάθε σάπιο καί βρόμικο, σέ καθαρίζει. Κατόπιν ἡ μετοχή στά ἅγια Μυστήρια, ἡ μυστηριακή ζωή, σοῦ προσφέρει αὐτόν τόν ἴδιο τόν Χριστό, τό «ἄχραντον σῶμα» του καί τό «τίμιον αἷμα» του. ῎Ετσι ἀποκτᾶς ὄχι μόνο νοῦν καί καρδιά, φρόνημα καί νοοτροπία Χριστοῦ, ἀλλά καί «σπλάγχνα Χριστοῦ», φλέβες καί αἷμα καί κύτταρα Χριστοῦ!

  Γιά νά χρησιμοποιήσουμε τόν λόγο καί τά μυστήρια τοῦ Θεοῦ κατά τέτοιο τρόπο, ὥστε πραγματικά νά ἀφομοιωθοῦμε μέ τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἀπαιτεῖται μία θυσία ἀπό μέρους μας. Ὅπως ἀποκαλύπτεται πάλι στήν ἀρχιερατική προσευχή «ἁγιάζω ἐμαυτόν» (Ἰω 17,19) σημαίνει σφαγιάζω, θυσιάζω τόν ἑαυτό μου. Ὁ Κύριος θυσιάζεται χάριν τῶν μαθητῶν του. Καί ἐμεῖς ὡς μαθητές του, γιά νά μπορέσει νά λειτουργήσει μέσα μας ὁ λόγος του, γιά νά λειτουργήσει τό μυστήριο τοῦ Κυρίου μέσα μας, γιά νά γίνουμε -κατά χάριν βέβαια, ὄχι κατά φύσιν- ὅμοιοι μέ τόν Χριστό καί νά ἑτοιμαστοῦμε νά μποῦμε στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πρέπει κάτι νά θυσιάσουμε, νά σφαγιάσουμε κάτι, νά «ἁγιάσουμε» κάτι: τόν «παλαιὸν ἄνθρωπον» (Ἐφ 4, 22). Νά θυσιάσουμε τό θέλημα τοῦ παλιοῦ ἀνθρώπου καί νά ὑπακούσουμε στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Νά τίς ἐφαρμόζουμε καί νά εἶναι πυξίδα στήν ζωή μας οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί τό μυστήριο δέν λειτουργοῦν μέσα μας μηχανικά, μαγικά. Πρέπει κι ἐμεῖς νά συνεισφέρουμε αὐτό ἀκριβῶς, νά πάρουμε τήν ἀπόφαση νά πετάξουμε ἀπό μέσα μας τόν παλαιό ἄνθρωπο, γιά νά ἀρχίσει νά κτίζεται καί νά οἰκοδομεῖται καί νά μορφώνεται ὁ καινούργιος ἄνθρωπος, ὁ ἅγιος.

  Αὐτό ἔκαναν οἱ ἅγιοι· ἀσκήθηκαν πάρα πολύ στήν ὑπακοή τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας τούς προβάλλει ὡς ὑποδείγματα, ὡς πρότυπα ἀνθρώπων πού μπῆκαν στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὡς ἐμπνευστές καί καθοδηγητές ἀλλά καί πρεσβευτές γιά ἐκείνους πού ποθοῦν τόν οὐρανό.

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας

 Κατάκαρπο δένδρο

 Ὁδοιπόροι στά καυτά μονοπάτια τοῦ καλοκαιριοῦ στεκόμαστε νά ξεδιψάσουμε στά βαθύσκιωτα καί κατάκαρπα δένδρα τοῦ Πνεύματος. Στίς ἀείζωες πηγές τοῦ θείου λόγου φυτεμένοι οἱ ἅγιοι δροσίζουν, ἀναπαύουν καί εὐφραίνουν τούς κατάκοπους διαβάτες τῆς ἄνυδρης στράτας τοῦ κόσμου.

 Κι ἄν διάλεξαν γιά τόν ἑαυτό τους κάποιοι ἀπό αὐτούς τήν ἀφάνεια καί τήν ἐρημία, τούς πλούτισε ὁ οὐρανός μέ τή δροσιά του καί τούς στόλισε μέ πλούσιους καί εὔχυμους καρπούς.

 Στά μέσα τοῦ 4ου αἰώνα, τότε πού ἀνθοβολοῦσε θαυμαστά ἡ ἔρημος τοῦ ὄρους τῆς Νιτρίας, χαρίζει στήν Ἐκκλησία τούς ὑπέροχους καρπούς του ὁ ὅσιος Παμβώ. «Μεγάλος σέ ὅλα του», σημειώνει μέ θαυμασμό ὁ βιογράφος του, στήν εὐσέβεια καί στήν ἄσκηση, στή σοφία καί στήν ἁπλότητα. Πολυάριθμοι μαθητές τόν κυκλώνουν, ὅπως ὁ ἐπίσκοπος Διόσκορος, ὁ Ἄμμωνας καί ὁ Ἰωάννης, ὁ ἀνεψιός τοῦ Δρακοντίου. Κι ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ διδάσκει ἄλλοτε μέ τή σιωπή κι ἄλλοτε μέ τόν λόγο, πάντοτε ὅμως μέ τό παράδειγμά του.

 Βαθιά ἀγάπησε τήν ἔρημο καί τόν βίο τῆς ἀσκήσεως ὁ ἄοκνος πνευματικός ἐργάτης. Μά σάν τόν κάλεσε ὁ πνευματικός ἀδελφός του, ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὁ πολύπαθος ἀγωνιστής τῆς ἀλήθειας, στήν πόλη τῆς Ἀλεξάνδρειας γιά νά στηρίξει τούς πιστούς στήν ὀρθόδοξη πίστη, ὁ ὅσιος «ἔκανε ἀγάπη». Δέν ἐφείσθη τοῦ κόπου, δέν μέτρησε τήν ἀπόσταση καί κίνησε μέ προσευχή μυστική γιά τήν ἀνάγκη τῶν ἀδελφῶν. «Εὐλογημένος ὁ κόπος πού γίνεται γιά τούς ἀδελφούς», συνήθιζε νά λέει.

 Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος πού συναντᾶ ὁ ὅσιος, περνώντας τά τείχη τῆς μεγαλούπολης, εἶναι μία γυναίκα διεφθαρμένη. Στεκόταν προκλητικά καλλωπισμένη γιά νά παγιδέψει θύματα. Βλέποντάς την ὁ Γέροντας σταματᾶ. Δάκρυα πλημμυρίζουν τό ἀσκητικό του πρόσωπο. Δάκρυα πού πηγάζουν ἀπό τά βάθη τῆς καρδιᾶς.

 - Γιατί κλαῖς, ἀββᾶ; τόν ρωτᾶ μέ ἔκπληξη ὁ ἀδελφός πού τόν συνόδευε.

 - Γιά δύο λόγους, ἀποκρίθηκε στενάζοντας ἐκεῖνος. Πρῶτα ἀπ᾽ ὅλα γιά τήν ἀπώλεια τῆς ψυχῆς αὐτῆς καί ἔπειτα ἐπειδή ἐγώ δέν δείχνω τόση ἐπιμέλεια νά ἀρέσω στόν Κύριό μου, ὅση δείχνει αὐτή ἡ γυναίκα γιά νά ἀρέσει σέ ἀκόλαστους ἀνθρώπους.

 Ἡ εὐαισθησία τῆς ψυχῆς τοῦ ὁσίου μᾶς συγκινεῖ καί μᾶς διδάσκει. Βαθειά ἡ μετάνοιά του, φλογερή ἡ ἀγάπη του γιά τόν Κύριο, πηγαία ἡ συμπάθεια γιά τόν ἁμαρτωλό. Ἡ ὕπαρξή του προικισμένη μέ γνήσια φιλοθεΐα καί φιλαδελφία προσφέρει γιά τό ἀπολωλός θυσία εὐάρεστη τῆς ψυχῆς τό δάκρυ, τήν ἔμπονη καρδιακή προσευχή. Καρποφορία μιᾶς ζωῆς ποτισμένης μέ τόν πόθο τοῦ οὐρανοῦ.

 Τρία χρόνια παρακαλοῦσε τόν Θεό ὁ ὅσιος λέγοντας: «Μή μέ δοξάσεις πάνω στή γῆ». Μά ὅσο ἐκεῖνος κρυβόταν ἀπό τά μάτια τῶν ἀνθρώπων ποθώντας τή βαρύτιμη ἀρετή τῆς ταπεινοσύνης, τόσο τόν δόξαζε ὁ Θεός. Στό τέλος τῆς ζωῆς του, μαρτυροῦν οἱ μαθητές του, δέν μποροῦσε κανείς νά τόν ἀντικρύσει κατά πρόσωπο ἀπό τή λάμψη πού εἶχε στήν ὄψη του.

 Μέσα στόν λίβα τοῦ κακοῦ πού χερσώνει τίς καρδιές, στίς 18 Ἰουλίου πού τιμοῦμε τή μνήμη τοῦ ὁσίου Παμβώ, ἄς ἀφήσουμε τήν ψυχή μας νά ἀναπαυθεῖ καί νά ἐμπνευστεῖ στήν πλατειά δροσιά τῆς ὁσιακῆς του μορφῆς.

Ἰχνηλάτης

Ἀπολύτρωσις 69 (2014) 172-173

   Τό πιό μεγάλο καί τό πιό εὐχάριστο διάλειμμα στή ζωή μας εἶναι οἱ διακοπές τοῦ καλοκαιροῦ. Μᾶς χαμογελοῦν γλυκύτατα μέσα ἀπό καταγάλανες ἀκρογιαλιές ἤ ἀπό καταπράσινες πλαγιές καί μᾶς προσκαλοῦν στήν ξενοιασιά καί στήν ξεκούραση. Ὄμορφος θεσμός οἱ διακοπές. Τερπνός καί ὠφέλιμος. Εἶναι ὁ καιρός πού ἀναζητοῦν ὅλοι, γιά νά ἐπιτρέψουν στόν ἑαυτό τους τίς ἁπλές ἀπολαύσεις, πού στερεῖ ἡ καθημερινότητα. Κι εἶναι ὁ καιρός πού ἀναζητοῦν ὅσοι κοπιάζουν καί μοχθοῦν μέ τήν ἐργασία καί τή μέριμνα τῆς ζωῆς.

   Μᾶς περιμένει, λοιπόν, κι ἐφέτος τό καλοκαίρι. Λίγες μέρες ἀκόμη, λίγες ἀγωνίες ἀκόμη, καί θά κλείσουμε πίσω μας τή βαρειά πόρτα τῆς δουλειᾶς. Ἄ, πῶς θά νιώσουμε τότε! Λεύτεροι, ἀνάλαφροι, κυρίαρχοι! Φανταζόμαστε ἤδη, πῶς θά ἀπολαύσουμε ὅλη τή χαρά πού μποροῦν νά μᾶς προσφέρουν οἱ διακοπές μέσα στήν ὄμορφη φύση καί μέ εὐχάριστη συντροφιά. Σκεπτόμαστε ὅμως καί πόση δύναμη θά χρειαστοῦμε, γιά νά ζήσουμε πραγματικά αὐτή τή χαρά; Πόση σοφία καί πόση ἀντρειοσύνη ἀπέναντι στίς χίλιες δυό μεθοδεῖες τοῦ διαβόλου πού, ὅπως τό συνηθίζει, ζητᾶ νά μαγαρίσει τίς πιό καλές μας μέρες καί «ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ», ὅπως γράφει ὁ ἀπόστολος Πέτρος; Διότι ἄς μήν κρυβόμαστε, ἔχουμε ὅλοι ἐμπειρία γιά τό πόσο καίει ὁ πειρασμός τό καλοκαίρι καί πόσο κολάζει ἡ ἁμαρτία.

   Κι ὅταν λέμε ἁμαρτία, δέν μιλᾶμε κατεστημένα, δέν μιλᾶμε καθόλου μά καθόλου μεσαιωνικά. Μιλᾶμε γι’ αὐτό πού ξέρουμε πολύ καλά ὅτι εἶναι τό πιό μεγάλο κακό στή ζωή μας, ἡ τραγικότερη συμφορά τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ πιό θλιβερή περιπέτεια ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος. Διότι μέ τήν ἁμαρτία προσφέρουμε στό σατανᾶ τό δικαίωμα καί τά μέσα νά μᾶς δέσει, νά μᾶς κάνει σκλάβους του καί νά μᾶς τυραννᾶ αἰώνια. Ἡ ἁμαρτία, κάθε ἁμαρτία καί κάθε παραπάτημα, μᾶς στρέφει ἐνάντια στόν ἑαυτό μας, στόν συνάνθρωπο, καί ἐνάντια στόν Θεό, στό ἁγνό θέλημά του καί στόν ἅγιο νόμο του. Εἶναι ὁ διακόπτης, πού κλείνει τήν ἐπαφή μας μέ τόν Θεό, πού εἶναι ἡ πηγή τῆς χαρᾶς καί τῆς ἀλήθειας, ἡ πηγή τῆς ἀληθινῆς ζωῆς.

   Ὄχι λοιπόν διακοπές χωρίς Θεό. Θά βρεθοῦμε μακριά ἀπό τίς δουλειές καί τίς σκοτοῦρες τους, ναί. Μά ἴσως βρεθοῦμε μακριά κι ἀπό κάθε τί πού μᾶς ἐμπνέει, πού μᾶς συγκρατεῖ καί μᾶς ἐνθουσιάζει στόν καλόν ἀγώνα τῆς πίστεως καί τῆς ἀρετῆς. Πρόσωπα σεμνά καί παρέες ἁγνές θά ξεθωριάσουν στά μάτια μας μπρός στίς ἐντυπωσιακές καί πλανεῦτρες φιγοῦρες νέων γνωριμιῶν. Λόγια μεστά καί νοήματα θεϊκά θά ξεφτίσουν μπρός στά ἐκκωφαντικά μηνύματα καί συνθήματα τοῦ ἀσώτου κόσμου. Κι ἡ καρδιά μας σίγουρα θά στάξει αἷμα, ἄν δέν λάβουμε τά μέτρα μας.

   Διακοπές, βέβαια, ἀλλά ὄχι διακόπτης μέ τόν Θεό! Ἀνοιχτοί οἱ πομποί μας νά τοῦ στέλνουν τά S.O.S. τῆς ψυχῆς μας, ἀνοιχτοί καί οἱ δέκτες μας νά πιάνουν τά σωτήρια μηνύματά του.

   Ὅπου κι ἄν βρεθοῦμε, μήν ἀμελήσουμε νά ἔχουμε πάντοτε μιά ζωντανή συνομιλία μέ τόν Θεό μέ τήν προσευχή μας. Οὔτε νά ἀμελήσουμε νά ἀνοίγουμε καθημερινά τό βιβλίο του, τήν ἁγία Γραφή, γιά νά μελετοῦμε τό λόγο του καί ν’ ἀκοῦμε τή φωνή του. Κι ἄν σκορπιστοῦμε στούς πιό ἀπίθανους τόπους, μποροῦμε ὅμως νά κουβαλήσουμε τόν Θεό μαζί μας. Ὅπως ὁ Ἰωσήφ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μέ τή σταθερότητα καί τήν πίστη του ἀνάγκασε τόν Θεό νά ἔλθει μαζί του στήν Αἴγυπτο, ἀκόμη καί μέσα σ’ αὐτό τό σπίτι τοῦ εἰδωλολάτρη Πετεφρῆ, κι ἐμεῖς μέ τήν προσευχή μας καί τόν ἀγώνα μας μποροῦμε νά φέρουμε τόν Θεό ὅπου κι ἄν πᾶμε.

   Τό καλοκαίρι ἔφθασε. Θά προτιμήσουμε τήν «ἐλευθερία» τῆς σκλαβιᾶς ἤ τήν πειθαρχία τῆς ἐλευθερίας; Τό πρῶτο εἶναι πολύ εὔκολο, ὅσο καί ὀλέθριο. Τό δεύτερο εἶναι δύσκολο, ὅσο καί ὡραῖο. Ὅσοι θέλουμε νά χαροῦμε πραγματικά τίς διακοπές μας καί ὄχι μόνο νά τίς καταστήσουμε στιγμές χαρούμενες, ἀλλά καί νά τίς ἀποταμιεύσουμε σάν πηγές χαρᾶς γιά τό μέλλον, νά τό χαράξουμε καλά μέσα μας: Ὁ διάβολος δέν κάνει διακοπές· ἀντίθετα, τότε πού κάνουμε ἐμεῖς, ἐκεῖνος ξέρει νά ἐργάζεται πιό ἐντατικά. Διακοπές λοιπόν, χωρίς διακόπτη μέ τόν Θεό!

   Ὑπάρχουν πράγματα, γιά τά ὁποῖα ἡ διακοπή ἰσοδυναμεῖ μέ θάνατο. Ὁ χτύπος τῆς καρδιᾶς μας, ἡ ἀνάσα τοῦ στήθους μας, ἡ φύλαξη τῶν συνόρων γίνονται ἀδιάκοπα, γιά νά ὑπηρετήσουν τό σκοπό τους. Ἡ παραμικρή ἀρρυθμία καί ἡ παραμικρή ἀμέλεια μπορεῖ νά ἔχουν ὡς συνέπεια τήν καταστροφή. Ἔτσι καί γιά τήν ὑπεράσπιση τῶν συνόρων τῆς πίστεως, γιά τήν ἁρμονία τῶν σπλάγχνων μας, γι’ αὐτή τήν ἴδια τή ζωή τῆς πνευματικῆς μας ὑποστάσεως ἡ διακοπή τοῦ ἀγώνα εἶναι ἀπαράδεκτη καί καταστροφική.

   Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ οὐδέποτε διακόπτει τή διακονία της καί οὐδέποτε σταματᾶ τήν ἀποστολή της. Ἡ θύρα της μένει ἀδιάλειπτα ἀνοιχτή καί ἡ βοήθειά της εἶναι κάθε στιγμή στή διάθεση τῶν παιδιῶν της. Καί τό καλοκαίρι ἡ λατρεία συνεχίζεται ὅπως ὅλο τό χρόνο, σέ κάθε ναό καί σέ κάθε τόπο. Καί τώρα μᾶς ὁπλίζει μέ ἕνα μυστικό καί ἀκαταμάχητο ὅπλο, πού σίγουρα φέρνει τή νίκη· τό λόγο τοῦ Θεοῦ καί τή χάρη τῶν μυστηρίων. Μέ τήν ἁγία Γραφή καί τή θεία κοινωνία θά ἁπλώσουμε δυό χέρια στόν Θεό καί θά τόν κρατήσουμε σφιχτά. Ἤ μᾶλλον ὁ ἴδιος ὁ Θεός θά μᾶς κρατᾶ ἔτσι γερά στά δικά του χέρια.

   Εὐλογημένοι αὐτοί πού δέν θά ξεκόψουν ἀπό τίς πηγές τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου, ἀλλά θά κρατήσουν ἀδιάλειπτη τήν κοινωνία μαζί του! Χαρούμενοι καί νικηφόροι θά περάσουν τό καλοκαίρι συντροφιά μέ τόν Θεό. Τέτοιες διακοπές εὐχόμαστε σέ ὅλους σας, ἀδελφοί μας.

   Καλό καλοκαίρι μέ τή δροσιά τοῦ Χριστοῦ!

Στέργιος Ν. Σάκκος

 Ἀπό τότε πού ὁ Ἥλιος τῆς δικαιο­σύ­νης ἀνέτειλε στή φτω­χική φάτνη τῆς Βη­θλεέμ οἱ ἀχτίδες Του φέγγουν στά μάτια κά­ποιων ψυχῶν καί ἀντανακλοῦν στά ἔργα τους. Τέτοιο φῶς ἱλα­ρό καί ἐλπι­δο­φόρο διέλυσε τό σκοτάδι πού εἶχε ἁπλω­θεῖ στήν Κωνσταντινούπολη, ὅταν ξέσπα­σε φοβερή ἐπιδημία λέπρας.

 Ὁ λοιμός ἐξα­πλωνόταν καί μαζί του ὁ πανικός πού ὁδή­γη­σε στήν ἀπόφαση νά θανα­τώ­νονται διά πνιγμοῦ οἱ ἄρρωστοι, ὥστε νά μήν ἐξαπλωθεῖ ἄλλο ἡ ἀσθένεια. Μέσα στό ζόφο τῆς ἀπόγνωσης ἔμενε ἀτάραχος μονάχα ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ.

  Ὁ Ζω­τι­κός στάθηκε πάντα ἕνα φῶς στό δρόμο τῶν ἀν­θρώ­­πων, ἕνα χέρι πού ἔδειχνε τόν Καλό Σαμαρείτη, μιά καρ­διά δο­σμένη στή διακονία τοῦ πόνου. Σπούδασε καί με­λέτησε τή σο­φία τοῦ κόσμου σέ φημι­σμέ­νες σχολές τῆς Ρώμης μά στήν προ­σ­­ευ­­χή καί στή λατρεία διδάχθηκε τή γλώσ­σα πού εἶναι ἀνώτερη ἀπό τῶν ἀνθρώπων καί τῶν ἀγγέλων, τή γλώσσα τῆς ἀγάπης.

 Ἡ καρδιά τοῦ ὁσίου, καρδιά ἐλεήμων, καιόμενη ὑπέρ τοῦ κόσμου, ὑπέρ πάντων ἀνθρώπων, ἔγινε δέντρο γιά νά κουρ­νιά­­ζουν τά πουλιά πού τά πλήγιασε πιότερο ἀπ᾿ ὅλα ἡ ἀσπλα­χνία τῶν ἀνθρώπων. Ὁ πόνος του γιά τό σκληρό μέτρο ἦταν συμ­­­μετοχή στόν πόνο τῶν ἀδελφῶν τοῦ Χριστοῦ, κοινωνία στό πάθος τοῦ Κυ­ρί­ου. Ἡ εὐσέβεια καί ἡ ἔμπρακτη καλοσύνη του τόν εἶχαν κάνει ἀπό καιρό γνωστό καί ἀγαπητό στό λαό ἀλλά καί στούς ἄρ­χοντες τῆς Βασιλεύουσας.

 Ὁ Μ. Κων­σταν­τίνος ἐκτιμώντας τή σοφία καί τή σύνεσή του τόν τίμησε δίνοντάς του τό ἀξίωμα τοῦ μαγιστριανοῦ. Ἔτσι, ὅταν πα­ρουσιάστηκε μπροστά του ὁ ὅσιος γιά νά τοῦ ζητήσει χρυσάφι μέ σκοπό «νά ἐξασφαλίσει διαμάντια καί λί­θους πολύ­τι­μους γιά τήν αὐτοκρατορία», ὁ αὐτο­κράτορας δέν τοῦ τό ἀρνήθηκε. Κι ἔγιναν τά χρήματα αὐτά ζωή γιά ἀθώους πο­λί­τες λαβωμένους ἀπό τή λέπρα, τή φοβερή ἀρρώστια τῆς ἐ­ποχῆς. Ὁ ἀγωνιστής τοῦ πνεύματος πάλεψε ἀκούραστα μέ τόν πό­νο γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ πού ἔφλε­γε τήν καρδιά του.

 Φτωχοί καί πλούσιοι, ἄρχοντες καί δοῦ­λοι ἐγκαταλελειμ­μένοι ἀπό τούς πα­νι­κό­βλητους συγγενεῖς βρῆκαν κατα­φύ­γιο καί ζωή ἀπό τόν Ζωτικό. Μέ τά χρή­μα­τα τοῦ αὐτοκράτορα ἐξα­γόραζε τούς ἀρ­ρώστους ἀπό τούς στρατιῶτες πού εἶ­χαν ἐντολή νά τούς πνίγουν, καί τούς ἐξα­σφάλιζε τόπο διαμονῆς ἔξω ἀπό τήν Πόλη.

 Ὅμως εἶναι κλῆρος κάποιων γεν­ναί­­ων ψυχῶν νά μή γνωρίζουν σέ τούτη τή γῆ τήν ἀναγνώριση τοῦ ἔργου τους. Ὁ ὅσιος συκοφαντήθηκε ἀπό ἀνθρώ­πους φθο­νερούς, ὅταν ἔπεσε πεί­­να στήν Πόλη. Ὁ αὐτοκράτορας Κωνστάντιος, γιός καί διάδοχος τοῦ Μ. Κωνταν­τί­νου, ἐ­πηρεα­σμένος ἀπό τούς αἱρετι­κούς Ἀ­ρει­­ανούς διέταξε τήν τιμωρία του. Μαρ­τυ­ρικό ὑ­πῆρξε τό τέλος τῆς ζωῆς τοῦ δια­­κόνου τῆς ἀ­γά­πης. Δεμέ­νος πίσω ἀ­πό δυό ἄγρι­ους ἡμίονους σέρ­νεται στά μο­νοπάτια καί ποτίζει μέ τό αἷμα του τή γῆ τῆς Βα­σιλεύουσας ὁ ὅσιος τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἁγία του κεφαλή καί τά μέλη τοῦ σώ­μα­τός του κατα­κό­πη­καν βίαια καί δια­σκορ­πί­στη­καν. Θαυ­­μα­στά σημεῖα ὅ­μως, τήν δια ὥρα ἀλλά καί ἀργότερα, ἔκαναν τόν ἀσεβῆ αὐτοκράτορα νά κα­τα­λάβει τό σφάλ­μα του, νά ζητήσει συγ­­χώρεση καί νά ἐπιμεληθεῖ τήν ταφή τοῦ ἁγίου.

 Στίς 31 Δεκεμβρίου, μέρα πού κλεί­νει ἕνας χρόνος, ἀνοίγει ἡ Ἐκκλησία μας ἕνα παράθυρο στό θεϊκό μυστήριο τῆς ἀγά­πης πού νικάει τό χρόνο καί τό θάνατο, καθώς τιμᾶ τή μνήμη τοῦ ἁγί­ου Ζωτικοῦ.

 Στήν ἐποχή πού μεταδοτική ὅσο πο­τέ ἀπειλεῖ ἡ λέπρα τῆς ψυχῆς, ἔ­χουμε ἐ­πεί­­γου­σα ἀνάγκη ἀπό κείνους πού, μα­θη­­τεύ­οντας στήν ἀγάπη τῆς ἁγί­ας φάτ­νης, θά σώσουν ψυχές γιά τόν Πα­ρά­δει­σο προσ­φέ­ροντας ὡς τίμημα τή θυσία τῆς ζωῆς τους.

Ἰχνηλάτης

Ἀπολύτρωσις 61 (2006) 334-335

 Γεφυρώνει τούτη ἡ μέρα τοῦ Δεκεμβρίου τή γῆ μέ τόν οὐρανό. ῾Ενώνει τή σύντομη μέρα πού ζοῦμε μέ τήν ἀνέσπερη μέρα πού περιμένουμε. Συνδέει τό σήμερα μέ τό αἰώνιο παρόν τοῦ Θεοῦ. Στή σκέψη καί στήν καρδιά μας φέρνει τούς ἀδελφούς μας χριστιανούς πού τελείωσαν τή ζωή τους πάνω στή γῆ μέ θάνατο μαρτυρικό. «Τῇ 29ῃ τοῦ μηνός Δεκεμβρίου μνήμη πάντων τῶν χριστιανῶν καί ἀδελφῶν ἡμῶν τῶν ἐν λιμῷ καί δίψει καί μαχαίρᾳ καί κρύει τελειωθέντων».
 Εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι μέ τή φλογερή ψυχή τους ἀπέσπασαν ἀπό τά χέρια τοῦ Κυρίου τό ξεχωριστό χάρισμα «οὐ μόνον τό εἰς αὐτόν πιστεύειν, ἀλλά καί τό ὑπέρ αὐτοῦ πάσχειν» (Φι 1,29). ῎Ενδοξη φάλαγγα ἐπώνυμων καί ἀνώνυμων μορφῶν πού μέ τό αἷμα τοῦ μαρτυρίου ἔφθασαν τροπαιοφόροι στά κράσπεδα τοῦ οὐρανοῦ καί στεφανώθηκαν μέ τό αἰώνιο φῶς. Συναγμένοι μεστοί καρποί ἀπό τῆς γῆς τό χωράφι, ἀπαρχή εὐλογημένη, δοτή στόν Φυτουργό τῆς κτίσεως ἀπό τή στρατευομένη ᾿Εκκλησία, ἱκεσίας θυμίαμα, γιά νά στηρίζει ὁ Κύριος τά ἀγωνιζόμενα παιδιά Του.
 ᾿Αγκαλιάζει ἡ καρδιά μου μέ εὐγνωμοσύνη τούτη τήν ἱερή πομπή. ᾿Αντικρύζω πλούσιους καί πένητες, μορφωμένους καί ἀγράμματους, ἄρχοντες καί δούλους, ἀξιωματούχους καί ταπεινούς, πού ὑψώθηκαν ἀπό τή φθαρτότητα τῶν ἐπιγείων στήν αἰωνιότητα τῶν ἐπουρανίων. ῾Η δροσιά τῆς νιότης συνάμα μέ τήν ὡριμότητα τῶν μεγάλων, ἡ βρεφική ἀθωότητα μέ τή σταθερότητα τῶν γερόντων στολίζουν μέ παραδείσιο κάλλος αὐτή τή χορεία. ᾿Από τόν «῞Ηλιο τῆς δικαιοσύνης» φωτοφόροι, ἀφήνουν πάνω σέ τούτη τή γῆ ἴχνη φωτός. ῾Ο δρόμος τους σφραγισμένος μέ μαρτυρία καί μαρτύριο γίνεται πορεία θριάμβου. ῾Η μελέτη τῆς ζωῆς καί τῆς θυσίας τους ἀντίδωρο ζωῆς, γιά νά μήν πεθάνουν οἱ ψυχές μας ἀπό τήν ἀσφυξία μέσα στίς χωματένιες βιοτικές μέριμνες.
 29 Δεκεμβρίου. Μπρός στό νεογέννητο Βρέφος ἀνταμώνω ὅλους τούς μαρτυρικούς ἀδελφούς κάθε ἐποχῆς. Ζηλεύω μυστικά τά ἀνεκτίμητα δῶρα πού προσκομίζουν στόν μεγάλο Βασιλιά· τό διψασμένο, πεινασμένο κορμί τους, τά βασανισμένα καί πληγωμένα μέλη τους, χρυσάφι ἐκλεκτό, εὐωδιαστό λιβάνι, πολύτιμη σμύρνα. Πῶς νά κρατήσω στά ἀδύναμα χέρια μιᾶς ὑλιστικῆς, εὐδαιμονιστικῆς ἐποχῆς τή βαρειά παρακαταθήκη τους· «Πάντες δέ οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ διωχθήσονται» (Β´ Τι 3,12)! Ζητῶ ταπεινά ἡ πρεσβεία αὐτῶν τῶν ἀδελφῶν μας, πού πέρασαν μέσα ἀπό τήν πείνα καί τή δίψα, νά μᾶς χορταίνει καί νά μᾶς δροσίζει, ὅταν ἀδήριτα πεινᾶ καί διψᾶ ἡ ψυχή μας γιά οὐρανό. Τό δικό τους πολύπαθο χέρι ἄς κρατᾶ μέσα μας ἀναμμένη τή σπίθα γιά τήν ἁγιότητα στίς χαλεπές, παγωμένες μέρες μας. ᾿Από τῆς γῆς τά μήκη καί τά πλάτη φτασμένοι μπροστά στό θρόνο τοῦ ᾿Αρνίου ἄς δέονται, γιά νά βρίσκει συνεχιστές ἡ πομπή τους σέ κάθε τόπο, σέ κάθε ἐποχή... καί στή δική μας.

᾿Ιχνηλάτης

Ἀπολύτρωσις 57 (2002) 248