Α΄ Κο 4,9-16

4,9. Δοκῶ γὰρ ὅτι ὁ Θεὸς ἡμᾶς τοὺς ἀποστόλους ἐσχάτους ἀπέδειξεν, ὡς ἐπιθανατίους, ὅτι θέατρον ἐγενήθημεν τῷ κόσμῳ, καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις.
  Μέ τό ρῆμα δοκῶ, πού σημαίνει «νομίζω, ἔχω τήν γνώμη», ὁ ἀπόστολος κάνει μία εἰσαγωγή σέ ἤπιο τόνο καί μέ πολλή διακριτικότητα. ῎Αν καί ζῆ καθημερινά τήν ἀποστολική διακονία σέ κάθε λεπτομέρειά της καί ἡ πείρα, τουλάχιστον, τοῦ δίνει τό δικαίωμα νά μιλήσει γι᾿ αὐτό τό θέμα ὡς αὐθεντία, παρά ταῦτα προσέχει νά μήν ἐρεθίσει ἀπό τήν ἀρχή τούς ἐλεγχόμενους Κορινθίους.
  Ὅταν ὁ Παῦλος λέγει ὅτι ὁ Θεός κατέστησε τούς ἀποστόλους ἐσχάτους, δέν μειώνει τό ὕψιστο ἀποστολικό ἀξίωμα ἀλλά μιλάει κατά τήν ὑπόνοια τῶν ἀκροατῶν. Γιά τόν κόσμο καί γιά ὅποιον σκέφτεται μέ τά κριτήρια τοῦ κόσμου οἱ ἀπόστολοι, ζώντας μιά ζωή ἄσημη καί ταλαιπωρημένη, ἐκτεθειμένοι πάντοτε στίς κακουχίες, στούς ὀνειδισμούς καί στίς διώξεις, εἶναι τελευταῖοι, χωρίς τιμή καί δόξα. Ἐντούτοις, ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί γιά ὅσους ἔχουν τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ὅταν εἶναι κανείς ἔσχατος, τότε γίνεται πρῶτος (βλ. Μθ 19,30). Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ὑπέστη τήν ἐσχάτη περιφρόνηση. Εἶναι δεῖγμα πνευματικότητος καί γνήσιας χριστιανικῆς ζωῆς, ὅταν οἱ πιστοί ἔχοντας πρότυπό τους τόν Χριστό προτιμοῦν νά εἶναι ἔσχατοι, περιφρονημένοι καί ἄδοξοι.
῾Ως ἐπιθανατίους σημαίνει σάν καταδικασμένους σέ θάνατο. Στά χρόνια τοῦ ἀπ. Παύλου, οἱ νικητές αὐτοκράτορες καί στρατηγοί ἔμπαιναν στήν πόλη μέ παρέλαση. Μπροστά πήγαιναν ὑπερήφανα, μέ τό κεφάλι ψηλά, τά διάφορα σώματα τοῦ στρατοῦ καί ὁ κόσμος θαύμαζε καί χειροκροτοῦσε. Στό τέλος τῆς πομπῆς περνοῦσαν ταπεινωμένοι οἱ ἐπιθανάτιοι, οἱ αἰχμάλωτοι τοῦ πολέμου πού στήν συνέχεια θανατώνονταν. Ἡ παρέλαση ἦταν γι᾽ αὐτούς διαπόμπευση, διότι ὅλοι τούς γιουχάιζαν καί τούς εἰρωνεύονταν. Αὐτή τήν εἰκόνα μεταφέρει ὁ ἀπ. Παῦλος ὅταν χαρακτηρίζει τούς ἀποστόλους ὡς ἐπιθανατίους. Τούς βλέπει νά εἶναι οἱ ἔσχατοι, οἱ τελευταῖοι στήν παρέλαση τῆς ἀνθρωπότητος. Κακοπαθοῦν καί καθημερινά ἑτοιμάζονται γιά τόν ἐπικείμενο μαρτυρικό θάνατο (βλ. Α´ Κο 15,31 Β´ Κο 1,9). Ὁ ἑκούσιος καθημερινός θάνατος, βέβαια, χαρίζει καί τήν ἀνάσταση (βλ. Β´ Κο 6,9). Καί στήν φυσική ζωή τοῦ ἀποστόλου κάθε φυλάκιση ἦταν ἕνας θάνατος καί κάθε διάσωσή του μία ἀνάσταση, ἀλλά καί στόν πνευματικό του ἀγώνα κάθε ἄρνηση τοῦ προσωπικοῦ του θελήματος, κάθε θάνατος τοῦ «ἐγώ» του τόν ἀνάσταινε στήν ἐν Χριστῷ ζωή, ὥστε νά διακηρύττει· «ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (Γα 2,20).
  Ἡ ζωή τῆς ἐκκλησίας, τοῦ κάθε πιστοῦ καί μάλιστα τῶν ἀποστόλων ἀποτελεῖ ἀντικείμενο ἐνδιαφέροντος καί προσοχῆς τοῦ ὁρατοῦ καί τοῦ ἀοράτου κόσμου. Αὐτό δηλώνει ἡ φράση θέατρον ἐγενήθημεν τῷ κόσμῳ, τήν ὁποία ἐπεξηγεῖ ἡ ἑπόμενη καὶ ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις.
  Οἱ ἄνθρωποι διακρίνονται στούς ἐχθρούς τῆς ἐκκλησίας καί στά μέλη τῆς στρατευομένης ἐκκλησίας. Οἱ ἐχθροί μέ μανία προσπαθοῦν νά ἐμποδίσουν τό ἔργο τοῦ εὐαγγελίου. Εἶναι αὐτοί πού περιφρονοῦσαν καί χλεύαζαν τούς ἀποστόλους, τούς κατα- δίωκαν, τούς κακοποιοῦσαν καί μέ κάθε τρόπο προσπαθοῦσαν νά ἀνακόψουν τόν εὐαγγελισμό τῶν ψυχῶν. Ἀντίθετα, τά μέλη τῆς ἐκκλησίας, ὅπως βλέπουμε στό βιβλίο τῶν Πράξεων, συμπαραστέκονται στούς ἀγῶνες τῶν ἀποστόλων καί συμμετέχουν στό ἔργο τους. Ὅταν π.χ. ὁ Πέτρος κλείσθηκε στήν φυλακή, ἡ ἐκκλησία ἀγρυπνοῦσε στήν προσευχή (βλ. Πρξ 12,5).
  Ἀλλά τήν ἀποστολική διακονία παρακολουθεῖ μέ ἐνδιαφέρον καί ὁ κόσμος τῶν ἀγγέλων, πού καί αὐτοί εἶναι διηρημένοι σέ δύο ἀντίθετες καί ἀντικρουόμενες ὁμάδες. Στήν μία ὁ σατανᾶς καί οἱ δαιμονικές δυνάμεις ἐνισχύουν καί σκοτίζουν τούς ἐχθρούς τῆς ἐκκλησίας καί τούς ὑποδαυλίζουν σέ διωγμούς τῶν ἀποστόλων καί σέ ἄλλες ἐκδηλώσεις κακίας καί βίας. Στήν ἄλλη ὁμάδα οἱ ἀγγελικές δυνάμεις μαζί μέ ὅλη τήν θριαμβεύουσα ἐκκλησία παρακολουθοῦν τούς ἀποστόλους, τούς ἐμπνέουν καί τούς συμπαραστέκονται ἀόρατα.

4,10. Ἡμεῖς μωροὶ διὰ Χριστόν, ὑμεῖς δὲ φρόνιμοι ἐν Χριστῷ· ἡμεῖς ἀσθενεῖς, ὑμεῖς δὲ ἰσχυροί· ὑμεῖς ἔνδοξοι, ἡμεῖς δὲ ἄτιμοι.
  Μέ ζωηρές ἀντιθέσεις ὁ ἀπόστολος Παῦλος παρουσιάζει τίς δυσκολίες, τούς διωγμούς καί τά παθήματα πού ὑφίστανται οἱ ἀπόστολοι γιά νά φωτίσουν, νά καλλιεργήσουν καί νά ὁδηγήσουν στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ τούς πιστούς. Ὅπως οἱ γονεῖς δουλεύουν σέ σκληρές ἐργασίες καί πολλές φορές κινδυνεύουν γιά νά βγάλουν τό μεροκάματο μέ τό ὁποῖο θέλουν νά θρέψουν καί νά σπουδάσουν τά παιδιά τους καί γενικά νά κάνουν ἄνετη καί εὐχάριστη τήν ζωή τῆς οἰκογενείας, ἔτσι καί οἱ ἀπόστολοι θυσιάζονται γιά τούς πιστούς. Στήν Β΄πρός Κορινθίους ἐπιστολή γράφει ὅτι ἐμεῖς οἱ δοῦλοι τοῦ Χριστοῦ εἴμαστε καί δοῦλοι ὅλων τῶν παιδιῶν τοῦ Χριστοῦ, τῆς οἰκογενείας τοῦ Θεοῦ (βλ. Β´ Κο 4,5).
  Δέν τούς ἐλέγχει, ὡστόσο, ἄμεσα ὁ ἀπόστολος, διότι ὁ λόγος του θά γινόταν πολύ αὐστηρός, καί ἴσως δέν θά τόν ἄντεχαν. Προτιμᾶ νά τούς ἐλέγξει μέ ἕναν πλάγιο τρόπο. Ἔτσι τούς λέγει: Ἡμεῖς μωροὶ διὰ Χριστόν, ὑμεῖς δὲ φρόνιμοι ἐν Χριστῷ· ἐμεῖς οἱ ἀπόστολοι ἐμφανιζόμαστε στόν κόσμο ἀνόητοι, ἀκολουθώντας τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καί δαπανώντας τόν ἑαυτό μας στό ἔργο του, γιά ν᾽ ἀποκτήσετε ἐσεῖς τήν σοφία τοῦ Θεοῦ. Ἡμεῖς ἀσθενεῖς, ὑμεῖς δὲ ἰσχυροί· ἐμεῖς στερούμαστε κάθε κοσμική δύναμη (πρβλ. Α´ Κο 2,3), γιά νά ἀναδειχθεῖτε ἐσεῖς ἰσχυροί. Ὑμεῖς ἔνδοξοι, ἡμεῖς δὲ ἄτιμοι· γιά νά ἀπολαύσετε ἐσεῖς τήν αἰώνια δόξα, ἐμεῖς ἀρνηθήκαμε τήν τιμή καί τήν δόξα αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί γίναμε ἀντικείμενο χλεύης καί ὀνειδισμοῦ.
  Θά καταλάβουμε καλύτερα τί θέλει νά πεῖ ὁ ἀπόστολος μέ κάποια παραδείγματα ἀπό τήν φυσική ζωή: Σέ μιά οἰκογένεια ἕνα παιδί γεννήθηκε μέ νεφρική ἀνεπάρκεια βαρειᾶς μορφῆς. Γιά νά ἐπιζήσει ἔπρεπε νά βρεθοῦν συμβατοί δότες νά δώσουν νεφρά. Οἱ πρῶτοι πού προσφέρθηκαν ἦταν οἱ γονεῖς του. Ἔδωσε ὁ καθένας ἀπό ἕνα νεφρό καί τό παιδί τους σώθηκε. Αὐτοί οἱ γονεῖς προτίμησαν νά γίνουν οἱ ἴδιοι κατά κάποιο τρόπο ἀσθενεῖς γιά νά εἶναι τό παιδί τους ἀπολύτως ὑγιές. Σέ ἄλλη περίπτωση δύσκολης ἀσθένειας ὁ πατέρας ἀναγκάσθηκε νά πουλήσει τήν περιουσία του, νά δανεισθεῖ γιά νά βρεῖ θεραπεία τό παιδί του. Ἔγινε πτωχός γιά νά δώσει ζωή καί ὑγεία στό παιδί. Ἔτσι καί οἱ διδάσκαλοι τοῦ εὐαγγελίου δίνουν τόν ἑαυτό τους, στεροῦνται δικαίων ἀπολαύσεων, καταναλώνουν τίς σωματικές δυνάμεις τους γιά τό ἔργο τῆς σωτηρίας τῶν πιστῶν. Μιμοῦνται ἔτσι τόν διδάσκαλό τους, τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, ὁ ὁποῖος ἔγινε ἀσθενής καί ἄτιμος, γιά νά χαρίσει σέ μᾶς δύναμη, πλοῦτο καί δόξα.
  Ὅπως ἐπισημαίνει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ὁ ἀπόστολος Παῦλος προσπαθεῖ μέ ἔμμεσο τρόπο νά βοηθήσει τούς Κορινθίους νά συνειδητοποιήσουν ὅτι ὀφείλουν νά ζητοῦν τά τῶν ἀποστόλων, τούς κινδύνους καί τίς προσβολές, ὄχι τίς τιμές καί τίς δόξες. Διότι αὐτό ἀπαιτεῖ τό γνήσιο κήρυγμα.
  Ἐξετάζοντας κανείς τήν προσωπικότητα, τά χαρίσματα καί τήν μόρφωση τοῦ ἀποστόλου Παύλου θά μποροῦσε νά καταλάβει ὅτι πρίν γνωρίσει τόν Χριστό ἀνοίγονταν μπροστά του πλατεῖς ὁρίζοντες ἐξέλιξης στόν ραββινικό κόσμο. Ἡ κατοπινή του πορεία ὅμως ἔκλεισε κάθε δρόμο ἐπίγειας δόξας καί τόν ὁδήγησε σέ φυλακίσεις, βασανιστήρια, ἐξευτελισμούς καί διώξεις. Ἀντί νά γίνει ἄρχοντας τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως περίμενε νά τόν καμαρώσει τό ἔθνος του, κατήντησε ὁ κατάδικος τῆς οἰκουμένης. Τόν στεφάνωσε ὅμως ὁ οὐρανός. Μέ τά ἀνθρώπινα κριτήρια μόνο τρέλα μπορεῖ νά χαρακτηρισθεῖ ἡ ἐπιλογή τοῦ Παύλου καί ἡ ἀμετάκλητη ἀπόφασή του νά ἀκολουθήσει τόν Χριστό.
  Σέ κάθε ἐποχή, ὅσοι ζοῦν τήν ἁμαρτωλή καί διεφθαρμένη ζωή τοῦ κόσμου θεωροῦν τρέλα τό νά ἀκολουθεῖς τόν Χριστό, νά ἀντιστέκεσαι στά πάθη καί στίς ἡδονές, νά μοιράζεις ἀντί νά μαζεύεις, νά ὑποχωρεῖς ἀντί νά διεκδικεῖς, νά συγχωρεῖς ἀντί νά ἐκδικεῖσαι. Ἡ ἁγνότητα, ἡ σωφροσύνη, ἡ ἄσκηση, ἡ τιμιότητα, ἡ ἀφιλαργυρία, ἡ ταπείνωση εἶναι γιά τόν κόσμο μωρία καί ἀδυναμία γιά τόν πιστό ὅμως εἶναι ἡ μεγαλύτερη δόξα.

4,11. Ἄχρι τῆς ἄρτι ὥρας καὶ πεινῶμεν καὶ διψῶμεν καὶ γυμνητεύομεν καὶ κολαφιζόμεθα καὶ ἀστατοῦμεν.
  Ὁ ἀπόστολος βεβαιώνει τούς Κορινθίους ὅτι δέν συνάντησε δυσκολίες μόνο στήν ἀρχή τῆς δράσεώς του. Μέχρι καί τήν ὥρα αὐτή πού τούς γράφει ἀπό τήν Ἔφεσο, ζῆ μέ στερήσεις καί ἀντιμετωπίζει διωγμούς. «Δέν διηγοῦμαι παλαιά πράγματα, ἀλλά πράγματα γιά τά ὁποῖα συνεπιμαρτυρεῖ καί ἡ παροῦσα πραγματικότητα», ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος καί τονίζει ὅτι τέτοιος πρέπει νά εἶναι ὅλος ὁ βίος τῶν χριστιανῶν καί ὄχι μόνο μία καί δύο ἡμέρες. Διότι ἄν κάποιος ἀθλητής ἐπιτύχει στήν προπόνηση ἀλλά κατόπιν ἡττηθεῖ, δέν στεφανώνεται.
  Οἱ ἀπόστολοι στίς περιοδεῖες τους καί πεινοῦν καί διψοῦν καί στεροῦνται τά κατάλληλα ἐνδύματα γιά τίς κακοκαιρίες (πρβλ. Β´ Κο 11,27), καί δέχονται περιπαιχτικά χτυπήματα αὐτό δηλώνει τό κολαφιζόμεθα (πρβλ. Μθ 26,67 Μρ 14,65 Β΄Κο 12,7 Α΄Πέ 2,20). Συνήθως ἔχουμε τρία εἴδη χτυπημάτων: τό «ράπισμα» δηλαδή τό χαστούκι (βλ. Μρ 14,65 Ἰω 18,22 19,3), ὁ «κόνδυλος» πού σημαίνει τήν γροθιά καί ὁ «κόλαφος» πού εἶναι τό περιπαιχτικό καί περιφρονητικό χτύπημα στό σβέρκο, ἡ καρπαζιά. Τό ἀστατοῦμεν σημαίνει ὅτι ὄχι μόνον διαρκῶς μεταβαίνουν ταλαιπωρημένοι ἀπό τόπο σέ τόπο, χωρίς νά ἔχουν μιά μόνιμη κατοικία γιά νά ἀναπαύονται, ἀλλά καί τό ὅτι σέ ὅποιο μέρος πηγαίνουν ἀντιμετωπίζουν συνήθως διωγμούς.

4,12-13α. καὶ κοπιῶμεν ἐργαζόμενοι ταῖς ἰδίαις χερσί· λοιδορούμενοι εὐλογοῦμεν, διωκόμενοι ἀνεχόμεθα, βλασφημούμενοι παρακαλοῦμεν.
  Σέ ὅλη τήν ἀποστολική του δράση ὁ ἀπόστολος Παῦλος παρέμεινε ἀκτήμονας καί ἀφιλάργυρος, ἐργαζόμενος ὡς σκηνοποιός ταῖς ἰδίαις χερσὶ γιά νά ἀντιμετωπίσει τίς ἀνάγκες καί τά ἔξοδα τά δικά του καί τῶν συνεργατῶν του. Στήν Κόρινθο γνωρίσθηκε μέ τόν Ἀκύλα καί τήν Πρίσκιλλα, «καὶ διὰ τὸ ὁμότεχνον εἶναι ἔμεινε παρ᾿ αὐτοῖς καὶ εἰργάζετο» (Πρξ 18,3). Κανείς δέν μποροῦσε νά τόν κατηγορήσει ὅτι ζοῦσε εἰς βάρος τῶν πιστῶν, ὅπως ἔκαναν πολλοί ἄλλοι πού παρουσιάζονταν ὡς διδάσκαλοι τοῦ εὐαγγελίου (βλ. Α΄ Κο 9,12). Στούς Θεσσαλονικεῖς μέ ἀφορμή τίς ἀταξίες τους στό θέμα τῆς ἐργασίας προβάλλει τόν ἑαυτό του ὡς πρότυπο (βλ. Α´ Θε 2,9). Τά τρία χρόνια πού ἔμεινε στήν Ἔφεσο ὁ Παῦλος ἐξοικονομοῦσε χρόνο γιά νά δουλεύει. Στόν ἀποχαιρετιστήριο λόγο του πρός τούς πρεσβυτέρους τῆς περιοχῆς τῆς Ἐφέσου, πού τόν γνώριζαν, διακηρύττει· «αὐτοὶ γινώσκετε ὅτι ταῖς χρείαις μου καὶ τοῖς οὖσι μετ᾿ ἐμοῦ ὑπηρέτησαν αἱ χεῖρες αὗται» (Πρξ 20,34). Πολύ πιθανόν νά σήκωσε τότε καί νά ἔδειξε τίς παλάμες του, τά χέρια του τά ροζιασμένα ἀπό τήν σκληρή χειρωνακτική δουλειά. Μιμήθηκε καί σ᾿ αὐτό τόν Κύριό μας, πού ἦταν «τέκτων» (Μρ 6,3), χειρώναξ, καί ἀπό μικρός ἔμαθε στήν Ναζαρέτ νά κάνει ὅλες τίς σκληρές χειρωνακτικές ἐργασίες. Τό παράδειγμά του ἀποτελεῖ θαυμαστό ὑπόδειγμα ἀνιδιοτέλειας ἀλλά συγχρόνως καί ἔλεγχο ὅλων τῶν ἐργατῶν τοῦ Χριστοῦ.
  Τήν τακτική τῆς ἀφιλαργυρίας, τῆς ἀκτημοσύνης, τῆς αὐταπάρνησης καί τῆς κακοπάθειας, πού εἶναι ἕνα συνεχές μαρτύριο, τήν ἀκολούθησαν οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐνδεικτικά ἀναφέρω τόν Μ. Ἀντώνιο, τόν ἅγιο Νικόλαο, τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, τόν ἅγιο Στυλιανό οἱ ὁποῖοι εἶχαν κληρονομήσει τεράστιες περιουσίες ἀπό τούς γονεῖς τους, ὅμως τίς μοίρασαν στούς φτωχούς καί ἔζησαν μέ μεγάλη λιτότητα καί αὐστηρή ἄσκηση. Ἡ διακόνισσα Ὀλυμπιάδα, ἀληθινή ἀριστοκράτισσα καί ἀρχόντισσα τοῦ Βυζαντίου, σκόρπισε μέ ἁπλοχεριά καί ἀγάπη τά πλούτη της στά φιλανθρωπικά ἔργα τῆς Ἐκκλησίας. Τό ἴδιο ἔκανε καί ἡ νεομάρτυς ἁγία Φιλοθέη στήν σκλαβωμένη Ἀθήνα στά μαῦρα χρόνια τῆς τουρκοκρατίας.
  Ὁ ἀπόστολος βεβαιώνει ὅτι δέν δυσανασχετεῖ μέ ὅσα ὑπομένει ἀλλά ἀντίθετα ἀγάλλεται (πρβλ. Μθ 5,12). Αὐτό φαίνεται, κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο, ἀπό τό ὅτι ἀνταποδίδει ἀκριβῶς τά ἀντίθετα λοιδορούμενοι εὐλογοῦμεν, διωκόμενοι ἀνεχόμεθα, βλασφη- μούμενοι παρακαλοῦμεν. «Λοιδορία» σημαίνει βρισιά καί ἐμπαιγμό, κοροϊδία. Μᾶς ὑβρίζουν περιφρονητικά, λέγει ὁ Παῦλος, καί ἐμεῖς μιλοῦμε μέ καλά λόγια καί εὐχόμαστε τό καλό γι᾿ αὐτούς. Ἐκείνους πού μᾶς καταδιώκουν τούς ἀντιμετωπίζουμε μέ πραότητα. Σ᾽ ἐκείνους πού μᾶς συκοφαντοῦν μιλοῦμε γλυκά, ἀποδίδοντας τιμή. Αὐτή ἡ ἀνεξίκακη συμπεριφορά, βέβαια, στά μάτια τῶν ἀνθρώπων φαίνεται μωρία καί ἀδυναμία. Οἱ ἀπόστολοι ὅμως προτιμοῦν νά τηροῦν τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ· «ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθρούς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς» (Μθ 5,44).

4,13β. ὡς περικαθάρματα τοῦ κόσμου ἐγενήθημεν, πάντων περίψημα ἕως ἄρτι.
  Περικαθάρματα εἶναι ὅσα ἄχρηστα μαζεύει ἡ σκούπα, τά σκουπίδια, ἐνῶ περίψημα λέγεται ἡ λεπτότερη βρομιά, ἡ ἀκαθαρσία. Ὁ ἀπόστολος τίς χρησιμοποιεῖ μεταφορικά, γιά νά δηλώσει τόν ἄνθρωπο πού εἶναι βδελυρός καί ἄξιος περιφρονήσεως, αὐτός τόν ὁποῖο ἀποκαλοῦμε «σκουπίδι».
  Οἱ ἀπόστολοι πού ἦταν τά ἁγιώτερα πρόσωπα καί οἱ εὐγενέστερες καρδιές, αὐτοί πού εὐαρέστησαν τόν Θεό, τιμήθηκαν καί δοξάσθηκαν ἀπ᾿ αὐτόν, περιφρονήθηκαν ἀπό τούς ἀνθρώπους καί θεωρήθηκαν ὡς σκουπίδια, ὡς ἑστίες μολύνσεως. ῎Αν ὁ Κύριος μέ τήν ἀγάπη καί τήν θυσία του μεταβάλλει τίς ἁμαρτίες μας, πού εἶναι πραγματικά σκουπίδια, σέ ἔργα μετανοίας καί σέ στολίδια ἀρετῶν, πόσο μᾶλλον ἀγαπάει καί δοξάζει τούς διακόνους τοῦ εὐαγγελίου, πού ὁ κόσμος τούς περιφρονεῖ καί τούς θεωρεῖ σκουπίδια, ἐνῶ εἶναι ἀληθινοί θησαυροί!
  Ὅλα ὅσα ἔγραψε ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὥς τό σημεῖο αὐτό τῆς Ἐπιστολῆς του ἐνδεχομένως νά στενοχώρησαν τούς πιστούς τῆς Κορίνθου, διότι εἰπώθηκαν μέ κάπως σκληρό καί εἰρωνικό τρόπο. Ὁ ἀπόστολος τώρα τούς διευκρινίζει ὅτι σκοπός του δέν εἶναι νά τούς κάνει νά ντραποῦν, ἀλλά νά τούς παιδαγωγήσει. Δέν αἰσθάνεται πρός τούς Κορινθίους τήν ἁπλή σχέση τοῦ διδασκάλου πρός τούς μαθητές. Νιώθει ὅτι εἶναι ὁ πνευματικός τους πατέρας, διότι τούς ἀναγέννησε, τούς ἐνέταξε στήν Ἐκκλησία, τήν οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ. Γι᾽ αὐτό μέ ἀγωνία καί πατρική στοργή παρακολουθεῖ τήν πορεία τους. Μέ τόνο τρυφερότερο τούς παρακαλεῖ νά δείξουν ὅτι εἶναι δικά του παιδιά, νά μοιάσουν στόν πνευματικό τους πατέρα, πού πρότυπό του ἔχει τόν ἴδιο τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό. Καί δέν περιορίζεται μόνο σ᾽ αὐτήν τήν νουθεσία. Στέλνει καί μιά ζωντανή παράκληση, ἕνα ζωντανό γράμμα, τόν Τιμόθεο, πού εἶναι τέκνο του ἀγαπητό καί γνήσιο, πού τοῦ μοιάζει. Αὐτός θά κάνει τό σπουδαῖο ἔργο νά τούς ὑπενθυμίσει, μέ τόν λόγο ἀλλά καί τό παράδειγμά του, τήν διδασκαλία πού παρέλαβαν ἀπό τόν ἀπ. Παῦλο.

4,14. Οὐκ ἐντρέπων ὑμᾶς γράφω ταῦτα, ἀλλ᾿ ὡς τέκνα μου ἀγαπητὰ νουθετῶ.
  Ἐντρέπω (ἐν+τρέπειν) σημαίνει κάνω κάποιον νά στρέψει ἀλλοῦ τό πρόσωπό του εἴτε ἀπό σεβασμό εἴτε ἀπό ντροπή. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐξηγεῖ στούς Κορινθίους τίς προθέσεις του. Κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο, εἶναι ἄριστη αὐτή ἡ θεραπεία, δηλαδή ἀφοῦ πεῖ κανείς ὅ,τι θέλει, νά δικαιολογήσει στήν συνέχεια τόν τρόπο πού σκέπτεται. Ἄν δέν μιλοῦσε καθόλου, θά ἔμεναν ἀδιόρθωτοι. Ἄν περιοριζόταν μόνον στό νά τούς ἐλέγξει θά ἄφηνε ἀνίατη τήν πληγή. Τώρα πού τούς ἐξηγεῖ ὅτι τούς μίλησε ἔτσι ὄχι γιά νά τούς ὀνειδίσει ἀλλά ἐπειδή τούς ἀγαπᾶ, προχωρᾶ βαθύτερα τήν τομή ἀλλά καί ἁπαλύνει τόν πόνο.
  Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ὁ ἀπόστολος δέν ὀνομάζει τούς Κορινθίους μαθητές ἀλλά τέκνα μου ἀγαπητά. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος σχολιάζει: «καὶ οὐχ ἁπλῶς τέκνα, ἀλλὰ ποθούμενα». Τό ἤπιο καί στοργικό ὕφος κάνει τήν νουθεσία εὐκολότερα ἀποδεκτή καί πιό ἀποτελεσματική.
  Τό ρῆμα νουθετῶ (=νοῦν τίθημι) σημαίνει προσπαθῶ νά βάλω κάτι στό μυαλό ἤ νά βάλω τό μυαλό στήν θέση του. Καί μέ τό ρῆμα αὐτό, τό οἰκεῖο καί πατρικό, ὁ ἀπόστολος στοχεύει στό νά τούς φιλοτιμήσει. Ποιός δέν θά δεχόταν νά ἀκούσει ἕναν πατέρα πού μέ πόνο συμβουλεύει ὅσα πρέπει; ρωτᾶ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

4,15. ἐὰν γὰρ μυρίους παιδαγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ᾿ οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα.
  Στήν ἀρχαιότητα τά σχολεῖα ἦταν ἰδιωτικά. Λίγα ἦταν τά παιδιά πού φοιτοῦσαν σ᾽ αὐτά. Οἱ πλούσιοι κυρίως γονεῖς ἔστελναν τά παιδιά τους στό σχολεῖο. Ἕνας δοῦλος εἶχε τήν φροντίδα νά πηγαίνει τό παιδί στό σχολεῖο, νά τό ἐπιστρέφει στό σπίτι καί νά τό φυλάγει στόν δρόμο ἀπό τούς διαφόρους κινδύνους. Αὐτός λεγόταν παιδαγωγός. Τό παιδί συνδεόταν μέ τόν παιδαγωγό, διότι περνοῦσε πολλές ὧρες τῆς ἡμέρας μαζί του. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος σημειώνει ὅτι ὁ παιδαγωγός δέν ἐναντιωνόταν στόν δάσκαλο, ἀντίθετα συνεργαζόταν μαζί του, καθώς προστάτευε τό παιδί ἀπό κακές ἐπιρροές καί συμπεριφορές καί τό προετοίμαζε νά δεχθεῖ μέ προσοχή τά μαθήματα τοῦ δασκάλου. Σέ καμιά ὅμως περίπτωση δέν μποροῦσε νά συγκριθεῖ ἡ ἀγάπη καί τό ἐνδιαφέρον τοῦ παιδαγωγοῦ γιά τό παιδί μέ τήν στοργική φροντίδα τοῦ πατέρα.
  Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐξηγεῖ στούς Κορινθίους ὅτι δέν εἶναι γι᾽ αὐτούς ὁ ἁπλός παιδαγωγός πού τούς ἔπιασε ἀπό τό χέρι νά τούς φέρει στό σχολεῖο τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά εἶναι ὁ πατέρας. Καί τό ἀποδεικνύει, τονίζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ἀναφέροντας συγκε- κριμένο γεγονός ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ εὐαγγελίου ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα, αὐτός πνευματικά τούς ἀναγέννησε. Ἡ πνευματική τους ζωή ἄρχισε ἀπό τότε πού δέχθηκαν τήν ἄφθαρτη σπορά τοῦ θείου λόγου. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἱερούργησε αὐτήν τήν ἀναγέννηση, γι᾿ αὐτό δικαιοῦται νά ὀνομάζεται πνευματικός τους πατέρας. Ἦλθε στήν πόλη τους καί τούς μετέδωσε ὄχι μόνο τό Εὐαγγέλιο ἀλλά καί τήν ψυχή του (βλ. Α´ Θε 2,7). Ἀγωνίσθηκε μέ πόνο νά μορφώσει μέσα τους τόν Χριστό (βλ. Γα 4,19). Ἄγρυπνα νουθετοῦσε «ἕνα ἕκαστον» καί μάλιστα «μετὰ δακρύων», ἐπιδιώκοντας τήν πνευματική τους οἰκοδομή καί τήν σταθεροποίησή τους στήν ἐν Χριστῷ ζωή (βλ. Πρξ 20,31· Ἐφ 4,12-16). Ἑπομένως, δέν τούς προσφωνεῖ κολακευτικά τέκνα, εἶναι πράγματι ὁ πατέρας τους. Οἱ διδάσκαλοι πού ἀκολούθησαν ἔχουν τήν θέση τοῦ παιδαγωγοῦ, διότι ἀπό αὐτόν τούς παρέλαβαν γιά νά τούς καθοδηγήσουν στήν πνευματική ζωή.
  Ἡ ἀναγέννηση, βέβαια, ἔγινε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Καί αὐτό, κατά τόν ἄγιο Χρυσόστομο, σημαίνει ὅτι ὁ ἀπόστολος δέν θεωρεῖ ὅτι ἔγινε μέ τίς δικές του μόνο δυνάμεις, ὅτι εἶναι ἀποκλειστικά δικό του ἔργο. Γι᾽ αὐτό πλήττει ἐκείνους πού ἀπέδιδαν στόν ἑαυτό τους τήν ἐπιτυχία τῆς διδασκαλίας.
  Στόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στήν κοινωνία μέ τόν Χριστό καί τήν θέωση, οἱ πνευματικοί πατέρες μας εἶναι οἱ ἔμπειροι χειραγωγοί καί οἱ ἀκούραστοι συμπαραστάτες. Γιά νά ὑπηρετήσει ὅμως ἕνας ποιμένας τό τόσο ὑψηλό καί ὑπεύθυνο ἔργο ὀφείλει νά εἶναι πράγματι ὄργανο «τῷ Πνεύματι ἁρμοζόμενον καὶ κρουόμενον», ὅπως διδάσκει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Νά ἀποτελεῖ «τύπον τῶν πιστῶν» (Α´ Τι 4,12), νά ἐμπνέει μέ τήν ἐνάρετη ζωή του. Νά παρέχει, κατά τόν Μ. Βασίλειο, τόν τρόπο τῆς βιοτῆς του «ἐναργὲς ὑπόδειγμα πάσης ἐντολῆς τοῦ Κυρίου». Νά οἰκοδομεῖ, δηλαδή, μέ τήν ἀγάπη καί τήν πατρική στοργή του, ἀλλά περισσότερο μέ τό παράδειγμά του.

4,16. παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, μιμηταί μου γίνεσθε.
   Ὁ στίχος αὐτός ἀποτελεῖ τό συμπέρασμα τῆς περικοπῆς. Ἐφόσον ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶναι ὁ πατέρας τῶν Κορινθίων, ὡς γνήσια παιδιά του πρέπει νά τοῦ μοιάζουν. Γι᾿ αὐτό τούς ἀπευθύνει παράκληση καί τούς παροτρύνει νά τόν μιμηθοῦν. Δέν τό ἀπαιτεῖ, ἀλλά παρακαλεῖ, παρακινεῖ μέ εὐγένεια καί ἀγάπη.
   «Βαβαί, πόση τοῦ διδασκάλου ἡ παρρησία!», θαυμάζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Μιμήθηκε πρῶτος αὐτός τόν ἀρχηγό τοῦ ἀγώνα, ὅπως θά τό πεῖ παρακάτω, «μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ» (11,1), καί καλεῖ τώρα τούς ἄλλους νά τόν μιμηθοῦν. Δέν τό κάνει αὐτό ὑπερηφανευόμενος, ἀλλά δείχνοντας ὅτι εἶναι εὔκολη ἡ ἀρετή. Ὁ ἅγιος πατέρας βάζει στά χείλη του τά ἑξῆς: «Μή μοῦ πεῖς ὅτι δέν μπορῶ νά σέ μιμηθῶ, διότι ἐσύ εἶσαι διδάσκαλος καί μέγας. Δέν εἶναι τόσο μεγάλη ἡ ἀπόστασή μου ἀπό σᾶς, ὅσο ἡ ἀπόσταση τοῦ Χριστοῦ ἀπό μένα· ἀλλ᾽ ὅμως ἐγώ Ἐκεῖνον μιμήθηκα... Ἐκεῖνος πού θά μιμηθεῖ ἀκριβῶς τήν σφραγίδα μιμεῖται τό πρωτότυπο». Ὁ Νικηφόρος Θεοτόκης σημειώνει τί ἀκριβῶς προσφέρει πρός μίμηση ὁ ἀπόστολος στούς πιστούς: «Μιμηθεῖτε τήν πίστη μου στόν Χριστό, τήν ἀγάπη μου, τήν ταπείνωσή μου, τήν ἐλπίδα μου, τόν ζῆλο μου καί τίς ὑπόλοιπες ἀρετές. Μόνο ὁ Παῦλος καί ὅποιος ἔφθασε στήν τελειότητα τῆς ἀρετῆς του, μπορεῖ μέ θάρρος νά πεῖ μαζί του· μιμηταί μου γίνεσθε».
 Σέ μιά ἐποχή ἄκρατου μιμητισμοῦ, πού χάθηκε τελείως ἡ ἐλευθερία τοῦ προσώπου καί οἱ ἄνθρωποι κατήντησαν ἄβουλα νούμερα μιᾶς ἀπρόσωπης μάζας, εἶναι ἐπίκαιρο τό μήνυμα γιά μίμηση τοῦ Χριστοῦ. Ὅποιος μιμεῖται τόν Χριστό ἀποκτᾶ τήν ἀληθινή ἐλευθερία, τήν ἀπελευθέρωση ἀπό τά δεσμά καί τίς καταπιέσεις τῶν παθῶν.

Στεργίου Σάκκου,

Ἑρμηνεία τῆς Α΄πρός Κορινθίους Ἐπιστολῆς (βοήθημα κυκλαρχῶν)

῾Η κλήση τοῦ Ματθαίου (Λκ 5,27-32)

  Μετά τήν θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ τῆς Καπερναούμ (στ. 17-26), ὁ Κύριος καλεῖ τόν Ματθαῖο, ὅπως σημειώνουν καί οἱ τρεῖς συνοπτικοί εὐαγγελιστές (βλ. Μθ 9,9-13· Μρ 2,13-17· Λκ 5,27-32).

5,27. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐξῆλθε καὶ ἐθεάσατο τελώνην ὀνόματι Λευΐν, καθήμενον ἐπὶ τὸ τελώνιον, καὶ εἶπεν αὐτῷ· ἀκολούθει μοι.
  Μετὰ ταῦτα ὁ ᾿Ιησοῦς φεύγοντας ἀπό τό σπίτι ὅπου ἐπιτέλεσε τό σημεῖο, ἐθεάσατο τελώνην, στάθηκε μπροστά σέ ἕναν τελώνη καί στήλωσε ἐπίμονα τό βλέμμα του σ’ αὐτόν πού ὅλος ὁ κόσμος ἀποδοκίμαζε καί ἀπέρριπτε (βλ. σχόλια στό 3,12). Τό βλέμμα τοῦ Κυρίου διείσδυσε ὥς τά βάθη τῆς καρδιᾶς τοῦ τελώνη καί μπόρεσε νά διακρίνει τούς μυστικούς του πόθους· τήν ἐπιθυμία νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τό φορτίο τῆς ἁμαρτίας πού τόν βάραινε καί τήν λαχτάρα γιά μιά νέα καθαρή ζωή. ῏Ηταν καρδιογνώστης ὁ Κύριος· τό ἀπέδειξε λίγο πρίν διαβάζοντας τούς διαλογισμούς τῶν φαρισαίων (βλ. στ. 22).
  Λευῒς ἦταν τό δεύτερο ὄνομα τοῦ Ματθαίου. Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ὁ Λουκᾶς καί ὁ Μᾶρκος (βλ. 2,14) χρησιμοποιοῦν τό ὄνομα αὐτό, διότι ἀπό εὐγένεια δέν θέλουν ν’ ἀναφέρουν ὅτι ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἦταν κάποτε τελώνης. ῾Ο ἴδιος ὁ Ματθαῖος ὅμως μέ ταπείνωση σημειώνει τήν τελωνική του ἰδιότητα (βλ. Μθ 9,9· 10,3), καί μέ εὐγνωμοσύνη ὁμολογεῖ τό θαῦμα πού ἐπιτέλεσε στήν ζωή του ὁ Χριστός. ῾Ο ἄνθρωπος πού ἀληθινά διέρρηξε τούς δεσμούς του μέ τήν ἁμαρτία καί μπῆκε στήν σφαῖρα τῆς θείας χάριτος ζῆ τήν μακαρία κατάσταση τῆς ταπεινώσεως καί δέν δυσκολεύεται ν’ ἀναφερθεῖ στό ἁμαρτωλό παρελθόν του. ᾿Αντίθετα, χαίρεται νά διαλαλεῖ τό μέγεθος τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, πού τόν λύτρωσε ἀπό τόσα κακά. ῾Ο Ματθαῖος, ὅπως καί κάθε τελώνης, ἦταν ἄπληστος, δέσμιος τῆς ἀχαλίνωτης πλεονεξίας καί τῆς ἀδίστακτης ἀδικίας. Τόν ἅρπαξε ὅμως ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί ἀνέλπιστα τόν ἔσωσε. «Θαύμασον δὲ τοῦ Θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν, πῶς τὰ σκεύη τοῦ πονηροῦ διαρπάζει», γράφει ὁ ἅγιος Θεοφύλακτος. «῞Ορα δέ, πῶς ἐκλέγεται τοὺς ἀξίους, ὥσπερ μαργαρίτας ἐν βορβόρῳ», παρατηρεῖ εὔστοχα ὁ Ζιγαβηνός.
  Τελώνιον λεγόταν τό τελωνειακό γραφεῖο, ὅπου γινόταν ἡ εἴσπραξη τῶν φόρων. ῾Ο Ματθαῖος ἦταν γραμματέας ἤ λογιστής ἤ ἴσως καί διευθυντής κάποιας τελωνικῆς ἑταιρείας. Αὐτό δηλώνει ὅτι γνώριζε τουλάχιστον τά ἐγκύκλια γράμματα. Εἶχε, δηλαδή, τίς γραμματικές γνώσεις ἑνός σημερινοῦ ἀποφοίτου Λυκείου. ῏Ηταν ὁ πιό μορφωμένος ἀπό τούς δώδεκα μαθητές. Τό προσόν αὐτό ἀξιοποίησε ὁ Θεός καί, ἀφοῦ τόν πλούτισε μέ τόν φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ ἀνέθεσε τήν συγγραφή τοῦ πρώτου Εὐαγγελίου. Τόν ἀνέδειξε ἔτσι μεγάλο εὐεργέτη τῆς ἀνθρωπότητος, μέτοχο τῆς πιό πολύτιμης προσφορᾶς πού γνώρισε αὐτός ὁ κόσμος.
  ῾Ο Κύριος ἀπευθύνει στόν Ματθαῖο τήν πιό τιμητική πρόσκληση· ἀκολούθει μοι. Τόν καλεῖ νά γίνει μαθητής καί ἀπόστολός του. Αὐτός πού δέχθηκε στόν στενώτερο κύκλο τῶν συνεργατῶν του ἀνθρώπους τῆς κατώτερης κοινωνικῆς τάξεως, τούς ἁλιεῖς, δέν δίστασε νά συμπεριλάβει καί ἕναν τελώνη, ἀπό τήν πιό κακόφημη τάξη. «Οὔτε γὰρ τελωνείας τι χεῖρον, οὔτε ἁλιείας εὐτελέστερον», ἀποφαίνεται ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Τό γεγονός αὐτό μαρτυρεῖ τό θαῦμα τό ὁποῖο ἐπιτελεῖ ἡ θεία χάρη στήν ζωή ἐκείνων πού ἀληθινά μετανοοῦν. ᾿Αποδεικνύει, ἐπίσης, περίτρανα ὅτι τό θαυμαστό ἔργο πού ἀκολούθησε δέν στηρίχθηκε σέ ἀνθρώπινα προσόντα ἀλλά στήν βούληση καί στήν δύναμη τοῦ Θεοῦ.

5,28. Καὶ καταλιπὼν ἅπαντα ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτῷ.
 ῾Ο Ματθαῖος ἀνταποκρίθηκε στό κάλεσμα τοῦ Κυρίου καταλιπὼν ἅπαντα, ἐγκαταλείποντας ἐκείνη τήν ἴδια στιγμή τίς ὑποθέσεις τοῦ τελωνειακοῦ του γραφείου, τήν δουλειά του καί τά κέρδη της, γενικά τόν τρόπο τῆς ζωῆς του. ᾿Αποφασίζει νά προσφέρει τόν ἑαυτό του στόν Θεό ὡς κενό δοχεῖο, γιά νά τόν γεμίσει ἐκεῖνος μέ τήν χάρη του καί νά τόν κάνει ἄνθρωπο καινό. ῾Ο ἄπληστος καί ἄδικος τελώνης ἐπιλέγει νά ἀκολουθήσει ἀποφασιστικά τόν δρόμο τῆς θυσίας καί τῆς αὐταπαρνήσεως. Αὐτή ἡ ἄμεση ἀνταπόκριση τοῦ Ματθαίου στήν πρόσκληση τοῦ ᾿Ιησοῦ θυμίζει τήν ἀντίστοιχη συμπεριφορά τῶν πρώτων μαθητῶν τοῦ Κυρίου (βλ. στ. 11).
  ῾Η περίπτωση ὅμως τοῦ τελώνη Ματθαίου παρουσιάζει, πράγματι, κάτι τό μοναδικό καί συγκλονιστικό. Οἱ ἄλλοι, ὡς μαθητές τοῦ Προδρόμου, εἶχαν μία θρησκευτική προπαιδεία. ῏Ηταν ζυμωμένοι μέ τίς ἐπαγγελίες καί τίς προσδοκίες τοῦ ᾿Ισραήλ, μέ τόν πόθο καί τήν ἀναμονή τοῦ Μεσσία. Εἶχαν ἀκούσει στόν ᾿Ιορδάνη τόν ἴδιο τόν δάσκαλό τους νά τούς συστήνει τόν ᾿Ιησοῦ ἀπό τήν Ναζαρέτ (βλ. ᾿Ιω 1,29). Δέν ἦταν, λοιπόν, παράδοξο νά δεχθοῦν τήν πρόσκλησή του καί νά πᾶνε κοντά του. Φαίνεται ὅμως ἀκατανόητο νά τόν ἀκολουθεῖ ἕνας τελώνης, ἕνας ἐξωμότης ᾿Ιουδαῖος πού φανερά συνεργαζόταν μέ τούς κατακτητές. Προκύπτει, λοιπόν, τό ἐρώτημα· Πῶς ἕνας τελώνης, κυριολεκτικά βουτηγμένος στήν ἁμαρτία, ἀποφασίζει νά κόψει ὁριστικά τούς ἁμαρτωλούς δεσμούς καί νά ἀκολουθήσει τόν Χριστό γιά πάντα; Τί ἔθρεψε μέσα του μιά τέτοια ἀπόφαση; Νά δεχθοῦμε ὅτι τό πανάγιο πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἀσκοῦσε μιά ἀκατανίκητη ἕλξη, ὥστε ἕνας λόγος του ἦταν ἀρκετός, γιά ν’ ἀλλάξει ὁ Ματθαῖος τήν πορεία τῆς ζωῆς του; Νά ὑποθέσουμε ὅτι διατηροῦσε μιά σπίθα πίστεως στήν καρδιά του, ἡ ὁποία ζωντάνευε καί φούντωνε καθώς πληροφοροῦνταν τά σημεῖα πού ἐπιτελοῦσε ὁ ᾿Ιησοῦς; Νά σκεφθοῦμε ὅτι ἡ ἴδια ἡ ἁμαρτία δημιούργησε ἕναν κορεσμό μές στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καί τήν ἐξώθησε στήν ἀναζήτηση τῆς ἀλήθειας καί τῆς καθαρότητος;
  ῞Ολα εἶναι πιθανές ἐκδοχές πού διαφωτίζουν κατά ἕνα μέρος τήν μεγάλη ἀπόφαση τοῦ Ματθαίου, ἡ ὁποία τοῦ ἄνοιξε διάπλατα τόν δρόμο γιά τήν αἰωνιότητα. Φαίνεται ὅτι στόν ἐσωτερικό του κόσμο διατηροῦνταν κάτι τό ὑγιές· Δέν εἶχε συμβιβασθεῖ μέ τήν ζωή τῆς ἁμαρτίας. ῾Υπηρετοῦσε, βέβαια, τά πάθη του, ἀλλά ποτέ του δέν τά ἀμνήστευσε. Πρέπει νά τόν ἐνθάρρυνε πολύ καί ἡ θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ, πού εἶχε προηγηθεῖ καί στήν ὁποία πιθανῶς παρευρέθηκε. ᾿Εκεῖ ἄκουσε τήν διαβεβαίωση τοῦ ᾿Ιησοῦ ὅτι ἔχει τό δικαίωμα νά συγχωρεῖ ἁμαρτίες. Πίστεψε ὁ Ματθαῖος ὅτι καί οἱ δικές του ἁμαρτίες μποροῦν νά συγχωρεθοῦν καί γι᾿ αὐτό ἀνταποκρίθηκε μέ προθυμία στήν πρόσκληση τοῦ λυτρωτῆ ᾿Ιησοῦ.

5,29. Καὶ ἐποίησε δοχὴν μεγάλην Λευῒς αὐτῷ ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ, καὶ ἦν ὄχλος τελωνῶν πολὺς καὶ ἄλλων οἳ ἦσαν μετ᾿ αὐτῶν κατακείμενοι.
  Τήν γνωριμία του μέ τόν ᾿Ιησοῦ Χριστό τήν αἰσθάνεται ὁ Λευΐς-Ματθαῖος ὡς ἐξαιρετικό γεγονός, ὅπως π.χ., ἄν ἔπαιρνε κάποια σπουδαία προαγωγή στήν ὑπηρεσία του. Γιορτάζοντας αὐτό τό μεγάλο γεγονός ἐποίησε δοχὴν μεγάλην, ὀργάνωσε, δηλαδή, συμπόσιο στό σπίτι του. Κάλεσε μάλιστα πολλούς συναδέλφους καί ἄλλους γνωστούς νά συνεορτάσουν μαζί του· ἦν ὄχλος τελωνῶν πολὺς καὶ ἄλλων. Σ᾿ ὅλους αὐτούς προφανῶς ἀνακοίνωσε τήν ἀπόφασή του νά ἐγκαταλείψει τό τελωνεῖο καί νά ἀκολουθήσει τόν ᾿Ιησοῦ. ῾Ο νέος μαθητής ἐπιθυμεῖ νά γνωρίσουν οἱ φίλοι του τόν ᾿Ιησοῦ· τό συμπόσιο ἦταν ἕνας τρόπος νά συναντηθοῦν μαζί του. Αὐτή ἦταν ἡ πρώτη ἱεραποστολική πράξη τοῦ Ματθαίου. Σημειώνεται ἐδῶ ἡ ἀρχή τῆς εὐλογίας πού θά σκορπίσει ὁ Θεός στόν κόσμο μέ τό χέρι τοῦ Ματθαίου. Τό γεγονός τῆς μεταστροφῆς του ἐγκαινιάζει τήν συνεργασία του μέ τόν Θεό. Στήν συνέχεια, θά κηρύξει τό χαρμόσυνο ἄγγελμα τῆς σωτηρίας στούς ἐκ περιτομῆς χριστιανούς τῆς Παλαιστίνης καί ἡ προσφορά του θά κορυφωθεῖ μέ τήν συγγραφή τοῦ πρώτου Εὐαγγελίου.
  Στήν ἀρχαιότητα ἀλλά καί στήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ οἱ ἄνθρωποι ἔτρωγαν σχεδόν ξαπλωμένοι σέ χαμηλά ντιβάνια. Οἱ συνδαιτυμόνες ἀκουμποῦσαν στό ἀριστερό χέρι καί μέ τό δεξί χρησιμοποιοῦσαν τά σκεύη καί τά φαγητά πού ἦταν μπροστά τους στό τραπέζι. Κάτω ἀπό τόν ἀριστερό ἀγκώνα ἔβαζαν ἕνα μαξιλάρι, γιά νά στηρίζονται καί νά ἔχουν τό στῆθος καί τό κεφάλι ἀνασηκωμένα. Γι᾿ αὐτό, ὅπως ἐμεῖς λέμε «ἦταν καθισμένοι γιά φαγητό», αὐτοί ἔλεγαν ἦσαν κατακείμενοι, δηλαδή «ἦταν ξαπλωμένοι γιά φαγητό».
 
5,30. Καὶ ἐγόγγυζον οἱ γραμματεῖς αὐτῶν καὶ οἱ φαρισαῖοι πρὸς τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ λέγοντες· διατί μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ἐσθίετε καὶ πίνετε;
  Οἱ ἐχθροί τοῦ ᾿Ιησοῦ τόν ἀκολουθοῦν ὅπως ἡ σκιά του. ᾿Ενῶ στό σπίτι τοῦ Ματθαίου γίνεται τό συμπόσιο, αὐτοί παρακολουθοῦν ἀπό κοντά, χωρίς βέβαια νά συμμετέχουν καί νά συμφύρονται μέ τούς ἁμαρτωλούς τελῶνες.
  Τό ρῆμα «γογγύζω» εἶναι ἠχοποίητο καί δηλώνει τήν ὑπόκωφη φωνή τῶν περιστεριῶν (γόγγυ-γόγγυ). ᾿Εδῶ χρησιμοποιεῖται μεταφορικά, γιά νά ἐκφράσει τό μουρμούρισμα τῆς ἀποδοκιμασίας τῶν γραμματέων καί φαρισαίων, οἱ ὁποῖοι σκανδαλίζονταν καί ἐγόγγυζον ἐναντίον τοῦ ᾿Ιησοῦ.
  Οἱ ἄλλοι δύο εὐαγγελιστές γράφουν ὅτι ὁ γογγυσμός ἀφοροῦσε στόν Διδάσκαλο (βλ. Μθ 9,11· Μρ 2,16). ῾Ο Λουκᾶς, χωρίς νά διαφωνεῖ, ἀναφέρεται συμπληρωματικά σέ ἐκείνους πού δέν τολμοῦσαν νά ἐλέγξουν ἄμεσα τόν Κύριο, ἀλλά διατύπωναν τήν κατηγορία σέ πληθυντικό ἀριθμό. Τό ἐρώτημα διατί μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ἐσθίετε καὶ πίνετε ἐμπεριέχει τήν μομφή· «Εἶναι θεοφοβούμενος δάσκαλος αὐτός πού κάθεται καί τρώει καί πίνει μαζί μέ τούς ἁμαρτωλούς»; Προφανῶς οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι θέλουν νά κλονίσουν τήν ἐμπιστοσύνη τῶν μαθητῶν στόν Διδάσκαλο. Εἶναι χαρακτηριστικό γνώρισμα τοῦ διαβόλου νά διαβάλει στούς ἀνθρώπους τόν Θεό (βλ. Γέ 3,1). Τήν ἴδια τακτική ὑποδεικνύει καί στά ὄργανά του. Εἶναι γνωστό πόσο κινδύνευσαν οἱ ἐκκλησίες πού ἵδρυσε ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀπό τούς ψευδαδέλφους, οἱ ὁποῖοι διέβαλλαν στούς πιστούς τόν διδάσκαλό τους ἀμφισβητώντας τό ἀποστολικό του ἀξίωμα. Γνώριζαν ὅτι ἄν ἀποκόπτονταν οἱ χριστιανοί ἀπό τόν ἄνθρωπο πού τούς κήρυξε τό εὐαγγέλιο, σύντομα θά ἀρνοῦνταν καί τίς ἀλήθειες πού τούς δίδαξε.

5,31. Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπε πρὸς αὐτούς· οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ὑγιαίνοντες ἰατροῦ, ἀλλ᾿ οἱ κακῶς ἔχοντες.
  ῾Ο Χριστός δίδει μιά πολύ ἁπλή ἀπάντηση πρός αὐτούς, τούς σκανδαλισμένους γραμματεῖς καί φαρισαίους· οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ὑγιαίνοντες ἰατροῦ, ἀλλ᾿ οἱ κακῶς ἔχοντες. ῾Ο γιατρός τήν ἀρρώστια ἀπεχθάνεται καί καταπολεμᾶ. Τόν ἄρρωστο δέν τόν ἀποστρέφεται· τόν ἀγαπᾶ καί πασχίζει γιά τήν σωτηρία του. ῾Ο ᾿Ιησοῦς εἶναι γιατρός καί κάνει αὐτό πού ἐπιβάλλεται ἀπό τήν ἰδιότητά του. Πλησιάζει, δηλαδή, αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη θεραπείας. Δέν ἀμνηστεύει τούς ἁμαρτωλούς, ἀλλά, ἐφόσον αὐτοί παραδέχονται ὅτι εἶναι ἄρρωστοι καί μετανοοῦν, τούς προσφέρει τήν θεραπεία.
  Γιά νά καταστήσει πειστικότερη τήν θέση αὐτή, πού στηρίζεται στήν κοινή λογική, ὁ Κύριος ἐπιστράτευσε καί μία μαρτυρία ἀπό τόν προφήτη ᾿Ωσηέ (6,6), ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἴδιος ὁ Ματθαῖος στό Εὐαγγέλιό του· «ἔλεον θέλω καί οὐ θυσίαν» (9,13). ῾Ο Κύριος, δηλαδή, τονίζει ὅτι ἡ θεόπνευστη Γραφή ὄχι μόνο δέν ἀποκλείει τήν ἀγάπη πρός τούς ἁμαρτωλούς, ἀλλά τήν προβάλλει ὡς ἀνώτερη ἀπό κάθε ἄλλη θυσία.

5,32. οὐκ ἐλήλυθα καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν.
  ῾Ο στίχος δηλώνει ἐπιγραμματικά τόν σκοπό τῆς ἀποστολῆς τοῦ ᾿Ιησοῦ. Δέν ἦλθε γιά τούς δικαίους, γι’ αὐτούς πού θεωροῦν τόν ἑαυτό τους δίκαιο, ἀλλά γιά τούς ἁμαρτωλούς, γιά ὅσους ἔχουν συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητός τους. Αὐτούς καλεῖ εἰς μετάνοιαν. Στήν συνάντησή του μέ ἕναν ἄλλον τελώνη, τόν ἀρχιτελώνη Ζακχαῖο, ὁ Κύριος ἐπανέλαβε τήν ἴδια ἀλήθεια· «ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπολωλὸς» (Λκ 19,10). Κανείς, λοιπόν, ἁμαρτωλός δέν πρέπει νά ἀπελπίζεται γιά τήν σωτηρία του. Τό ὄνομα ᾿Ιησοῦς, ἐξάλλου, ὅπως ἐξήγησε ὁ ἄγγελος στόν ᾿Ιωσήφ, σημαίνει· «αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν» (Μθ 1,21).
  ῾Η μετάνοια εἶναι ἡ πιό μεγάλη δωρεά τοῦ Θεοῦ στόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο, ἀλλά καί ἡ πιό γενναία καί ἡρωική ἀνθρώπινη πράξη. Εἶναι ἕνα ἅλμα, τό ὁποῖο πετυχαίνει ὁ ἁμαρτωλός μέ τήν βοήθεια τῆς πίστεως. Χωρίς μετάνοια δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει κανείς μέλος τῆς ᾿Εκκλησίας, δέν μπορεῖ νά ἔχει σχέση μέ τόν Χριστό. Αὐτό τό γενναῖο ἅλμα τῆς μετανοίας, μέ τίς ἀσύλληπτες σωτήριες συνέπειές του, τό μελετοῦμε πολύ καθαρά στήν ἁγιασμένη μορφή τοῦ εὐαγγελιστῆ Ματθαίου, τοῦ τελώνη πού ἔγινε ἀπόστολος τοῦ Χριστοῦ.

Στεργίου Σάκκου, Ἑρμηνεία στό κατά Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, τ. Α΄, σελ. 231-237