Τί εἶναι ἕνα ὄνομα; Τίποτα. Μιά λέξη καί πάνω της ὅλη ἡ σκόνη τοῦ χρόνου. Δισεκατομμύρια ὀνόματα στοιβαγμένα σέ μητρῶα, δημοτολόγια, λεξικά, βιογραφίες, γενεαλογίες πασχίζουν νά ζήσουν. Τά παιδιά τοῦ Ἀδάμ ξέρουν καλά ὅτι εἶναι χῶμα καί τρέμουν τήν ἀπροσδιοριστία, τόν ἀφανισμό, τή λήθη. Τό ὄνομα ἔγινε τά πάντα, ἡ ἱστορία μας.
 Ἐκεῖνο τό πρωί στή Βηθλεέμ ἐπί Καίσαρος Αὐγούστου, ἡγεμονεύοντος τῆς Συρίας Κυρηνίου, ἐν ἡμέραις Ἡρώδου τοῦ βασιλέως, ἕνα ἀκόμη ὄνομα στριμώχθηκε στούς καταλόγους τῶν ἀνθρώπων: Ἰησοῦς, τοῦ Ἰωσήφ καί τῆς Μαρίας, τῆς φυλῆς τοῦ Ἰούδα, τοῦ οἴκου καί τῆς γενιᾶς Δαβίδ.
 Νικομήδεια 312 μ.Χ. Αὐτοκράτορας ὁ Μαξιμῖνος καί ἀπέναντί του δέσμιος ὁ Λουκιανός.
- Ποιό εἶναι τ' ὄνομά σου;
- Εἶμαι χριστιανός.
- Ἀπό ποιά πόλη εἶσαι;
- Εἶμαι χριστιανός.
- Ποιοί εἶναι οἱ πρόγονοί σου;
- Εἶμαι χριστιανός.
- Τί δουλειά κάνεις;
- Εἶμαι χριστιανός.
 Στή φάτνη ἀνατρέπονται τά πάντα. Κι ἀρχίζει ἀπ' τήν ἀρχή ἡ ἱστορία μας, ὁρίζεται ξανά ἡ ταυτότητά μας, ἀνακαινίζεται ἡ φύση μας. Ὅσα ζήσαμε πρίν ἦταν σκιά, ὄνειρο, φευγαλέο καί ἀνυπόστατο σχῆμα. Ἐδῶ μπαίνουμε στό ἀπόλυτο τοῦ Θεοῦ, πού βρέφος μικρό σπαργανωμένο μπαίνει στή σχετικότητά μας. Ὅ,τι ἤμασταν πρίν ἦταν διχασμός, διάσταση, σύγχυση. Ἐδῶ βρίσκουμε τήν ἀναφορά μας, τό χαμένο μας πρόσωπο στόν σαρκωμένο Υἱό τοῦ ἀνθρώπου, τόν Θεό πού ἔγινε ἄνθρωπος, γιά νά πάψει τό θηρίο πού βρυχᾶται μέσα μας καί ν' ἀκουστεῖ τό τραγούδι τῶν ἀγγέλων. Ὅλες οἱ γενιές τῶν ἀνθρώπων μαραμένα φύλλα ξαναπαίρνουν ζωή ἀπ' αὐτή τή ρίζα, τή ρίζα Ἰεσσαί πού βλάστησε μές στή σπηλιά.
 Στή φάτνη ἀνακεφαλαιώνονται τά πάντα: οἱ αἰῶνες, τό σύμπαν, οἱ ἄνθρωποι. Ὁ δοῦλος τῆς ἀπογραφῆς Ὀκταβιανοῦ ἀπογράφει ὅλα τά ἔθνη ἀπό κτίσεως μέχρι συντελείας κόσμου.
Στή Βηθλεέμ ἐκείνη τή νύχτα γεννήθηκε αὐτός πού γιά τήν τρομακτική του κένωση τοῦ χαρίστηκε ἀπ' τόν Πατέρα τό ὑπέρ πᾶν ὄνομα. Ἀπό τότε τ' ὄνομά μας δέν εἶναι μόνο μιά λέξη στό ἀρχεῖο τοῦ χρόνου. Εἶναι μιά σχέση μέ τόν Ἄχρονο. Ὅσοι βρήκαμε τή φάτνη καί προσκυνήσαμε, κληθήκαμε παιδιά Θεοῦ, πήραμε ὄνομα ἄλλο, καινούργιο, λαμπρό σάν ἀστρικό θραῦσμα στό στερέωμα τοῦ χρόνου, θραῦσμα ἀπ' τό δικό του τό ἀνέσπερο ὄνομα, γραμμένο στή βίβλο τῆς ζωῆς, σωσμένο γιά πάντα στήν ἀγκαλιά τῆς μνήμης του. Ὅσοι τήν καταφρονήσαμε, μένουμε μόνο παιδιά τῆς γῆς καί τ' ὄνομά μας βουλιάζει σιγά-σιγά γιά πάντα στή Νεκρά Θάλασσα τῆς ἀπουσίας τοῦ Ἐμμανουήλ.
 

Ζωή Γούλα
Φιλόλογος

 Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ μεγάλες γιορτές στόν κόσμο τῆς Δύσης ἔχουν συνδεθεῖ μέ φαντασμαγορικό φωτισμό καί πλούσιο διάκοσμο σέ δημόσιους καί ἰδιωτικούς χώρους, ἄφθονα δῶρα καί ταξίδια. ᾿Αναμφισβήτητα ἡ γιορτή πού κατέχει τήν πρώτη θέση στόν δυτικό κόσμο εἶναι τά Χριστούγεννα. Καί ἐπειδή, καθώς περνοῦν τά χρόνια στή χώρα μας γιγαντώνεται ὁ μιμητισμός τοῦ τρόπου ἑορτασμοῦ, φαίνεται ὅτι πορευόμαστε σταθερά πρός τά δυτικά πρότυπα.
 Πολύ διαφορετικός εἶναι ὁ τρόπος ἑορτασμοῦ πού ἔχει καθιερώσει ἡ ᾿Εκκλησία μας, στήν ὁποία δικαιωματικά ἀνήκει ἡ πρωτοβουλία τοῦ ἑορτασμοῦ τῶν Χριστουγέννων. ᾿Αρχίζει τήν προετοιμασία πρίν σαράντα ἡμέρες (μικρή σαρακοστή). Τό πρῶτο μήνυμα πού μᾶς στέλνει αὐτή τήν περίοδο εἶναι ἡ νηστεία. Βέβαια στήν ἐποχή μας, πού ἡ ἀποχή ἀπό κάποιες τροφές φαντάζει ὡς τρομερή καταπίεση καί στέρηση ἀπό τίς χαρές τῆς ζωῆς, πολλοί χριστιανοί ἀναλαμβάνουν ρόλο διαιτολόγου, τονίζοντας τό εὐεργετικό ἀποτέλεσμα τῆς νηστείας γιά τήν ὑγεία τοῦ σώματός μας. Καλό βέβαια αὐτό, ἀφοῦ οἱ κατά χρέος ὀφείλοντες νά τονίζουν τίς συνέπειες τῆς καταναλωτικῆς ἀπληστίας σιωποῦν- ἄν δέν ἐνθαρρύνουν τή γαστριμαργία, ἡ ὁποία ἔχει ἀναχθεῖ σέ μάστιγα στίς κοινωνίες τῆς ἀφθονίας. ῞Ομως ἡ νηστεία δέν ἔχει ὡς πρώτιστο σκοπό τή διατήρηση τῆς ὑγείας τοῦ σώματος. Κύριος σκοπός της εἶναι νά μᾶς ἑτοιμάσει νά νιώσουμε ὅτι ὁ βασιλιάς τῶν βασιλιάδων ἐπέλεξε γιά τόπο τῆς γέννησής του ἕνα στάβλο, ἕνα ἀχούρι νά γράψουμε καλύτερα, μήπως καί συνειδητοποιήσουμε τό μέγεθος τῆς ταπείνωσης ᾿Εκείνου, πού ἦλθε νά μᾶς λυτρώσει ἀπό τή φθορά τῆς ἁμαρτίας καί τό θάνατο.
 Αὐτή ἡ κίνηση συγκατάβασης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο εἶναι ξένη καί ἀκατανόητη γιά τήν ὑλιστική νοοτροπία μας. ᾿Εμεῖς θέλουμε τόν βασιλιά ἰσχυρό, πάμπλουτο, βουτηγμένο στή χλιδή καί ἀπαθῆ γιά τήν ἀθλιότητα πού τόν περιβάλλει. Δέν ἔχει σημασία πού δέν τόν ἀποκαλοῦμε πιά βασιλιά ἀλλά πρωθυπουργό ἤ πρόεδρο δημοκρατίας, μεγιστάνα τοῦ χρήματος, ἠθοποιό ἤ ποδοσφαιριστή. ᾿Εμεῖς θέλουμε τό ἴνδαλμά μας νά ζῆ μέ χλιδή, κι ἄς εἶναι πλῆθος τά προβλήματα πού μᾶς περιτριγυρίζουν κι ἄς ἐξαπλώνεται ἡ ἀθλιότητα στόν κόσμο. ᾿Εμεῖς κάνουμε ἀποδεκτά τά ἰνδάλματα, γιατί τρέφουμε ἄσβεστη τήν ἐλπίδα μέσα μας· Νά γυρίσει ὁ τροχός τῆς τύχης καί νά γίνουμε κάποτε καί μεῖς σάν κι αὐτά. Γι᾿ αὐτό καί τό λαχεῖο ἔγινε μόνιμος σύντροφός μας, γι᾿ αὐτό καί πέσαμε μέ τά μοῦτρα στό ἄγνωστό μας παιχνίδι τοῦ χρηματιστηρίου.
 ῎Εχοντας αὐτόν τόν προσανατολισμό γιορτάζουμε τά Χριστούγεννα ἀπό κεκτημένη ταχύτητα καί περισσή ἀδράνεια. Βέβαια, τηροῦμε κάποιες ἀναλογίες. ῎Αν ὄχι σαράντα, τριάντα μέρες πρίν ξεκινοῦμε μέ πλούσιο φωτεινό διάκοσμο καί μιά φάτνη στήν κεντρική πλατεία. Καί καθώς οἱ μέρες περνοῦν, μεγαλώνει ἡ κίνηση. ῾Η ἀγορά, λέμε, ζεσταίνεται, καθώς τό καταναλωτικό αἰσθητήριο, κυρίως τῶν παιδιῶν πού ἔχουν τό πρῶτο δικαίωμα, διεγείρεται ἀπό τίς προκλητικές βιτρίνες. Καθώς μάλιστα πλησιάζει ἡ ἡμέρα τῆς γιορτῆς, ἡ δραστηριότητα ἐντείνεται. ᾿Από τούς παραδομένους ἄνευ ὅρων στήν καταναλωτική μανία ἄλλοι κανονίζουν τό χριστουγεννιάτικο ρεβεγιόν σέ στενό ἤ εὐρύτερο κύκλο, ἐνῶ ἄλλοι ἑτοιμάζονται νά καταβροχθίσουν τά εὐρωπαϊκά χιλιόμετρα συμμετέχοντας σέ ὀργανωμένες ὁμάδες ἐκδρομέων.
 Στούς πολλούς, πού ἀδυνατοῦν νά προβοῦν σέ παρόμοιες σπατάλες, θά προσφερθεῖ ἄφθονο τηλεθέαμα, τό ὁποῖο θά χαρακτηριστεῖ ἐκ τῶν ὑστέρων χειρότερο ἀπό τό ἄθλιο περσινό. ῎Ετσι, ἀφοῦ κατά τά ξημερώματα ὁδηγηθοῦμε βεβαρημένοι ἀπό τή νύστα στό κρεβάτι μας, θά πέσουμε σάν ξεροί καί κανένα χτύπημα καμπάνας δέν θά καταφέρει νά φθάσει στά αὐτιά μας. Κάπως ἀργά μᾶς ἀναγγέλλουν οἱ καμπάνες τή γιορτή. ᾿Εμεῖς ἔχουμε γιορτάσει ἀποβραδίς! Τό πολύ κάποιοι ἀρκετά ἀργοπορημένοι στήν ἐπιστροφή τους νά συναντηθοῦν καθ᾿ ὁδόν μέ τούς ἄλλους πού σπεύδουν πρός τόν ναό ἀπό τόν ὄρθρο. Αὐτοί οἱ τελευταῖοι εἶναι οἱ «βοσκοί» πού ἔλαβαν ἀπό τούς ἀγγέλους τό μήνυμα ὅτι γεννήθηκε ὁ Χριστός. ᾿Αργότερα θά φανοῦμε καί ἄλλοι, καί ἄλλοι στούς δρόμους. Εἴμαστε ἐκεῖνοι πού παλεύουμε ἀνάμεσα στά τηλεοπτικά δρώμενα καί τό δρώμενο στή φάτνη. ᾿Ανάμεσά μας καί κάποιοι πού προσεγγίζουμε τό νεογέννητο μέ τή διάθεση τοῦ φαρισαίου ἀλλά καί τήν ἐκδικητική μανία τοῦ ῾Ηρώδη.
 ῎Αν ἔτσι περάσουν κι αὐτά τά Χριστούγεννα, θά μείνει μέσα μας ἡ στυφή γεύση τῆς ἀνίας καί τῆς πλήξης, διότι στήν καρδιά μας δέν θά ἔχει βρεῖ κατάλυμα ἡ συμπόνια πρός τόν ἀδελφό μας πού γεύεται τή φρίκη τοῦ πολέμου, πού σφαδάζει στό κρεβάτι τοῦ πόνου, πού μένει ἄστεγος, γυμνός, πεινασμένος. Καί θά περνοῦν τά Χριστούγεννα τό ἕνα μετά τό ἄλλο καί ἡ γεύση τους θά γίνεται ὅλο καί πιό στυφή, ἀφοῦ δέν γνωρίζουμε τί γιορτάζουμε ἤ καλύτερα ποιόν γιορτάζουμε. ᾿Αξίζει νά ἐνδιαφερθοῦμε γι᾿ Αὐτόν πού γιορτάζει τά δισχιλιοστά καί πλέον γενέθλιά Του!
 

᾿Απόστολος Παπαδημητρίου  

 Ἡ ἀπογραφή, γεγονός ἰδιαίτερα ταπεινωτικό κατά τήν ἐποχή τῆς γέννησης τοῦ Κυρίου, συγκινεῖ τούς ὑμνογράφους τῆς Ἐκκλησίας καί τούς δίδει τήν ἀφορμή νά ἐμβαθύνουν στό μυστήριο τῆς ἐνανθρώπησης. «Ἐγένετο δέ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐξῆλθε δόγμα παρά Καίσαρος Αὐγούστου ἀπογράφεσθαι πᾶσαν τήν οἰκουμένην» (Λκ 2,1), σημειώνει ὁ ἱερός εὐαγγελιστής. Κι ὁ ὑμνωδός, συγκλονισμένος μπρός στό σχέδιο πού κατέστρωσε γιά τή σωτηρία μας ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὑμνολογεῖ μέ βαθειά κατάνυξη τή θεία εὐσπλαγχνία:
 "Δούλου φορέσαι σχῆμα ἠθέλησας, ὅπως με τῆς δουλείας τοῦ πονηροῦ λυτρώσῃ· ὑμνολογῶ σου τό εὔσπλαγχνον...".
 Ἡ ἀρχαία ἀπογραφή δέν ἦταν ἁπλῶς ἡ καταμέτρηση τοῦ πληθυσμοῦ μιᾶς χώρας. Οἱ ἀπογραφόμενοι τότε λογίζονταν ὡς δοῦλοι τοῦ αὐτοκράτορα. Ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός γεννήθηκε ὡς δοῦλος, καί ἡ πρώτη ὑποχρέωση τῆς ζωῆς του ἦταν νά ἐξαγοράσει τόν ἑαυτό του γιά ἕνα χρόνο! Ὁ βασιλεύς τῶν βασιλευόντων καί κύριος τῶν κυριευόντων δηλώθηκε κατά τήν ἀπογραφή ὡς μέρος τῆς περιουσίας τοῦ Αὐγούστου! «Ἄνω ἐλεύθερος, καί κάτω ἐνυπόγραφος· ἄνω Υἱός καί κάτω δοῦλος... ἄνω προσκυνούμενος καί κάτω φορολογούμενος», ἀναφωνεῖ ὁ Μ. Ἀθανάσιος. Μᾶς γονατίζει ἡ θεία κένωση! «Πρός σέ ὀρθρίζω», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία, «τόν δι᾿ εὐσπλαγχνίαν σεαυτόν τῷ πεσόντι κενώσαντα ἀτρέπτως, καί δούλου μορφήν ἐκ Παρθένου φορέσαντα».
 Γιατί, ἄραγε, θέλησε ὁ Κύριος νά ὑπομείνει μιά τέτοια ταπείνωση; Γιά νά χαρίσει σέ μᾶς τίς πνευματικές συνέπειες τῆς ἀπογραφῆς του. Οἱ ὕμνοι τονίζουν ὅτι ὁ παμβασιλεύς Χριστός ἀπογράφηκε ὡς δοῦλος τοῦ Αὐγούστου,

•  γιά νά μᾶς ἐλευθερώσει ἀπό τή δουλεία τῆς ἁμαρτίας:

 «Ἐν δούλοις τῷ Καίσαρος δόγματι ἀπεγράφης πειθήσας, καί δούλους ἡμᾶς ἐχθροῦ καί ἁμαρτίας ἠλευθέρωσας, Χριστέ...»,

•  γιά νά μᾶς ἀπογράψει στό βιβλίο τῆς ζωῆς:

 «Ἀπεγράφης Καίσαρος θεσμῷ θέλων ἀπογράψασθαι βίβλῳ ζωῆς, παμβασιλεῦ, τόν ἄνθρωπον...»,   

•  γιά νά μᾶς ἐπιγράψει μέ τό δικό του ὄνομα ὡς χριστιανούς:

 «Ἀπεγράφημεν οἱ λαοί τῷ δόγματι τοῦ Καίσαρος· ἐπεγράφημεν οἱ πιστοί ὀνόματι Θεότητος σοῦ τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ ἡμῶν...».
 Ἑκούσια, λοιπόν, ὁ Κύριος ἀπογράφηκε στά φορολογικά βιβλία τοῦ Αὐγούστου, ὥστε νά πληρώνει χρηματικό φόρο. Ἄς θελήσουμε μέ τή σειρά μας οἱ πιστοί νά πληρώνουμε ἰσόβια σ᾿ Αὐτόν, τόν μονοκράτορα τῆς καρδιᾶς μας, φόρο πίστεως καί ἀγάπης.

Σ. Καρακασίδου
Δρ. Θεολογίας

 Ἐκεῖνο τό δειλινό τοῦ 325 μ.Χ. τό ὁποῖο ἔμεινε στήν ἱστορία συγκέντρωσε στήν πόλη τῆς Βιθυνίας τούς παλαίμαχους ἀγωνιστές τῆς πίστεως. Ἐκείνους πού εἶχαν βγεῖ θριαμβευτές ἀπό τή μάχη τῶν διωγμῶν· πού εἶχαν σταθεῖ ἀντιμέτωποι μέ τήν κραταιά αὐτοκρατορία, κρατώντας ὅπλο μοναδικό τήν ἀγάπη πού συγχωρεῖ καί τούς ἐχθρούς. Οἱ ἀνταύγειες τῆς ἁλουργίδας τῶν μαρτύρων ἀντανακλοῦσαν καί στή δική τους ζωή, καθώς τοῦτοι οἱ 318 κρατοῦσαν πάνω τους «τά στίγματα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ» (Γα 6,17)· ἔφεραν στό γηρασμένο τους σῶμα τά σημάδια τῆς ἡρωικῆς τους ὁμολογίας. Τρεῖς αἰῶνες τώρα πάλευαν ἀδυσώπητα οἱ σκοτεινές δυνάμεις νά νικήσουν τά «τέκνα τοῦ φωτός». Ἀλλά μάταια! Κι εἶχε δώσει σέ τοῦτο τόν ἀγώνα ἡ μάνα Ἐκκλησία τά πιό διαλεχτά της λουλούδια προσφορά στόν κῆπο τοῦ οὐρανοῦ, εἶχε προσφέρει τά πιό ἱερά της σφάγια «θυσία ζῶσα» στόν Κύριο τῆς δόξης. Σέ τούτη τήν ἱερή σύναξη, τήν Α΄Οἰκουμενική, ὁ κάθε ἱεράρχης ἔδειχνε στόν ἄλλο τά πληγιασμένα του μέλη. Κομμένα χέρια καί αὐτιά, μάτια καί γλῶσσες. Οὐλές ἀπό ἐγκαύματα, τραύματα ἀπό σκληρούς ραβδισμούς. Ἀνάμεσα σ᾿ ὅλους αὐτούς καί ὁ Παῦλος, ἀρχιεπίσκοπος Νεοκαισαρείας. Ὀνομαστή εἶχε γίνει ἡ ἀρετή του, ὅταν μέ ὑπομονή καί ζῆλο ποίμαινε τό λαό τοῦ Θεοῦ καί ἡ γλυκύτητα τῆς ἁγιοσύνης του ὁδηγοῦσε κι ἄλλες ψυχές στό φῶς τῆς ἀλήθειας.
 Ὁ βασιλιάς τῆς περιοχῆς Λικίνιος διέταξε νά ὁδηγηθεῖ μπροστά του ὁ ἡγέτης τῶν χριστιανῶν. Τά μαρτύρια, πού διαδέχθηκαν τή σθεναρή ὁμολογία τοῦ σεβάσμιου ποιμένα, ἦταν φοβερά. Ἡ σατανική ἐφευρετικότητα τῶν δημίων τούς ὑποδείκνυε ὅλο καί πιό φοβερούς τρόπους. Ἡ ἐγκαρτέρηση τοῦ ἁγίου ὁμολογητῆ ἐντυπωσίαζε τούς θεατές. Τότε ἕνας χαλκουργός πυράκτωσε ἕνα κομμάτι σίδερο, καί κατακόκκινο καί μαλακό ἀπό τή φωτιά τό ἔβαλε στήν παλάμη τοῦ ἁγίου. Τά δυό του χέρια τά ἔδεσε μετά μέ μανία σφιχτά, μέχρι πού τό πυρακτωμένο σίδερο κρύωσε. Τά δυό καμένα χέρια τοῦ ὁσίου ἔμειναν πιά ἰσόβια σημαδεμένα καί νεκρά, ἀφοῦ τά νεῦρα κάηκαν καί παρέλυσαν.
  Ὅταν ὁ Μ. Κωνσταντίνος ἀνέβηκε στό θρόνο, ἐλευθερώθηκαν οἱ φυλακισμένοι καί ἐξόριστοι χριστιανοί. Ὁ μάρτυρας ἀρχιεπίσκοπος ἀποτελοῦσε τώρα λαμπρό μέλος τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Σάν σήμανε ἡ λήξη της καί οἱ ἀγωνιστές ἱεράρχες ἔπαιρναν τό δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς, διαδραματίστηκε μιά συγκλονιστική σκηνή, τήν ὁποία ὁ φακός τῆς ἱστορίας μᾶς παρουσιάζει. Ὁ αὐτοκράτορας Μ. Κωνσταντίνος στέκει εὐλαβικά μπρός στόν γέροντα ἱεράρχη Παῦλο. Πιάνει τά παράλυτα χέρια του, τά σφίγγει καί τά καταφιλᾶ μέ σεβασμό, τά βάζει στά μάτια του καί ἀναφωνεῖ μέ ἱερό δέος: «Δέν χορταίνω νά καταφιλῶ αὐτά τά χέρια, πού ἔγιναν νεκρά καί παράλυτα γιά τόν Χριστό μου!».
  Ἀσπαζόμαστε κι ἐμεῖς τά ἅγια χέρια τοῦ ὁσίου πατέρα μας, καθώς τιμοῦμε τή μνήμη του στίς 23 Δεκεμβρίου, καί δεόμαστε νά ἁπλώνει τοῦτα τά σιδηρόκαυστα χέρια καί νά εὐλογεῖ τό μικρό ποίμνιο τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Κι ἄς πρεσβεύει νά ἀναδεικνύει ὁ Κύριος ἄξιους διαδόχους τῶν ὁσίων ὁμολογητῶν, οἱ ὁποῖοι θά κρατοῦν ἀναμμένη τή δάδα τῆς ἀλήθειας στούς βοριάδες κάθε ἐποχῆς μέχρι τή συντέλεια τῶν αἰώνων.

 Ἰχνηλάτης

Ἀπολύτρωσις 58 (2003) 248

 Τό ὄνομά του στούς περισσότερους ἴσως νά μή θυμίζει τίποτε, στούς Θεσσαλονικεῖς ὅμως πρέπει ἡ μνήμη του νά εἶναι πάντα ζωντανή. Νά εἴμαστε εὐγνώμονες στόν ἐπίσκοπο Μεδιολάνων (Μιλάνου) ἅγιο Ἀμβρόσιο. Καί τοῦτο γιατί ὁ μεγάλος αὐτός μαχητής τῆς πίστεως ἐταπείνωσε μέ τήν σθεναρά του στάση τόν αὐτοκράτορα Θεοδόσιο Α´, τόν ἀποκληθέντα Μέγα (346395 μ.Χ.). Ἀπέδωσε ἔτσι δικαιοσύνη στούς ἀδικοχαμένους πού σφαγιάστηκαν στόν ἱππόδρομο τῆς Θεσσαλονίκης ἀπό μισθοφόρους τοῦ Θεοδοσίου τό 390 μ.Χ. Βρισκόμαστε στήν ἐποχή πού ἡ Θεσσαλονίκη μέ τόν ἱππόδρομό της στήν περιοχή τῆς σημερινῆς πλατείας Ἱπποδρομίου συγκέντρωνε πολύ κόσμο μιά πού γύρω ἀπό τόν στίβο ὑπῆρχαν θέσεις γιά μεγάλο ἀριθμό θεατῶν.
 Ὁ διοικητής τῆς γοτθικῆς φρουρᾶς τῆς πόλεως Βοθέριχος, στίς παραμονές ἀγώνων ἁρματοδρομίας, φυλάκισε ἕνα δημοφιλῆ ἡνίοχο. Ὁ λαός ξεσηκώθηκε καί στήν ἄρνηση τοῦ διοικητοῦ νά τόν ἐλευθερώσει ἐπετέθη ἐναντίον τῆς φρουρᾶς μέ ἀποτέλεσμα νά σκοτωθοῦν ὁ Βοθέριχος καί πολλοί ἀξιωματικοί καί τά σώματά τους «νά κατασυρθοῦν εἰς τάς ὁδούς». Ἡ γοτθική φρουρά μέ ἐντολή τοῦ Θεοδοσίου, πού συνοψίζεται στό «Ἀφοῦ ὅλοι ἔφταιξαν, ὅλοι θά τιμωρηθοῦν!», παγίδεψε τό λαό στόν ἱππόδρομο καί ἔσφαξεν... «ἐν διαστήματι τριῶν ὡρῶν, ἄνευ διακρίσεως ἀθώων καί ἐνόχων, πολιτῶν καί ξένων, κατά τινάς μέν ἑπτά χιλιάδας κατά τινάς δέ πεντεκαίδεκα χιλιάδας ἀνθρώπων», ὅπως ἀναφέρει ὁ Κων. Παπαρρηγόπουλος στήν «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους» (τόμος β´, βιβλίον Η´, σελ. 200). Ὁ ἱππόδρομος ἀπό τότε ἔπαψε νά χρησιμοποιεῖται γιά ἀγῶνες.
Γιά τήν πράξη αὐτή ὁ τότε ἐπίσκοπος Μεδιολάνων Ἀμβρόσιος προσῆλθε ὡς κατήγορος καί τιμητής τοῦ αὐτοκράτορα. Τοῦ ὑπενθύμισε ὅτι «αὐτό πού ἔγινε στή Θεσσαλονίκη δέν ἔχει ὅμοιό του στή μνήμη τῶν ἀνθρώπων» καί τοῦ ὑπέδειξε νά δείξει μετάνοια: «... Θά ἐντραπῆτε, Μεγαλειότατε, νά κάνετε αὐτό πού ἔκανε ὁ βασιλεύς Δαυίδ, ὁ κατά σάρκα πρόγονος τοῦ Χριστοῦ, πού εἶπε στόν Νάθαν: “Ἥμαρτον ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ”;»... Νά πῶς ὁ Κων. Παπαρρηγόπουλος συνοψίζει τά γεγονότα: «Ὁ Θεοδόσιος ὑπήκουσεν εἰς τούς λόγους τούτους, ὑπέκυψεν εἰς τόν ἀπό τῆς Ἐκκλησίας ἀφορισμόν καί ἐπανελθών εἰς τά βασίλεια καθυπέβαλεν ἑαυτόν εἰς τό τῆς Ἐκκλησίας ἐπιτίμιον, ἀπό τοῦ ὁποίου μόλις μετά ὀκτώ μήνας ἐλύθη, γενόμενος πάλι δεκτός εἰς τήν τῆς Ἐκκλησίας κοινωνίαν, κατά τήν ἑορτήν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, ἀφοῦ πρότερον δημοσίᾳ ἐν τῷ ἱερῷ ναῷ ὡμολόγησε τήν ἁμαρτίαν καί, πρηνής κείμενος καί τό Δαυϊτικόν ἐκφωνῶν “Ἐκολλήθη τῷ ἐδάφει ἡ ψυχή μου, ζῆσον με κατά τό λόγιόν σου”, παρεκάλεσεν ἵνα τύχῃ συγγνώμης».
Νά τονίσουμε, ἐπίσης, ὅτι ὁ Ἀμβρόσιος ὑπῆρξε καί δεινός πολέμιος τοῦ Ἀρείου, ρήτωρ σπουδαιότατος καί πολυγραφώτατος καί βαθυστόχαστος ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς. Ἀπό τό ὄνομά του ἔλαβε τήν ὀνομασία «Ἀμβροσιανό μέλος» λειτουργικό μουσικό ὑμνολόγιο τοῦ Μιλάνου, παλαιότερο τοῦ Γρηγοριανοῦ, πού ἀποτελεῖ ἀφετηρία καί πηγή τῆς μετέπειτα εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς. Μέ ὑπέροχο ἦθος καί ἐξαίρετη μόρφωση, ἀπό διάσημος ρήτορας καί συγκλητικός, ἔγινε ἱεράρχης καί ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Πλήθη λαοῦ συνέρρεαν στά ἐμπνευσμένα κηρύγματά του καί πολλοί μετεστράφησαν στό δρόμο τῆς ἀληθείας, ἀνάμεσα σ᾽ αὐτούς καί ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος. Μεγάλη καί ἡ κοινωνική του δράση. Ὅταν κάποτε οἱ Ἀρειανοί κατηγόρησαν τόν Ἀμβρόσιο, γιατί εἶχε πουλήσει τά πολύτιμα ἐκκλησιαστικά σκεύη γιά νά ἐλευθερώσει αἰχμαλώτους, αὐτός ἀπάντησε ὅτι κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι αὐτά, ἀλλά ἡ ἐξαγορά τῶν αἰχμαλώτων. Ἰδεώδης πράγματι ἐπίσκοπος, ὑποδειγματικός. Κατά τήν φράση τοῦ Σωζομένου «ἀνδρείως καὶ μάλα θείως τὴν Ἱερωσύνην διήνυσεν», ἄσκησε τήν ἱερωσύνη μέ ἀνδρεία καί θεάρεστα. Ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τή μνήμη του στίς 7 Δεκεμβρίου.

Χρ. Σαμαρτζίδης
Φιλόλογος

Ἀπολύτρωσις 67 (2012) 351-352

 Πολλές ἅγιες μορφές κοσμοῦν τό ἡμερολόγιο τοῦ Δεκεμβρίου καί πλαισιώνουν τό μέγιστο γεγονός τῆς ἱστορίας, πού γιορτάζουμε τόν μήνα αὐτό, τήν κατά σάρκα Γέννηση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ξεχωρίζω ἀνάμεσά τους τόν ἅγιο Ἀμβρόσιο ἐπίσκοπο Μεδιολάνων, γιά νά πάρουμε ἀπό αὐτόν τό μήνυμα τοῦ μήνα.
  Ἡ ἀριστοκρατική καταγωγή, ἡ ἄριστη μόρφωση, ὁ ἄρτιος χαρακτήρας ἐνισχυμένα ἀπό τήν πλούσια χάρη τοῦ Θεοῦ κατέστησαν τόν Ἀμβρόσιο σπουδαία ἡγετική προσωπικότητα τοῦ 4ου μ.Χ. αἰώνα. Ὡς ἐπίσκοπος τῶν Μεδιολάνων ἄσκησε μεγάλη ἐπιρροή στήν θρησκευτική πολιτική τῶν αὐτοκρατόρων, διατηρώντας ὅμως πάντοτε ἐπιβλητική ἀνεξαρτησία ἀπέναντί τους. Μέ θαυμασμό σημειώνει ἡ ἱστορία τήν θεοπρεπῆ καί γεμάτη παρρησία στάση τοῦ Ἀμβροσίου ἔναντι τοῦ αὐτοκράτορα Θεοδοσίου, τοῦ σπουδαίου ἐκείνου ἄρχοντα, πού ἐπί τῶν ἡμερῶν του ἀναγνωρίσθηκε ὁ χριστιανισμός ὡς ἐπίσημη θρησκεία τοῦ Βυζαντίου: Μετά ἀπό ἕνα αἱματοκύλισμα στήν Θεσσαλονίκη ὁ αὐτοκράτορας ἦρθε στά Μεδιόλανα. Μέ παρρησία τότε ὁ ἐπίσκοπος Ἀμβρόσιος τοῦ ἀπαγόρευσε τήν εἴσοδο στόν ναό, θυμίζοντάς του ὅτι «κἄν βασιλεύς εἶναι δέν πρέπει ἔτσι προπετῶς καί αὐθαδῶς νά τολμᾶ εἰς τά θεῖα». Ἐλέγχθηκε ὁ αὐτοκράτορας ἀπό τήν θέση τοῦ ἐπισκόπου, συγκλονίσθηκε, μετανόησε κι ἔτσι ἀποκαταστάθηκε στήν Ἐκκλησία. Βεβαίως τό Εὐαγγέλιο προστάζει· «πᾶσα ψυχή ἐξουσίαις ὑπερεχούσαις ὑποτασσέσθω» (Ρω 13,1). Νά σεβόμαστε τούς ἄρχοντες, νά ὑπακοῦμε στίς προσταγές τῆς ἐξουσίας· μέ τήν προϋπόθεση ὅμως ὅτι αὐτή δέν ἀντιβαίνει στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Διαφορετικά, ἰσχύει ἡ ἀποστολική τακτική «πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις» (Πρξ 5,29).
 Σαφές τό μήνυμα ἀπευθύνεται σέ τρεῖς κατευθύνσεις: α) Στούς ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας μας θυμίζει ὅτι εἶναι θεϊκή ἐπιταγή καί ποιμαντική εὐθύνη γι᾿ αὐτούς ὁ δίκαιος ἔλεγχος πού γίνεται μέ παρρησία ὄχι μόνο πρός τόν ἁπλό λαό ἀλλά καί πρός τά ὑψηλά ἱστάμενα πρόσωπα. β) Στούς πολιτικούς ἄρχοντες προβάλλει τήν ὑψηλή κορυφή τῆς ταπείνωσης καί ὑποταγῆς στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Τιμᾶ τόν ἄρχοντα τό νά ἀναγνωρίζει πάνω ἀπό τήν ἐξουσία του τήν ἐξουσία τοῦ Θεοῦ. γ) Στόν κάθε ἁπλό χριστιανό ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος μηνύει ὅτι πάνω ἀπό πρόσωπα, πάνω ἀπό ἀνθρώπινους νόμους καί παραδόσεις στέκει ὁ λόγος καί ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ. Ὅταν τόν ἐφαρμόζουμε στήν προσωπική μας ζωή, ἔχουμε τό σθένος νά τόν προτάσσουμε καί σέ ὅλες τίς συναλλαγές μας. Κι ὅταν ὁδηγός καί ρυθμιστής τῆς ζωῆς μας εἶναι ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, τί ἔχουμε νά φοβηθοῦμε;

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 64 (2009) 323