Εἶναι ἡ τελευταία ὥρα. Τό ἄχραντο παρθενικό σῶμα ἐγκαταλείπεται σιγά-σιγά ἀπό τίς ἀσθενικές του δυνάμεις. Ὁ θάνατος δέν θ' ἀργήσει νά κυριαρχήσει ἐπάνω του, συνεπής στήν ὥρα τῆς συνάντησής του μέ τούς θνητούς.

Τἀ μἀτια ποὐ ἀξιώθηκαν νά δοῦν τά μεγαλεῖα τοῦ Κυρίου κλείνουν στόν κόσμο αὐτό, γιά ν' ἀνοίξουν σ' ἕναν ἄλλο, ὑπέροχο. Τά χέρια πού φρόντισαν μέ μητρική στοργή τόν ἐνσαρκωμένο Δημιουργό τους καί Δημιουργό ὅλου τοῦ σύμπαντος, γέρνουν εὐλαβικά πάνω στό στῆθος. Θ' ἁπλωθοῦν πάλι῾ αὐτή τή φορά ὅμως γιά νά σκορπίσουν παντοῦ τό ἀντίδωρο ἐκείνης τῆς ταπεινῆς διακονίας: τά χαρίσματα τοῦ Υἱοῦ καί Θεοῦ της. "Αὕτη πρώτη δεχομένη τό διά πάντων ἧκον πλήρωμα τοῦ τά σύμπαντα πληροῦντος, καθίστησι τοῖς πᾶσι χωρητόν, νέμουσα πρός δύναμιν ἑκάστω κατά τήν άναλογίαν καί τό μέτρον τῆς ἑκάστου καθαρότητος"*.

Δέν ἐπεδίωξε τίποτε τό ὑψηλό στή ζωή αὐτή. Ἡ Ναζαρέτ μπορεῖ νά μαρτυρήσει γιά τήν ἀσημότητά της, γιά τήν ἀπέριττη ἁπλότητα τῆς ἀναστροφῆς της. Αὐτή παρέμεινε στήν άφάνεια ἀκόμη καί ὅταν ὁ Υἱός της ἔγινε τό πρόσωπο τῆς ἡμέρας καί στή σκέψη πολλῶν ὁ σίγουρος βασιλιάς τοῦ Ἰσραήλ...

Νά ὅμως ὅτι τώρα ὅλα αὐτά παρῆλθαν. Ὁ οὐρανός ὑποδέχεται αὐτοκρατορικά τό πνεῦμα της. Παραμερίζουν τά τάγματα τῶν ἀγγέλων μέ σεβασμό μπροστά της. Ἡ βασίλισσα ἐπιθεωρεῖ τά στρατεύματα τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλέων! Τό ὅραμα αὐτό ἀπόλαυσε προφητικά καί ὁ Δαβίδ, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ γραφίδα του "παρέστη ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου". Καί τονίζει "'εκ δεξιῶν σου", ἐνῶ γιά τά Σεραφείμ ἡ Γραφή ἀποκαλύπτει ὅτι εἰστήκεισαν κύκλω αὐτοῦ". "Ὁρᾶτε τήν διαφοράν τῆς στάσεως; Ἀπό ταὐτης ἔχετε συνορᾶν καί τήν διαφοράν τῆς κατά τήν ἀξίαν τάξεως". Ἡ θέση εμφαίνει τήν ὕψίστη τιμή...

Ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου κοιμᾶται πλέον. Οἱ ὁμόφυλοί της, πού στέκουν γύρω της, ψιθυρίζουν μέ δέος τό πανάρχαιο κάλεσμα τοῦ Γιαχβέ, ὅπως συνήθιζαν  οἱ Ἰσραηλίτες σέ τέτοιες στιγμές῾ "Ἄκουε, Ἰσραήλ῾ Κύριος ὁ Θεός ἡμῶν Κύριος ἐστι". Πόσο λαμπρύνεται τοῦτο τό αἰώνιο κήρυγμα καί πόσο φωτίζεται ἀπό τή μορφή της!

Δέν θά κατανοήσουμε ποτέ τό βάθος πού κρύβει τό μυστήριο τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν παρθένο Μαρία. Καί ἡ ἴδια δέν προσπάθησε νά τό κατανοήσει.

Ἁπλῶς τό δέχτηκε.

Μποροῦμε ὅμως νά μαθητεύσουμε στήν ἄφατη ταπείνωσή της. Νά ἀκολουθήσουμε τήν ἴδια ὁδό ζωῆς, ἔστω κι ἄν θά χρειαστεῖ νά ὑπομέινουμε ρομφαία. Ἔτσι θά ἀντικρύσουμε καλύτερα τόν ἑαυτό μας καί ἴσως τότε ακούσουμε κι ἐμεῖς τή λυτρωτική ἐκείνη φωνή῾ "Μή φοβοῦ... εὗρες γἀρ χάριν παρά τῳ Θεῳ...".

Ἰωάννης

*Τά χωρία εἶναι τοῦ ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμ. λζ΄, Εἰς τήν κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, PG 151,460ἑ

 Κάψα... Τό μεσημέρι πυρακτωνόταν στήν ἀνελέητη καλοκαιριά τ᾿ Αὐγούστου· παραλυμένη ἡ ζωή μέσα στή νάρκη τοῦ ἥλιου. Λαμποκοπούσανε τά χρώματα τῆς γῆς, ἀστράφταν στό χρυσό. Μιά ὀμορφιά ἐξαίσια, φτιαγμένη ὁλάκερη ἀπό φῶς. Μά κεῖ, στό μίσχο πού ἔγερνε ἀπότιστος ἀπό τίς κρῆνες τ᾿ οὐρανοῦ, ἐτούτη ἡ ὀμορφιά γινόταν ἀπειλή... νάρκη ἀόρατη πού παγιδεύει τή ζωή.
 Πάνω ἀπ᾿ τή γῆ πού ἔσκαγε πυρωμένη στραφτάλιζε δοξαστικά τό πεντακάθαρο γαλάζιο τ᾿ οὐρανοῦ. Μά ξάφνου στό βάθος του μιά ἀδιόρατη κηλίδα γκρίζο κι ὕστερα κι ἄλλη κι ἄλλη... Πυκνώσανε τά σύννεφα· κι ἀπό τίς κοῖτες τους ξέχυσαν τό νάμα τοῦ οὐρανοῦ στή διψασμένη γῆ.
 Νερό, νερό, νερό... ἄγριο, ἀκατάπαυστο, ἀσυγκράτητο· μαστίγωνε ἀλύπητα τό χῶμα. Τό τίναζε ὁ ἀέρας ἀπάνω στά κλαριά πού λύγιζαν στό βάρος του. Τό πέταγε στίς φυλλωσιές πού ξεμαλλιάζονταν στό σφυροκόπημά του. Ἀνατριχιάζανε οἱ τρυφεροί βλαστοί στά ἐκκωφαντικά βεγγαλικά τῆς ἀστραπῆς. Τά χρώματα τυλίχτηκαν στό γκρίζο. Ἄγρια, ἀναπάντεχη, τρομακτική ἡ νεροποντή κατάπινε τό φῶς στά ὀργισμένα δάκρυά της. Ξέσπαγε τή μανία της στήν τρομαγμένη φύση, ὥσπου σιγά-σιγά νά ξεθυμάνει σέ κάτι καθυστερημένες στάλες, πού ἀφήνανε νωχελικά τό γδοῦπο τους πάνω στό πληγωμένο χῶμα.
 

Ὁ ἥλιος πρόβαλε δειλά πίσω ἀπ᾿ τά σύννεφα· τύλιξε στοργικά τήν ταλαιπωρημένη φύση μές στό γαλήνιο θάλπος του. Θαρρεῖς γιά νά τήν ἠρεμήσει, τῆς χάρισε τήν πιό ἀκριβή του ὀμορφιά: μιά ἑφτάχρωμη καμάρα φῶς ζωγραφισμένη στό γαλάζιο τ᾿ οὐρανοῦ. Κάτω ἀπ᾿ τούς μαγικούς ἰριδισμούς της τό νοτισμένο χῶμα σπαρταροῦσε ἑτοιμόγεννο νά ξετινάξει ἀπό ἐντός του τή ζωή. Μιά ὀμορφιά φτιαγμένη ὁλάκερη ἀπό δακρυσμένο φῶς· μά τώρα ἐκεῖ, στόν ὑγραμένο μίσχο ἐτούτη ἡ ὀμορφιά γινότανε ὑπόσχεση ζωῆς.
 Ὥρα πολλή ἔβλεπα σιωπηλά νά ξεδιπλώνεται στά μάτια μου τ᾿ ἀνεξιχνίαστο μυστήριο τῆς φύσης· ἐκείνη ἡ ἐναλλαγή στούς τόνους τοῦ φωτός, πού τώρα θώπευε εὐεργετικό τήν πλάση· ἐκείνη ἡ μεταλλαγή τῆς ὀμορφιᾶς ἀπό ἀπειλή σέ εὐλογία, πού ᾿χε συντελεστεῖ τόσο ἐπώδυνα μέσα ἀπό τούς λυγμούς τῆς καταιγίδας. Τοῦτοι οἱ λυγμοί πού γλίστραγαν σάν κρύσταλλα ἀπό ἥλιο πάνω στίς ἄκρες ἀπ᾿ τά φύλλα, ἔνιωθα νά σταλάζουνε τό ἀκριβό τους μυστικό σέ κάποια ἄλλα δάκρυα... κεῖνα τοῦ πόνου, πού αὐλακώνουνε συχνά μέ τόσα ἀνεξήγητα «γιατί» τό πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου...
 Κάποτε ἡ ὀμορφιά γίνεται ἐντός μας ἀπειλή· νάρκη πού παγιδεύει τή ζωή ἐκεῖ στό μίσχο τῆς ψυχῆς μας. Στραγγίζουν οἱ χυμοί τῆς προσευχῆς μές στήν ἡλιόλουστη εὐτυχία μας. Τό φῶς της ἐκτυφλωτικό κρύβει ἀπ᾿ τά μάτια μας τό δάκρυ τ᾿ ἄλλου ἀνθρώπου. Κλείνει τά βλέφαρά μας κάθε πού λέμε ν᾿ ἀτενίσουμε λιγάκι οὐρανό, νά νοσταλγήσουμε ἔστω λίγο τή χαμένη πατρίδα τοῦ Παραδείσου. Ἡ ὀμορφιά τοῦ πρόσκαιρου θαμπώνει μέσα μας τό κάλλος τοῦ αἰώνιου, καταχωνιάζει στίς φθαρτές μαρμαρυγές της τήν πιό ἀνυπότακτη λαχτάρα τῆς ψυχῆς μας. Ἀνοίγουνε τότε ρωγμές στή χωματένια ὕπαρξή μας σάν χείλια διψασμένα, πού ἱκετεύουνε σπαρακτικά τόν Θεό τοῦ οὐρανοῦ: «Κύριε, ἡ ψυχή μου ὡς γῆ ἄνυδρός σοι».
Κι ὁ οὐρανός ἀποκρίνεται στήν ἐναγώνια κραυγή μας· κρύβει τό φῶς πίσω ἀπό τήν ἀχλύ τῆς καταιγίδας. Ξεχύνει ἀπό τά σπλάχνα του τό ζωογόνο νάμα του στή διψασμένη γῆ μας.
 Δάκρυα πόνου... σταλάζουνε καυτά μέσα στά χέρια μας, πού ὥς πρίν κλεῖναν σφιχτά τήν εὐτυχία τους σάν λάφυρο πού τό κερδίσανε σέ μάχη. Ἀνοίγουνε ἀναγκεμένα ἀπό τή θλίψη νά ζητιανέψουν μιά ἀνθρώπινη ἀγκαλιά, γιά νά θωπεύσει τίς πληγές τους, μήπως καί τό μπορέσουνε κι αὐτά πιά ν᾿ ἀγκαλιάσουνε τώρα πού ξέρουν... τώρα πού κοινωνῆσαν στήν ἀνθρώπινη ὀδύνη.
 Δάκρυα πόνου... σμιλεύουνε ἀργά κι ἐπώδυνα τό ἀκατέργαστο “ἐγώ” μας, πού πέτρωσε στήν ἀλαζονική αὐτάρκειά του, γιά νά μπορέσουνε τά χείλη μας νά ψιθυρίσουνε ἔστω μιά προσευχή, μήπως καί κάποτε τό μάθουμε νά γαντζωνόμαστε ἀπό τό θεῖο ἔλεος.
 Δάκρυα πόνου... ὀργώνουνε βαθιά τό χέρσο χῶμα τῆς ψυχῆς μας, γιά νά καρπίσει μέσα ἀπό τοῦτες τίς σκαφτές πληγές ἡ ὑπομονή, φύτρα τῆς ἁγιότητας πού μᾶς μπολιάζει στό σταυρό τοῦ σαρκωμένου μας Θεοῦ· συσταυρούμενοι, συνοδοιπόροι του στό Γολγοθᾶ ἐμεῖς οἱ ἐλάχιστοι, πού ὅμως μᾶς διάλεξε μαζί του στό Θαβώρ.
 Μᾶς πῆρε ἐκεῖ, κάτω ἀπ᾿ τή σκέπη τῆς νεφέλης, νά μεταγγίσει μεταμόρφωση στήν ὕπαρξή μας, γιά ν᾿ ἀτενίσουμε κατόπι τό σταυρό τῆς θλίψης λουσμένο στή θαβώριο λάμψη. Ἔτσι, καθώς παλεύουμε νά τόν σηκώνουμε ἀγόγγυστα, μέσα στή θεία του ἀγκαλιά διυλίζει τά πονεμένα δάκρυά μας τό φῶς τῆς μεταμόρφωσης. Γράφει στόν οὐρανό πού ὑπάρχει μέσα μας τήν πιό ὑπέροχη ὀμορφιά: ἐκείνην πού ἀτενίσανε οἱ τρεῖς του μαθητές ἀπάνω στό Θαβώρ· τό ἄρρητο κάλλος τῆς μορφῆς του· μία ὀμορφιά αἰώνια, φτιαγμένη ὁλάκερη ἀπό φῶς...
 Ἐτούτη ἡ ἀποκάλυψη εἶναι ἡ σπάνια, ἡ ἀτίμητη ὀμορφιά πού ὑφαίνει ὁ Θεός μέσα ἀπό τούς λυγμούς τῆς καταιγίδας στή ζωή μας· δῶρο στούς ἐκλεκτούς του, πού ξέρουνε νά δέχονται εὐγνώμονα στό χῶμα τῆς ψυχῆς τό νάμα τῶν δακρύων· δῶρο σ᾿ αὐτούς, πού τάξανε νά μένουνε κοντά του στά «ὡσαννά» μά καί στά «σταυρωθήτω», πού μάθανε νά τοῦ ψελλίζουνε μ᾿ ἀγάπη· «Κύριε, καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι», ἀδιάφοροι, ἄν μένουνε δίχως σκηνή πάνω σ᾿ ἕνα ξεσκέπαστο βουνό· φθάνει πού τούς χαρίστηκε νά βλέπουνε τή θεία του ὀμορφιά. Καί ξέρουνε νά ψιθυρίζουνε τούτη τή φράση ἀδιάκριτα ἀπάνω στό Θαβώρ ἤ κάτω ἀπ᾿ τό σταυρό τοῦ Γολγοθᾶ. Εἶναι οἱ ἅγιοι πού πρόσθεταν στό «Δόξα σοι» τό «πάντων ἕνεκεν», οἱ ἅγιοι πού ἔκλαιγαν, γιατί ὁ Θεός δέν τούς δοκίμασε.
 Ἄς ἤτανε νά κοινωνήσουμε καί μεῖς οἱ ἐλάχιστοι μέσα ἀπό τήν ὀδύνη μας στό μεγαλεῖο τῆς ψυχῆς τους. Ἄς ἦταν νά προσφέρουμε στόν Κύριό μας ταπεινά δίχως «γιατί» καί «πῶς» τά θρύμματα τουλάχιστον τῶν συντριμμένων μας ὀνείρων• νά γράψει μ᾿ αὐτά στόν οὐρανό του μέσα μας τή θεία του ὀμορφιά. Ἔτσι, ἀτενίζοντας τό κάλλος του, μεταμορφούμενοι μές στό θαβώριο φῶς του, ἄς ἤτανε νά τοῦ χαρίσουμε ἔστω γιά μιά φορά τό πιό εὐάρεστο «εὐχαριστῶ» μας, ἐκεῖνο, πού ᾿χει τή δύναμη νά τοῦ ψελλίζει μιά φωνή, σάν τή ραγίζουνε τά δάκρυα τοῦ πόνου.

«Ζηναΐδα»

 Καίει ὁ αὐγουστιάτικος ἥλιος. Ἡ παραλία σφύζει ἀπό ζωή· κίνηση, βουητά καί γέλια. Μέ εὐφροσύνη ἀπολαμβάνω τά παιδιά πού παίζουν μέ τήν ἄμμο φτιάχνοντας διάφορες ἔξυπνες κατασκευές. Ἡ ἀνεμελιά καί ἡ παιδική τους ἀφέλεια σοῦ μεταγγίζει ἕνα δροσερό αἴσθημα ἀθωότητας. Ἕνα αἴσθημα πού ἔρχεται σέ τόση ἔντονη ἀντίθεση μέ τό ὑπόλοιπο περιβάλλον τῆς παραλίας! Θαρρεῖς κι οἱ ἄνθρωποι στή θάλασσα μαζί μέ τό κουστούμι τους ἀφαιροῦν ἀπό πάνω τους κάθε ἴχνος ντροπῆς, εὐγένειας, κοσμιότητας. Οἱ προκλητικές κινήσεις, οἱ κουβέντες, τά χάχανα, τά ὑπονοούμενα, ἡ θρασύτητα κι ἡ ἀναίδεια συνοδεύουν τό ὑποτυπῶδες θαλασσινό ντύσιμο. (Ἐδῶ πού τά λέμε ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά σέβεται τόν ἑαυτό του ἀκόμη κι ὅταν πάει στή θάλασσα γιά μπάνιο, καί νά μήν τόν ἐκθέτει τοιουτοτρόπως).
Ἀπ᾿ αὐτούς τούς προβληματισμούς μέ ἐπανέφερε ἡ γνωστή φωνή τῆς κυρίας πού, χωρίς νά τήν ἀντιληφθῶ, εἶχε καθίσει στήν ἄμμο δίπλα μου. Εἴπαμε διάφορα γιά τήν ἐπικαιρότητα, τόν καιρό, τά προβλήματα. Σέ μιά στιγμή μέ ρώτησε:
- Δέν βλέπω τίς δυό σου κόρες. Ποῦ βρίσκονται;
- Ἄ, αὐτές, κ. Μαίρη μου, ἀλλοῦ δροσίζονται.
- Μή μοῦ πεῖς! Πῆγαν σέ κανένα νησί μέ ... παρεούλα;
- Ὄχι, ὄχι! Ποῦ πάει ὁ νοῦς σου; Ἐδῶ καί δέκα μέρες βρίσκονται σέ μιά χριστιανική κατασκήνωση. Μέ παίρνουν στό τηλέφωνο καί δέν χορταίνουν νά μοῦ περιγράφουν τίς ὄμορφες, εὐλογημένες κατασκηνωτικές στιγμές τους.
- Δέν σέ καταλαβαίνω! Εἶσαι μέ τά καλά σου; Ἔστειλες τά δυό σου χαριτωμένα κορίτσια ἐκεῖ... πού ὅλο νηστεύουν, δέν γελᾶνε, δέν ψυχαγωγοῦνται... Πολύ λυπᾶμαι! Κρίμα στά παιδιά! Νά δεῖς πού θά σοῦ γίνουν «τῶν ἄκρων».
- Καλή μου, κ. Μαίρη, χαρακτηρίζεις   -χωρίς νά ξέρεις- μία χριστιανική κατασκήνωση «τῶν ἄκρων». Γιά δές ὅμως λιγάκι γύρω σου. Ὅλη τούτη ἡ κατάντια τῆς ἀνθρώπινης ἀξιοπρέπειας ἤ καί τά τόσα πού συναντοῦμε καθημερινά, διαλυμένες οἰκογένειες, ναρκομανεῖς, μέθυσοι, ἀνώμαλοι, αὐτά δέν εἶναι «τῶν ἄκρων»; Μήπως αὐτός ὁ φόβος τῶν ὑποτιθέμενων «ἄκρων» τῆς χριστιανικῆς ζωῆς μᾶς ὁδήγησε στά «ἄκρα» τῆς ἐξαθλίωσης;
 Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ κ. Μαίρη δέν μοῦ ἀπάντησε. Τό ἀργό της βῆμα ὅμως καθώς ἀπομακρυνόταν δήλωνε τόν προβληματισμό της.

Γ.

 Ἴδια μέ λυγερό κλωνί πού ξεπετάγεται ἀπ᾿ τή γῆ στέκεται ἡ νεαρή βασιλοπούλα τῶν Φαιάκων ἀντίκρυ στό Δυσσέα• μαντεύει ὁ ναυαγός στήν περήφανη ἀφοβία τῆς κόρης τήν ἀρχοντιά τῆς φύτρας της. Βυθομετρᾶ σπλάχνος κι ἁγνότητα στά καθαρά της μάτια. Κι ἡ ἐλπίδα πού τσακίστηκε μαζί μέ τή σχεδία του στ᾿ ἀγριεμένα βράχια, καπνό μόνο νά δεῖ ἀπ᾿ τίς στέγες τοῦ νησιοῦ του κι ἄς πεθάνει, σαλεύει πάλι μονομιᾶς στό ἔξυπνο μυαλό του• ἄν παρακάλαγε ἐτοῦτο τό κορίτσι λίγο ψωμί, λίγα κουρέλια ροῦχα κι ἕνα πλοῖο...
 Μά ὅσο κι ἄν ἔκαιγε τυραγνικά τό αἷμα του ἡ Ἰθάκη, ὁ πονεμένος νοσταλγός ἤξερε πάντα νά ταιριάζει ἁρμονικά τή σκέψη μέ τήν πράξη. Δούλεψε γρήγορα τό πολυμήχανο μυαλό ἀνάμεσα στά δυό: νά πέσει μπρός στά πόδια της, τά γόνατά της ν᾿ ἀγκαλιάσει, καθώς τό συνηθίζανε οἱ ἱκέτες ἤ μοναχά ἀπό μακριά μέ λόγο γλυκό κι ἔξυπνο νά τήν παρακαλέσει. Καί τοῦ Λαέρτη τό παιδί, πού πολιτεῖες καί καρδιές εἶχε γνωρίσει ἀνθρώπων, ὑπάκουσε στό χρῶμα πού ἔβαψε ἀμέσως ροδαλά τά μάγουλα τῆς κόρης, μόλις τόν πρωταντίκρυσε• ὄχι, δέν θά τήν ἄγγιζε• μπορεῖ νά τοῦ θυμώσει κι ἄς τόν ἀθώωνε πού ἤτανε ἱκέτης καί πού ἔτσι ἦταν πρεπούμενο νά κάμνουνε στή χώρα τους οἱ ἱκέτες. Διάβασε ὁλόσωστα τό τετραπέρατο μυαλό μές στήν ψυχή τῆς Ναυσικᾶς, γιατί, σάν ἦρθε ἡ ὥρα νά τόν ὁδηγήσει ἐκείνη στό παλάτι τοῦ πατέρα της, τοῦ ᾿δωσε ἐτούτη τήν παραγγελιά:
 «Ξένε, μοῦ φαίνεται ἀσύνετος δέν εἶσαι...
μόλις θά μπαίνουμε στήν πόλη,
ξέχωρα ἀπό μένα νά βαδίσεις
μήν τύχει κάποιος ἀπ᾿ τούς Φαίακες
καί μέ κακολογήσει.
Γιατί καί μένα διόλου δέν μ᾿ ἀρέσει
κόρη παρθένα μ᾿ ἄντρα νά γυρνᾶ,
προτοῦ τό γάμο της νά κάνει».
(Ὀδύσσεια ζ΄, ἀπό τούς στίχους 257-288)
 Χαριτωμένη ἡ σκηνή ταξίδεψε ἀπ᾿ τή χώρα τοῦ παραμυθιοῦ στό χρόνο τό δικό μας• τόσο τήν ἀγαπήσαμε, πού τήν κάνουμε ποίημα, τραγούδι, ζωγραφιά καί μάθημα στά δωδεκάχρονα παιδιά μας. Εἶναι, θαρρεῖς, πού βρίσκουμε σ᾿ αὐτήν μιά Ναυσικᾶ τόσο δυσεύρετη στούς χαλεπούς καιρούς μας. Ἀτενίζουμε μέ νοσταλγία καί θάμβος στό παρθενικό κορμί της παρθενική τή γυναικεία ὀμορφιά, ὅπως ξεπήδησε ἀπ᾿ τά χέρια τοῦ Δημιουργοῦ στόν κῆπο τῆς Ἐδέμ: ἕνα λουλούδι τοῦ Θεοῦ, πού ὁ κόσμος μας τό τσαλαπάτησε λησμονώντας ἀστόχαστα πώς τοῦτο τ᾿ ἀνέγγιχτο νεανικό κορμί τῆς Ναυσικᾶς εἶναι τό τίμιο θησαυροφυλάκιο τῆς ζωῆς του: τά σπλάχνα του ναός, τά δύο του χέρια δώρημα στοργῆς, ἡ ἀγκαλιά του λίκνο τῆς ἐλπίδας μας. Καί μεῖς τό κάναμε βορά σέ λάγνα μάτια, πού τό ξεκοκκαλίζουν λαίμαργα στίς διαφημιστικές ἀφίσες καί στίς ὀθόνες τῶν τηλεοράσεών μας• δημόσιο θέαμα, πού ἐκτίθεται ἀφειδώλευτα, ἀφοῦ οἱ μαίτρ τῆς μόδας ξοδεύουν μέ φειδώ τό ὕφασμα, γιά νά τό ντύσουν.
 Κουρελιασμένοι ναυαγοί μές στήν Ὀδύσσεια τῶν καιρῶν μας παραδέρνουμε ἀπ᾿ τόν πολιτισμό στή βαρβαρότητα, πού ἤθελε τή γυναίκα «res», πράγμα ἀνυπόληπτο, στήν ἐξουσία τοῦ ἄντρα• ἔτσι ἀνυπόστατη τή βρῆκε ὁ Θεός• στάθηκε κουρασμένος ὁδοιπόρος στό φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, γιά νά τή συναντήσει• νά ξεδιψάσει τά φρυγμένα χείλη τῆς ψυχῆς της, πού ὁμολογοῦσαν μέ εἰλικρίνεια• «ἄνδρα οὐκ ἔχω». RES ἡ Σαμαρείτιδα, ἐφήμερο παιχνίδι στά χέρια τῶν περαστικῶν• κι Ἐκεῖνος πού τῆς ἔστησε καρτέρι στό πηγάδι τοῦ Ἰακώβ τήν ἔκανε ἀπό ἶὸὖ ἁγία κι ἰσαπόστολο• ψυχή ἀπό φῶς, γιά νά σκορπίζει γύρω της τό φῶς του.
 RES καί σήμερα ἡ γυναίκα• τήν καρτερεῖ καί πάλι ὁ Θεός στή δροσερή πηγή τῆς χάρης του, πού λέγεται Ἐκκλησία, νά τῆς χαρίσει τό πρωτόκτιστο, παρθενικό της κάλλος• νά σβήσει ἀπό τά χείλη της τό πικραμένο της παράπονο «ἄνδρα οὐκ ἔχω», πού κραυγάζει τή βασανιστική ἀπουσία τῶν ψυχῶν στήν ἐπιπόλαια συνουσία τῶν σωμάτων.
 Κάτω ἀπ᾿ τούς θόλους τοῦ ναοῦ, πού ἀντιφεγγίζουν τό ἔλεός του, ἑνώνει ὁ Θεός μέ τό μυστήριο τοῦ γάμου ὄχι δυό σαρκία μά δυό ψυχές «εἰς σάρκαν μίαν», καί τελεσιουργεῖ μέσα στό σῶμα τῆς γυναίκας σάν πάνω σ᾿ ἅγια Τράπεζα τά τίμια δῶρα τῆς ζωῆς• ἡ γυναίκα μητέρα, συνδημιουργός τοῦ Θεοῦ. Πλασμένη ἀπ᾿ τήν πλευρά τοῦ Ἀδάμ μέσα στόν κῆπο τῆς Ἐδέμ, τή στήνει στό πλευρό τοῦ ταπεινοῦ ἱερέα του μές στήν ἐπίγεια Ἐδέμ, πού λέγεται Ἐκκλησία, νά συνιερουργεῖ κοντά του τό Εὐαγγέλιο στίς παιδικές ψυχές• ἡ γυναίκα ἱεραπόστολος, συλλειτουργός Θεοῦ. Δανείζεται τά χέρια, τά πόδια, τήν εὐαίσθητη καρδιά της, γιά νά θρέψει, νά ντύσει, νά ζεστάνει τούς ἐλαχίστους ἀδελφούς του• καί κάνει τή γυναίκα ἀχθοφόρο τῆς ἀγάπης, συνδιάκονο δική του στούς ἁγιαστικούς ναούς τοῦ πόνου.
 Δανείζεται τήν ἴδια της τή σάρκα ὁ Θεός, γιά νά ντυθεῖ τό φύραμά μας. Προσφέρει ἐκείνη τό ἄσπιλο κορμί της, κλίμακα ἀπό τόν οὐρανό στή γῆ, νά κατεβεῖ ὁ Θεός, κι ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό, γιά ν᾿ ἀνεβεῖ ὁ ἄνθρωπος. Χαράζει λυτρωτικά τούτη τήν οὐρανόδρομη τροχιά στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας τό ταπεινό κορίτσι ἀπό τή Ναζαρέτ, ἀθόρυβα καί τόσο διαφορετικά ἀπ᾿ ὅλους τούς μεγάλους ἄντρες πού κυβέρνησαν ἐξουσιαστικά καί πολεμόχαρα τόν κόσμο. Καί γίνεται αὐτή πρώτη μας πρέσβειρα στή χώρα τοῦ οὐρανοῦ• μιά ἀγκαλιά πάντα ἀνοιχτή νά σκέπει στοργικά τόν πονεμένο κόσμο μας• χαρά καί καταφύγιό του• μητέρα τοῦ Θεοῦ μά καί δική μας.
Ἀπό τήν καταφρόνια στήν ὕψιστη τιμή: Βασίλισσα τῶν οὐρανῶν, πάνω ἀπ᾿ τούς θρόνους τῶν ἀγγέλων• ἐκεῖ ὕψωσε τή γυναίκα ὁ Θεός. Τίμησε καί ἁγίασε τό σκεῦος της, ζωντανό δισκοπότηρο, γιά νά φυλάξει τό μαργαρίτη τῆς θεότητάς του.
Κι ἐμεῖς τῆς Τόν συκοφαντήσαμε στά φεμινιστικά μας μανιφέστα. Τή δελεάσαμε μ᾿ ἀπατηλά ταξίματα σάν ἄλλη Εὔα, γιά νά συλήσουμε ἀνεμπόδιστα τό θεοτίμητο κορμί της. Τήν ἐξορίσαμε ἔτσι ἀπ᾿ τόν Παράδεισο, γιά νά μείνουμε οἱ διοι ἐξόριστοι, ξερριζωμένοι ἀπ᾿ τή στοργή της, πού θάλπει μητρικά τό αὔριό μας. Ξοδεύεται ἀσυλλόγιστα ὁ θησαυρός ἐτούτης τῆς στοργῆς, πού περιθάλπει τή ζωή, στόν ἐπιπόλαιο συμφυρμό τῆς σάρκας ἔξω ἀπ᾿ τή χάρη τοῦ Θεοῦ πού μεταποιεῖ ἁγιαστικά τ᾿ ἄγγιγμα τῶν σωμάτων σέ σφιχταγκάλιασμα ψυχῶν, τέτοιο πού νά βαθαίνει καί ν᾿ ἀσφαλίζει προστατευτικά τόν πλοῦτο τῆς γυναικείας καρδιᾶς.
 Εἶναι ν᾿ ἀπορεῖ κανείς μέ τή σοφία τῶν καιρῶν μας. Περιφρονήσαμε τόν Θεό, γιά νά βγάλουμε τή γυναίκα ἀπό τήν καταφρόνια. Εἴπαμε τό Εὐαγγέλιο ξεπερασμένο, ὅμως τόν Ὅμηρο τόν ἔχουμε ἀκόμα γιά ἀξεπέραστο. Μᾶς διαφεύγει, βέβαια, ὅτι σέ τούτη τή σκηνή, πού τόσο ἀγαπήσαμε, ὁ Ὅμηρος δρασκελίζει τόν 8ο προχριστιανικό αἰώνα, γιά νά γράψει μπρός στά μάτια μας μ᾿ ἐνάργεια τό εὐαγγελικό παράγγελμα• «τῷ γυναικείῳ σκεύει ἀπονέμοντες τιμήν» (Α΄ Πέ 3,7)• διόλου περίεργο αὐτό, ἀφοῦ ὁ ποιητής σκίζει τά βάθη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, γιά νά διαβάσει ἐκεῖ ἔμφυτα χαραγμένο τό νόμο τοῦ Δημιουργοῦ της. Περίεργοι εμαστε ἐμεῖς καί τραγελαφικοί μαζί, καθώς καλπάζουμε περήφανα στό χρόνο γράφοντας μέ φωτεινά λαμπιόνια τό 2015. Ποῦ πᾶμε ἀλήθεια; Μπροστά στήν τρίτη μεταχριστιανική χιλιετία ἤ ... πιό πίσω ἀκόμα κι ἀπ᾿ τήν ἐποχή τοῦ Ὁμήρου;

Μαρία Παστουρματζῆ
Φιλόλογος

 Ἡ 6η Αὐγούστου εἶναι τραγική ἡμέρα γιά τήν παγκόσμια ἱστορία, ἡμέρα ρίψεως τῆς πρώτης ἀτομικῆς βόμβας στή Χιροσίμα. Τρεῖς ἡμέρες ἀργότερα ἀκολούθησε ἡ ρίψη τῆς δεύτερης βόμβας στό Ναγκασάκι. Ὁ πρῶτος ἀπολογισμός ἦταν 180.000 νεκροί, ἐνῶ 60.000 ὑπέκυψαν ἀργότερα προσβεβλημένοι ἀπό ἀσθένειες πού ὀφείλονταν στή ραδιενέργεια! Στά χρόνια πού μεσολάβησαν οἱ Ἀμερικανοί ποτέ δέν στάθηκαν αὐτοκριτικά μπροστά στήν ἐνέργειά τους αὐτή. Ἦταν τόσα τά ἐγκλήματα πού εἶχαν διαπράξει οἱ κίτρινοι δαίμονες τῆς Ἀσίας, ὥστε, παρά τήν ὅποια συμπάθεια τῆς κοινῆς γνώμης πρός τά θύματα, αὐτή εἶχε πεισθεῖ πώς ἡ ρίψη ἦταν ἀναγκαῖο κακό!
 Τό πυρηνικό ὁπλοστάσιο δέν ἔπαψε νά ἐμπλουτίζεται ὅλο αὐτό τό διάστημα. Οἱ μεγάλες δυνάμεις, κάτοχοι τοῦ μυστικοῦ τῆς κατασκευῆς ἀτομικῶν ὅπλων, παρ᾿ ὅλη τήν ἐμπειρία πλέον τῆς καταστροφικότητας αὐτῶν, συνέχιζαν τίς δοκιμές -ἐπιφανειακές, ὑπόγειες καί ὑποθαλάσσιες- ἔχοντας ὡς πρόφαση τό δέος τοῦ ἀντιπάλου πολιτικοστρατιωτικοῦ συνασπισμοῦ. Κάποιες καχεκτικές ἀντιδράσεις ὁρισμένων εἰρηνοφίλων ἀντιμετωπίζονταν μέ θυμηδία, ἀκόμη καί ὅταν αὐτοί ἀνακοίνωναν πώς τό πυρηνικό ὁπλοστάσιο ἦταν ἀρκετό νά καταστρέψει ὄχι μόνο μία ἀλλά ἑκατό φορές τόν πλανήτη μας!
 Ἦρθε ὅμως τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, καί ὁ ἕνας ἐκ τῶν δύο συνασπισμῶν διαλύθηκε. Τώρα, μέ τήν ἀπώλεια τοῦ ἐπιχειρήματος τοῦ ἀντιπάλου δέους, φθάνουν στή δημοσιότητα πληροφορίες συγκλονιστικές γιά τόν τρόπο σκέψεως τῶν ἰσχυρῶν αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ἔτσι ἔχει γνωστοποιηθεῖ πώς ἡ ρίψη τῶν βομβῶν τότε ἔγινε γιά ἐπίδειξη δυνάμεως πρός τόν Στάλιν καί ὄχι γιά νά καμφθεῖ ἡ ἀντίσταση τῶν Ἰαπώνων! Ἦταν γνωστό, λοιπόν, ὅτι ἡ χώρα τοῦ ἀνατέλλοντος ἡλίου ἦταν ἕτοιμη νά παραδοθεῖ, καί ἡ προσοχή τῶν Ἀμερικανῶν εἶχε στραφεῖ στήν ἀντιμετώπιση τοῦ ἰδεολογικοῦ τους ἐχθροῦ καί κατ᾿ ἀνάγκη συμμάχου τους! Λυκοφιλία, πού διαλύεται κατά τή διανομή τῆς λείας, ὑπῆρξε ἡ ἑτερόκλητη συμμαχία τῶν νικητῶν τοῦ μεγάλου παγκοσμίου πολέμου! Ἀμέσως μετά ἄρχισε ὁ «ψυχρός» πόλεμος πού διήρκεσε σαράντα καί πλέον χρόνια, μέ ἀποτέλεσμα νά κρατᾶ κομμένη τήν ἀνάσα τῶν λαῶν γιά τήν ἐνδεχομένη μετατροπή του σέ «θερμό». Διότι ἡ ἰδεολογία τῶν νικητῶν δέν διέφερε οὐσιαστικά ἀπό αὐτήν τῶν νικημένων. Χαρακτηριστικό εἶναι τό κείμενο τοῦ Ἀλμπέρ Καμύ ἐπί τοῦ θέματος: «Ὅταν ὁ ἄγγλος δημόσιος κατήγορος παρατηρεῖ ὅτι ἀπό τό “Μάιν Κάμπφ” (τό ἰδεολογικό ἔργο τοῦ Χίτλερ) ὁ δρόμος ὁδηγοῦσε ὁλόισια στούς θαλάμους ἀερίων τοῦ Μαϊντάνεκ, θίγει τό οὐσιαστικό θέμα τῆς δίκης, δηλαδή τήν ἱστορική εὐθύνη τοῦ δυτικοῦ μηδενισμοῦ, πού ὅμως ἦταν τό μόνο πού δέν συζητήθηκε στή Νυρεμβέργη γιά εὐνόητους λόγους. Δέν μπορεῖς νά διεξάγεις μιά δίκη διακηρύσσοντας τή γενική ἐνοχή ἑνός πολιτισμοῦ. Δίκασαν μόνο τίς πιό κραυγαλέες στήν ἐπιφάνεια ὁλοκλήρου τοῦ πλανήτη πράξεις».
 Σήμερα, ἄν καί ὁ ἐφιάλτης τῶν ἀνταγωνισμῶν ἀποτελεῖ παρελθόν, ἀνακοινώνονται κατά καιρούς προθέσεις ἐπαναλήψεως τῶν πυρηνικῶν δοκιμῶν. Αὐτό εἶναι ἀρκετό, γιά νά πείσει καί τόν πλέον αἰσιόδοξο γιά τήν πορεία τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων ὅτι ὁ ἄνθρωπος, πού καυχᾶται γιά τόν ὀρθολογισμό του, πορεύεται πρός τήν αὐτοκαταστροφή! Ὑπερφίαλοι καί ἀλαζόνες ἡγέτες, δημαγωγοί «πλανῶντες καί πλανώμενοι», καί ἕνας συρφετός ἀνθρώπων τοῦ πνεύματος, μέ πλήρως παραμορφωμένο τό νόημα τοῦ ὅρου, καταφέρνουν καί σέρνουν σάν κοπάδια πίσω τους λαούς πού ὑφίστανται τά πάνδεινα, διότι πίστεψαν καί ἐξακολουθοῦν νά πιστεύουν στούς ἀδάπανους μεσσιανισμούς, πού μηδενιστές ὁραματίστηκαν καί προβάλλουν γιά ἕναν καλύτερο κόσμο, ὁ ὁποῖος -ἀλίμονο!- ὅλο καί ἀπομακρύνεται ἀπό τά μάτια μας!
 Σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο ὁ Χριστός, τή Μεταμόρφωση τοῦ ὁποίου ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας στίς 6 Αὐγούστου, ἡμέρα τῆς Χιροσίμα, δέν φαίνεται νά ἔχει θέση! Τό ἄκτιστο φῶς τῆς Μεταμορφώσεώς του, μέσῳ τοῦ ὁποίου μᾶς καλεῖ καί μᾶς νά μεταμορφωθοῦμε, ὥστε νά γίνουμε θεοί κατά χάρη, δέν μᾶς συγκινεῖ! Ἔτσι ἀπομακρυνόμενοι ἀπό τόν χορηγό τῆς ζωῆς συνεχῶς παραμορφωνόμαστε καί πορευόμαστε σταθερά πρός τό θάνατο! Ὥς πότε θά εἴμαστε παραδομένοι στήν πλάνη;

Ἀπ. Παπαδημητρίου

 Ἕνας βράχος προβάλλει πάνω ἀπ᾿ τή θάλασσα -πού τόσες φωνές τραγούδησαν τό βαθύ της γαλάζιο. Ἀνεβαίνω κι ἡ ἀνάσα μου ὅλο καί πιό γοργή ἀνταμώνεται μέ τό χτύπο τῆς καρδιᾶς μου. Στήν ἄκρη του ὁ φάρος -ἕνας ἄσπρος, ψηλός φάρος σάν αὐτόν τοῦ πιό τρελοῦ μου ὀνείρου. Κι ἐγώ ἐκεῖ μπροστά, πάνω στά βράχια, ν᾿ ἀτενίζω μιά στό βάθος τό ἀρχαῖο πέλαγος καί μιά μπροστά μου -κατάματα- τόν ἥλιο πού σέ λίγο θά δύσει. Τόση ὀμορφιά δέν χωράει ἡ ματιά οὔτε ἡ ψυχή βαστᾶ νά τή ζήσει ἀμίλητη, καί ξεσπάει ἡ καρδιά σέ τραγούδι! Νά ᾿μαι μπροστά σέ πελώριο θέατρο; Κι ἡ παράσταση ἀρχίζει. Ἔχουν τόσα νά μοῦ ποῦν τά χρώματα πού ἁπαλά βάφουν τήν ἀτμόσφαιρα κι ἔχω τόσα νά τούς πῶ. Κι ὅσο πορφυρώνεται τό φῶς, πιότερο ὀμορφαίνουν ὅλα γύρω μου. Κι ὅσο χαμηλώνει ὁ ἥλιος, τόσο καταλαγιάζει τό πανηγύρι μέσα μου κι ἀλλάζει μορφή. Μιά βαρκούλα μοναχά πού σκίζει τό πέλαγος ἀποσπᾶ τήν προσοχή μου. Κι ὕστερα ὅλα ἡσυχάζουν.
 Ἔχω ἀπό ὥρα μπεῖ στό ναό τῆς φύσης Σου κι ἀκούω τή φωνή Σου. Τώρα ἦρθε ἡ σειρά μου νά Σοῦ μιλήσω. Μέ ἕνα λόγο, μέ μιά ματιά, μιάν ἀνάσα, ἕνα σκίρτημα; Δέν ἔχει σημασία. Εἶμαι τόσο ψηλά πού Σέ βλέπω ἀπέναντι -τόσο καθαρά πού δέ μοῦ μένει οὔτε στάλα ἀμφιβολίας. Εἶσαι σέ κάθε σκηνή πού ξετυλίγεται μπροστά μου. Τί θά Σοῦ πῶ; Τί ἄλλο ἀπ᾿ τό τραγούδι τῆς ψυχῆς μου; Ἀφήνω τήν κιθάρα στά βράχια. Θέλω ν᾿ ἀκούγεται μόνο ὁ ἦχος τῆς γαληνεμένης θάλασσας καί ὁ δρόμος τοῦ ἥλιου πού δύει. Τέτοιες στιγμές ἀρκεῖ καί μόνο ἡ σιωπή. Σκύβω μέσα βαθιά μου καί ἀναρωτιέμαι: Εἶναι ἀλήθεια ὅ,τι ζῶ ἤ εἶναι ὄνειρο; Ἡ φωνή μου πνίγεται στό ἀπέραντο γαλάζιο. Μπροστά στήν τόση ὀμορφιά ἡ σκέψη πετᾶ σέ πρόσωπα ἀγαπημένα. Κι ἄξαφνα εἶναι ὅλοι ἐκεῖ γύρω μου. Τούς φέρνω νοερά μπροστά Σου. Κι ἔπειτα πάλι μόνη...
 Μπροστά στό μεγαλεῖο τῆς φύσης στέκομαι τόσο μικρή καί ἀνάξια. Πόσο θά ᾿θελα νά στέκομαι μπροστά Σου μέ παρρησία. Μά εἶναι τόσες οἱ σκιές πού διεκδικοῦν θέση ἀνάμεσά μας. Ἀναπολῶ τόν χαμένο χρόνο, τίς στιγμές πού Σέ πλήγωσα. Τόν τέλειο ἑαυτό πού μέ περιμένει... Ἀνοίγω τά χέρια καί φωνάζω, μ᾿ ὅση δύναμη ἔχω, ν᾿ ἀκουστῶ ὥς τό ἄπειρο: Ἡ ὀμορφιά τῆς φύσης Σου μέ ἐλέγχει γιά τό μικρό μου ἀνταπόδομα στίς μεγάλες εὐεργεσίες. Ὅμως Σέ νιώθω ζωντανό μπροστά μου καί μέσα μου. Σέ νιώθω πατέρα καί μέ τό θάρρος τοῦ μικροῦ παιδιοῦ ζητῶ νά ἀνανεώσω τήν ὑπόσχεση πού τόσες φορές ἀθέτησα. Νά ἀρχίσω πάλι ἀπ᾿ τήν ἀρχή... Τό φῶς ὅλο καί χάνεται πίσω ἀπ᾿ τή γραμμή πού χαράζει τό τέλος τῆς θάλασσας. Ἡ αὐλαία πέφτει καί ὁ χτύπος τῆς καρδιᾶς ἀντηχεῖ σάν βουβό χειροκρότημα. Ὁ φάρος ἀνάβει καί σβήνει σταθερά καί μοῦ δείχνει τό δρόμο. Μιά λέξη χαράζεται τώρα φωτεινή στό δρόμο τοῦ ἥλιου πού ἔδυσε: Μετάνοια. Νά ἔζησα ἄραγε κάτι ἐλάχιστο ἀπ᾿ τή γλυκύτητά της;

Ἡλιανή

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ ΝΕΟ CD "ΜΕΙΝΟΝ ΜΕΘ' ΗΜΩΝ"

ΜΕ 12 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ (ΚΥΡΙΩΣ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΤΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ) ΚΑΙ 9 ΟΡΧΗΣΤΡΙΚΑ...

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΠΕΡΙΕΧΕΙ:

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

(ΜΕ ΣΤΙΧΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΡΤΙΤΟΥΡΕΣ)

                                                                  1. Μεῖνον μεθ' ἡμῶν

                                                                  2. Στή σκέπη τῆς Πλατυτέρας

                                                                  3. Ἀγγελικό τραγούδι

                                                                  4. Ἐλθέ, Παράκλητε ἀγαθέ!

                                                                  5. Πορεία πίστεως

                                                                  6. Φῶς Χριστοῦ

                                                                  7. Εὐωδία ἀπ' τόν Χριστό

                                                                  8. Καί ἐπί γῆς εἰρήνη

                                                                  9. Θεία καταφυγή

                                                                10. Στραμμένοι στόν Χριστό

                                                                11. Ἁγία Χρυσῆ

                                                                12. Ἐκκλησία

ΟΡΧΗΣΤΡΙΚΑ

                                                                13. Στή σκέπη τῆς Πλατυτέρας

                                                                14. Φῶς Χριστοῦ

                                                                15. Μεῖνον μεθ' ἡμῶν

                                                                16. Καί ἐπί γῆς εἰρήνη

                                                                17. Ἀγγελικό τραγούδι

                                                                18. Ἐλθέ, Παράκλητε ἀγαθέ!

                                                                19. Εὐωδία ἀπ' τόν Χριστό

                                                                20. Θεία καταφυγή

                                                                21. Ἁγία Χρυσῆ