῾Η ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ εἶναι μία ἱστορική ἀγγελία, τό σπουδαιότερο ἄγγελμα πού ἀκούστηκε στήν ἱστορία. ᾿Αναγγέλλει τό μεγαλύτερο γεγονός πού συνέβη στήν ἀνθρωπότητα καί συνδέεται μέ τό πιό καίριο παράγγελμα πού ἄκουσε ποτέ ὁ ἄνθρωπος, τή μετάνοια.
 ᾿Εδῶ ἀκριβῶς, στή μετάνοια, ἔγκειται ἡ βίωση τοῦ μηνύματος τῆς ᾿Ανάστασης ἀπό τόν ἄνθρωπο σέ προσωπικό ἐπίπεδο. Διότι ἡ μετάνοια, γεγονός ἀποκλειστικά καί ἀπόλυτα προσωπικό τοῦ πιστοῦ, ἀποδεικνύει ὅτι αὐτός ἀποδέχεται καί προσυπογράφει τό ἄγγελμα τῆς ᾿Ανάστασης. ῾Η πρακτική εἶναι μεγαλειώδης, καθότι μυστηριακή, ἀλλά καί ἁπλή, προσεγγίσιμη ἀπό τόν καθένα· Μετανοώντας ὁ χριστιανός ἀφήνεται στή χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία τόν ἀνασταίνει ἀπό τά μνήματα τῶν παθῶν καί τῶν κακῶν ἐπιθυμιῶν. Καί γίνεται αὐτή ἡ πνευματική ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου μία ἀσάλευτη καί ἀξιόπιστη μαρτυρία τῆς ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ.
  Τόν θεῖο καί σωτήριο συνδυασμό τῶν δύο γεγονότων, τῆς ἀνάστασης τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καί τῆς προσωπικῆς ἀνάστασης τοῦ ἀνθρώπου πού μετανοεῖ, ἐκφράζει καί ἐπαγγέλλεται στόν κόσμο ἡ ᾿Εκκλησία καί συγκεκριμένα ἡ ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία. Καί ἡ μέν πραγμάτωση τῆς μετάνοιας ἐπαφίεται στόν ἄνθρωπο, ἐνῶ ἡ ἀγγελία τῆς ἀνάστασης εἶναι τό ἴδιο τό περιεχόμενο τῆς ᾿Ορθοδοξίας θεολογικά, ἱστορικά ἀλλά καί πρακτικά.

  Τό περιεχόμενο τῆς ᾿Ορθοδοξίας
  Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι τό χρυσόδετο ἅγιο Εὐαγγέλιο, πού βρίσκεται πάνω στήν ἁγία Τράπεζα κάθε ὀρθοδόξου ναοῦ, εἰκονίζει στή μία ὄψη του τήν σταύρωση τοῦ ᾿Ιησοῦ καί στήν ἄλλη τήν ἀνάστασή του. Συμβολίζεται ἔτσι πολύ παραστατικά ἡ θεμελιακή θεολογική ἀλήθεια τῆς πίστης μας ὅτι ὁ σταυρός καί ἡ ᾿Ανάσταση ἀποτελοῦν ἕνα καί τό αὐτό γεγονός.
 ῾Η δισχιλιετής πορεία τῆς ᾿Ορθοδοξίας στήν ἱστορία εἶναι τό πιό εὔγλωττο ὑπόμνημα στήν ᾿Ανάσταση, ἡ συγκλονιστική λιτάνευση τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ ἀνά τούς αἰῶνες. Καί μόνον ἡ διατήρηση τοῦ ὀρθοδόξου δόγματος ἐν μέσῳ τῶν παντοδαπῶν ἐπιθέσεων πού δέχθηκε αὐτό ἀπό τήν ποικιλώνυμη αἵρεση καί τήν πολύμορφη πλάνη, ἀπ᾿ ἀρχῆς μέχρι σήμερα, ἐπιβεβαιώνει περίτρανα τήν ᾿Ανάσταση.
 ᾿Αλλά καί ἡ πράξη τῆς ᾿Ορθοδοξίας συμπλέκεται μέ τήν ᾿Ανάσταση, καθώς ἡ ᾿Ορθοδοξία γίνεται τό «φίλημα τῆς ζωῆς» γιά τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο, γιά τή γηράσκουσα καί φθίνουσα ἀνθρωπότητα. ῎Ηδη μνημόνευσα τή μετάνοια, τήν ὁποία ἡ ᾿Ορθοδοξία διασώζει στήν ἀρχική μυστηριακή της βάση. Κρατώντας τήν ἀρχική παράδοση ἡ ᾿Ορθοδοξία ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν ὑπέρβαση. Κι εἶναι ἀσφαλῶς μία ὑπέρβαση ἡ μετάνοια· ὁ πιστός ἀποδέχεται καί ὁμολογεῖ τήν ἁμαρτία καί τήν ἀθλιότητά του, ἀλλά καί τή δύναμη τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ, πού τόν λυτρώνει, αὐτόν τόν ἁμαρτωλό, τόν ἀνακαινίζει, τόν ἀνασταίνει καί τόν καθιστᾶ παιδί ἀγαπημένο τοῦ Θεοῦ, μέτοχο τῆς ἐπουράνιας βασιλείας.

 Διά τοῦ σταυροῦ ἡ χαρά
  Εἶναι βέβαια ὀδυνηρό ν᾿ ἀντικρύσεις κατάματα τόν ἁμαρτωλό ἑαυτό σου, νά ὁμολογήσεις τήν ἐνοχή σου. Εἶναι ἕνας σταυρός. ᾿Αλλά ἡ ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία συμφιλιώνει τόν ἄνθρωπο μέ τόν σταυρό, τόν κάθε εἴδους σταυρό, δηλαδή μέ τόν πόνο, τήν ταπείνωση, τήν ἑκούσια στέρηση, τήν ἄσκηση. Φωτίζει τό σταυρό μέ τό φῶς τῆς ᾿Ανάστασης. Τό βίωμα καί τό μήνυμά της εἶναι· «ἰδού γάρ ἦλθε διά τοῦ σταυροῦ χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ».
  ῾Ο σταυροαναστάσιμος χαρακτήρας προσιδιάζει στήν ᾿Ορθοδοξία. ᾿Αγνοεῖται ἀπό τίς λεγόμενες χριστιανικές ὁμολογίες· τόσο ἀπό τίς προτεσταντικές, πού ἐν ὀνόματι τῆς ἐλευθερίας ἔχουν καταλύσει τά μυστήρια καί καταργήσει τήν ἱερά παράδοση, ὅσο καί ἀπό τόν ὁμόλογό τους Παπισμό, πού ἀπό τήν καθέδρα τῆς αὐθεντίας ἀλλοίωσε τήν ἱερά παράδοση καί νόθευσε τά μυστήρια. Καί οἱ δύο παρατάξεις τῆς Δύσης συμπλέοντας μέ τό πνεῦμα τῆς ἄνεσης καί τοῦ εὐδαιμονισμοῦ πού χαρακτηρίζει τήν ἐποχή μας ἔχουν ἐξορίσει τήν ἄσκηση καί τό σταυρό ἀπό τή ζωή. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν νά ἀλλοτριωθοῦν καί ἀπό τήν ᾿Ανάσταση.
  ῾Η ἀλλοτρίωση αὐτή εἶναι ἔκδηλη στή λατρεία καί στίς γιορτές τους. ῾Η φαντασμαγορία καί ὁ θόρυβος πού χαρακτηρίζει τή γιορτή τῶν Χριστουγέννων στή Δύση, μέ τό παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο δένδρο καί τά χρυσοστόλιστα λαμπιόνια, ὑποβοηθεῖται ἀπό τό ἀνθρώπινο στοιχεῖο καί αὐτό ὑπερτονίζει ἀγνοώντας παντελῶς τό μυστήριο τῆς κενώσεως τοῦ Θεοῦ. Τό Πάσχα, ὅπου κυριαρχεῖ τό ἑκούσιο Πάθος καί ἡ σταυροαναστάσιμη δόξα τοῦ Θεανθρώπου, στοιχεῖα καθαρά ὑπερβατικά, ἐλάχιστα ὑπολογίζονται ἀπό τούς δυτικούς. Παρατηρεῖται βέβαια κάποια συναισθηματική κυρίως συγκίνηση τή Μεγάλη Παρασκευή ἀλλά μόνο αὐτό, τίποτε περισσότερο. Παραμένει ἄγνωστο τό μυστήριο, ἀνύπαρκτη ἡ μέθεξη τοῦ πιστοῦ σ᾿ αὐτό, ἀπρόσιτη ἡ χαρά καί ἡ δόξα τῆς ᾿Ανάστασης.

  Κέντρο ἡ ᾿Ανάσταση
 ῾Υστερεῖ σαφῶς ἡ λατρεία τῆς Δύσης, καθώς οἱ προτεστάντες τήν ἀπογυμνώνουν ἀπό τόν μυστηριακό της χαρακτήρα καί οἱ παπικοί τήν κατεβάζουν στό ἐπίπεδο τοῦ φεστιβάλ. ᾿Αντίθετα ἡ ᾿Ορθοδοξία, στή σωστή της -ἐννοεῖται- ἔκφραση, βιώνει τή λατρεία ἐν μυστηρίῳ, μέ κατάνυξη, δάκρυα, ἀλλά καί ἀγαλλίαση. ῎Εχει τή λογική, ἀέναη λατρεία, πού σημαδεύεται ἀπό τή χαρμολύπη τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, κορυφώνεται στήν ἀκολουθία τῶν Σεπτῶν Παθῶν κατά τή Μεγάλη ῾Εβδομάδα, γιά νά ὁλοκληρωθεῖ στό θρίαμβο τῆς ᾿Ανάστασης.
  Καί δέν σταματᾶ ἐκεῖ. ῾Η ᾿Ανάσταση ἁπλώνεται σ᾿ ὅλη τή Διακαινίσιμη ῾Εβδομάδα, καταυγάζει τό χαρμόσυνο Πεντηκοστάριο, συνέχει καί διαποτίζει ὅλο τόν ἡμερολογιακό κύκλο. Μέ τή νηστεία τῆς Τετάρτης, ἡμέρας τῆς προδοσίας καί παράδοσης τοῦ Κυρίου, καί τῆς Παρασκευῆς, ἡμέρας τῆς σταύρωσής του, κοινωνοῦμε στόν σταυρό καί στά τίμια πάθη του, ἐνῶ μέ τήν ἀναστάσιμη χαρά τῆς Κυριακῆς μετέχουμε στήν ἁγία του ἀνάσταση καί τήν καταγγέλλουμε στόν κόσμο. Καί μόνο τό ὄνομα τῆς μέρας αὐτῆς μέ τή μυστική ἔννοιά της ὡς ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου, πού θά μποροῦσε νά ὀνομάζεται καί ᾿Αναστάσιμη, ἡμέρα τοῦ ἀναστημένου Κυρίου, εἶναι μία κραυγαλέα μαρτυρία τῆς ᾿Ανάστασης.
 ῾Η ᾿Ορθοδοξία δέν εἶναι ἕνας κλάδος τοῦ χριστιανισμοῦ. Εἶναι ὅλος ὁ Χριστιανισμός, διότι εἶναι ὅλη ἡ ᾿Εκκλησία, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἀναστημένος καί ζῶν ἐν μέσῳ ἡμῶν «ἐν ἑτέρᾳ μορφῇ» (Μρ 16,12). Εἶναι κυρίως ὁ ἐπιζῶν μάρτυρας τῆς ἀνάστασης τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ ἀγρυπνοῦσα καί ἀναμένουσα νύμφη, ἡ ἐπισπεύδουσα τόν ἐρχομό τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ, πού νικητής τοῦ θανάτου βγῆκε ἀπό τόν τάφο καί χάρισε στήν ᾿Εκκλησία καί δι᾿ αὐτῆς στόν κόσμο ὅλο τή βεβαιότητα τῆς ᾿Ανάστασης.

 ᾿Ορθοδοξία = ᾿Ανάσταση
 ῾Η ὀρθόδοξη θεία Λειτουργία κέντρο της ἔχει τήν ἀναίμακτη θυσία τοῦ Κυρίου, ὅπως ἐκεῖνος τήν παρέδωσε κατά τό Μυστικό Δεῖπνο. Αὐθεντικά τό διατυπώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α´ πρός Κορινθίους ᾿Επιστολή (11,23-26). Εἶναι δέ χαρακτηριστικό ὅτι ὁ ἀπόστολος, λίγο παρακάτω στήν ἴδια ᾿Επιστολή (15,3), καταθέτοντας τή μαρτυρία τῆς ἀνάστασης τοῦ Κυρίου χρησιμοποιεῖ καί ἐκεῖ τά ἴδια ρήματα «παρέλαβον καί παρέδωκα», μέ τά ὁποῖα ἀναφέρθηκε στό Μυστήριο. ῾Υπογραμμίζει ἔτσι τόν ἄρρηκτο δεσμό θείας λατρείας καί ᾿Ανάστασης. ῾Ο ἴδιος δεσμός εἶναι ἐμφανής καί στήν ἀρχέγονη θεία λειτουργία πού ἀποδίδεται στόν ἀδελφόθεο ᾿Ιάκωβο καί στήν ὁποία ψάλλεται· «τόν θάνατόν σου καταγγέλλομεν, Κύριε, καί τήν ἀνάστασίν σου ὁμολογοῦμεν».
 ᾿Αλλά καί τά συγγράμματα καί οἱ λόγοι τῶν πατέρων καί ὁ ὑμνολογικός μας πλοῦτος, ὅλα πηγάζουν, ἐμπνέονται καί τροφοδοτοῦνται ἀπό τήν ᾿Ανάσταση. Εἶναι δέ χαρακτηριστικό ὅτι στούς ἐκκλησιαστικούς ὕμνους μας κυριαρχεῖ ὁ λόγος γιά τό φῶς. Καί φῶς εἶναι ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός, ὁ σταυρωθείς καί ἀναστάς. Αὐτός πού σπάζοντας τά κλεῖθρα τοῦ ἅδη φώτισε τό σκοτεινό μνῆμα «θανάτῳ θάνατον πατήσας» καί διά τοῦ ἁγίου Πνεύματος παραμένει ζωντανός καί κυρίαρχος στήν ᾿Εκκλησία.
  Μεταξύ ᾿Ορθοδοξίας καί ᾿Ανάστασης ὑπάρχει ὄχι ἁπλῶς στενή καί ἀδιάρρηκτη σχέση, ἀλλά οὐσιαστική καί  ἀπόλυτη ταύτιση. ᾿Ορθοδοξία εἶναι ἡ ἀνάσταση τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. Νά γιατί εἶναι μοναδική, ἀνεπανάληπτη καί ἀνυπέρβλητη στόν κόσμο ἡ ᾿Ορθοδοξία. Νά γιατί μόνο αὐτή μπορεῖ νά ἀνασταίνει ψυχές ἀπό τά μνήματα τῶν παθῶν καί νά τίς ὁδηγεῖ στή λύτρωση. Διότι εἶναι ὁ αὐθεντικός καί ἀδιάψευστος μάρτυρας τῆς ᾿Ανάστασης τοῦ Κυρίου της ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Λυτρωτοῦ μας.

  Ἡ τρίτη Κυριακή μετά τό Πάσχα ὀνομάζεται Κυριακή τοῦ παραλύτου, διότι κατ᾽ αὐτήν διαβάζεται ἡ εὐαγγελική περικοπή πού ἱστορεῖ τή θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ τῆς Βηθεσδᾶ (Ἰω 5,1-16).
  Σέ δύο τροπάρια ἡ ἑορτή κατά τήν ὁποία ὁ Ἰησοῦς θεράπευσε τόν παράλυτο ὀνομάζεται Πεντηκοστή. Συμφωνεῖ καί τό συναξάριο. Ἡ γνώμη αὐτή ἐνισχύεται ἀπό τήν πράξη τῆς Ἐκκλησίας, πού ὥρισε νά διαβάζεται ἡ περικοπή τῆς θεραπείας τοῦ παραλύτου στό Πεντηκοστάριο, ἄν καί αὐτό δέν μπορεῖ νά ἀποτελέσει τεκμήριο ὅτι ἡ θεραπεία τοῦ παραλύτου ἔγινε τήν περίοδο μεταξύ Πάσχα καί Πεντηκοστῆς. Ἁπλῶς τήν περίοδο αὐτή διαβάζεται, ὅπως εἶναι γνωστό, τό κατά Ἰωάννην εὐαγγέλιο. Συμβαίνει μερικά ἀπό τά γεγονότα πού ἱστοροῦνται στό κατά Ἰωάννην νά ἔγιναν κατά τήν περίοδο αὐτή, ὅπως τοῦ παραλυτικοῦ, δέν ἰσχύει ὅμως γιά ὅλα, διότι τότε θά σήμαινε ὅτι ὁλόκληρο τό κατά Ἰωάννην εὐαγγέλιο ἐξιστορεῖ γεγονότα πού ἔγιναν ἀπό τό Πάσχα ὥς τήν Πεντηκοστή.

• Φθείρει τόν ἴδιο τό φθονερό·
• Παραλύει τήν ψυχή τοῦ φθονεροῦ·
• Σκληρύνει καί κάνει ἀγνώμονα τήν ψυχή·
• Ἀποτρέπει τήν πίστη στόν Χριστό·
• Ὡδήγησε τόν Κύριο στό σταυρό·

α) Τή θεραπεία τῆς ψυχικῆς του παραλυσίας, τήν ὁποία τοῦ δημιουργεῖ ἡ ἁμαρτία.
  Τήν ψυχήν μου, Κύριε,
  ἐν ἁμαρτίαις παντοίαις
  καί ἀτόποις πράξεσι
  δεινῶς παραλελυμένην,
  ἔγειρε τῇ θεϊκῇ σου ἐπιστασία,
  ὥσπερ καί τόν παράλυτον
  ἤγειρας πάλαι
  ἵνα κράζω σεσωσμένος·
  Οἰκτίρμον, δόξα, Χριστέ,
  τῷ κράτει σου.
β) Τό ἔλεος τοῦ Κυρίου·
  ...Πάντα σοι δυνατά, πάντα ὑπακούει
  πάντα ὑποτέτακται
  πάντων ἡμῶν μνήσθητι
  καί ἐλέησον, Ἅγιε, ὡς φιλάνθρωπος.

ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ

Γιά ποιό λόγο ἐμφανίσθηκε ὁ Πα­ρά­κλη­τος μέ τό σχῆμα τῶν γλωσ­σῶν;

Γιά νά φανερώσει τήν ὑποστατική του ἕνωση μέ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ· δέν ὑπάρχει στενότερη συγγένεια ἀπ᾿ αὐτή πού συνδέει τή γλώσσα μέ τό λόγο.

Ἐπίσης, γιά νά προβάλει τή χάρη τοῦ κηρύγματος· ὁ κατά Χριστόν δι­δάσκαλος εἶναι ἀνάγκη νά ἔχει γλώσσα ἁγιασμένη ἀπό τή θεία χάρη.

Γιατί ὅμως μέ πύρινες γλῶσσες;

Διότι τό ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁμο­ού­σιο μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Κι εἶναι πραγματικά ὁ Θεός μας φω­τιά, «πῦρ κα­τα­ναλίσκον» (Δε 4,24).

Ἀλλά καί ἐξαιτίας τῆς δι­πλῆς ἐνέργειας τοῦ ἀ­πο­στολικοῦ κη­­ρύγμα­τος· μπο­ρεῖ νά εὐ­ερ­γε­τεῖ καί συ­ν­ά­μα νά τι­μω­ρεῖ. Ὅ­­πως ἡ φω­τιά ἔχει τήν ἰ­διό­τη­τα καί νά φω­τί­ζει καί νά κα­­τα­φλέ­γει, ἔ­τσι καί ὁ λόγος τῆς κα­τά Χρι­στόν δι­δασκα­λί­ας φω­τί­ζει αὐ­τούς πού ὑ­πα­­­κοῦν, ἐνῶ πα­­­ρα­δίδει σέ φω­τιά καί αἰ­ώ­νια κό­λα­ση ὅ­σους ἀ­πει­θοῦν.

Δέν εἶπε βέ­βαια «γλῶσ­σαι πυ­ρός» ἀλλ᾿ «ὡσεί πυρός».

Δέν πρέπει νά θεωρηθεῖ ἡ φωτιά ἐκείνη αἰσθητή καί ὑλική, ἀλλά ὡς ἔν­δει­ξη τῆς φανέρωσης τοῦ ἁγίου Πνεύ­ματος.

Γιά ποιό λόγο, τέλος, φάνηκαν οἱ γλῶσσες νά μοιράζονται σ᾿ αὐτούς;

Ἐπειδή μόνο στόν Χριστό, πού ἦλθε κι αὐτός ἀπό τόν οὐρανό, δόθηκε δίχως μέτρο τό Πνεῦμα ἀπό τόν Πατέρα. Πραγματικά, Ἐκεῖνος καί με­­τά τήν ἐνανθρώπηση εἶχε ὁλόκληρη τή θεία δύναμη καί ἐνέργεια. Σέ κα­νέ­ναν ἄλλο δέν μπο­ρεῖ νά χωρέσει ὅλη ἡ χάρη τοῦ Πνεύ­μα­τος. Δια­φο­ρετι­κά χα­ρί­σματα μοι­­ρά­ζο­ν­ται στόν κα­θένα, γιά νά μή θε­ω­ρή­σει κα­νείς ὡς φύ­ση τή χάρη πού δίνεται ἀ­πό τό ἅ­γιο Πνεῦ­μα στούς ἁγίους.

Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Εἰς τό ἅγιον Πνεῦμα 24· ΕΠΕ 10,106-10­8­.

Μετάφραση Βασ. Τάτση