Δέν ἔχουμε ἀπομακρυνθεῖ πολύ ἀπό τούς ἑορτασμούς τοῦ πιό πρόσφατου ἔπους τῆς φυλῆς μας. Ἀκούσαμε ὄχι λίγες φορές ὅτι αὐτοί πού τό ἔγραψαν ἦσαν ἁπλοί ἄνθρωποι τοῦ λαοῦ, βγαλμένοι ἀπό τή βιοπάλη καί τόν καθημερινό μόχθο γιά τόν ἄρτο τόν ἐπιούσιο. Καί ἐμεῖς συμπληρώνουμε ὅτι ἀκριβῶς ἐπειδή ἦσαν σκληραγωγημένοι ἄντεξαν κάτω ἀπό ἐξαιρετικά ἀντίξοες συνθῆκες, ὅπως αὐτή πού περιγράφει ὁ πολεμιστής Βασίλης Σαββανάκης ἀπό τό Βελεστίνο:
«Ἐκεῖ πού καθόμασταν ὄρθιοι τό κρύο ἦταν ὑπερβολικό καί ἀβάσταχτο. Ἄρχισαν πολλές λιποθυμίες καί πολλοί ζητοῦσαν γιατρούς. Ἕνας στρατιώτης τῆς διμοιρίας μας, ἀπό τούς νέους πού ἦρθαν, ψηλός 1.80 - 1.90, λεβέντης, μοῦ εἶπε μέ σβησμένη φωνή ὅτι δέν εἶναι καλά καί ἀμέσως κάτι ψέλλισε καί ἔπεσε κάτω ἀναίσθητος. Φώναξα ἕναν γιατρό καί προσπάθησα μαζί μέ ἄλλους νά τόν συνεφέρουμε. Ἦρθε σέ λίγο ὁ γιατρός μέ τόν νοσοκόμο του, μᾶς ἔδιωξε ἐμᾶς καί μᾶς εἶπε νά κινούμαστε συνέχεια. Σέ λίγο εἶδα πού ἔβγαλαν μία κουβέρτα καί τόν σκέπασαν. Νά ἦταν νεκρός; Δέν μάθαμε. Τό κρύο τρομερό. Ἄκουσα ὅτι τό θερμόμετρο ἦταν 38 ὑπό τό μηδέν καί κάτω. Τά κρούσματα λιποθυμιῶν ἦταν πολλά καί ἀπό παντοῦ ζητοῦσαν βοήθεια ἀπό γιατρούς, πού τρέχαν δεξιά καί ἀριστερά. Δέν ὑπῆρχε ὅμως οὔτε μία σταλιά νερό γιά νά βρέξει κανένας τό στόμα του. Τό ποταμάκι πού ἦταν δίπλα μας ἦταν σκέτος πάγος. Τά παγούρια πού εἴχαμε μέ νερό ἦταν ὅλα παγωμένα… Τότε οἱ γιατροί τοῦ τάγματος, μπροστά στήν ἀπελπιστική κατάσταση καί τήν ἀπαίτηση πολλῶν ἀξιωματικῶν, ἔκαναν ἀναφορά πρός τή Διοίκηση ὅτι: Ἐδῶ πάνω εἶναι ἀδύνατη ἡ παραμονή ἀνθρώπων καί περιμένουν ἀπάντηση-διαταγή γιά σύμπτυξη καί ἐπιστροφή στό χωριό. Μέ ἀγωνία καί σέ ἀπελπιστική κατάσταση ὅλο τό τάγμα περιμέναμε τήν ἀπάντηση, πού ἐλπίζαμε νά εἶναι θετική. Ὅμως, κάπως καθυστερημένα, ἦρθε ἡ ἀπάντηση καί, τό χειρότερο, ἦταν ἀρνητική. Ὅπως μᾶς εἶπαν οἱ ἀξιωματικοί ἡ διαταγή ἦταν: Πάσῃ θυσίᾳ, ὅσοι ζήσουν νά πᾶνε τό γρηγορότερο στόν προορισμό, πού ἦταν ἡ κατάληψη τοῦ ὑψώματος Γκοροτόπι».
Θυμοῦμαι, ὅταν ἤμουν μαθητής τοῦ Γυμνασίου Γρεβενῶν στή δεκαετία τοῦ 1960, τό χιόνι ἔπεφτε πυκνό καί λόγῳ τῶν ἀλλεπάλληλων στρώσεων παρέμενε ἐπί μακρύ χρονικό διάστημα. Τήν προπαραμονή τῶν Χριστουγέννων, πού ἔκλειναν τά σχολεῖα, ὀργανώνονταν οἱ ὁμάδες τῶν μαθητῶν πού θά ἐπιχειροῦσαν πεζοί μακρύ καί κοπιαστικό ταξίδι στό χιονισμένο τοπίο. Τό ταξίδι θά διαρκοῦσε γιά ὅσους κατάγονταν ἀπό ἀπομακρυσμένους οἰκισμούς ἕξι καί πλέον ὧρες. Ἦταν εὐτύχημα ἄν κάποιο φορτηγό αὐτοκίνητο εἶχε διανοίξει τόν δρόμο, ὥστε νά καταστήσει τήν ὁδοιπορία λιγότερο κοπιαστική. Καί στό τέλος τῆς διαδρομῆς, στό χωριό, δέν ὑπῆρχαν ἀκόμη τηλεφωνικές γραμμές, ὥστε οἱ μαθητές νά εἰδοποιήσουν τούς ἀγωνιῶντες καθηγητές τους ὅτι εἶχαν φθάσει σῶοι στόν προορισμό τους. Φυσικά ὅλοι αὐτοί πού διακινδύνευαν τόσο, γιά νά περάσουν τά Χριστούγεννα μέ τά ἀγαπημένα πρόσωπα τῆς οἰκογένειάς τους, εἶχαν ἀπορρίψει τήν πρόταση τῶν καθηγητῶν νά παραμείνουν στά Γρεβενά καί νά φιλοξενηθοῦν ἐκεῖ, ὥσπου νά βελτιωθοῦν οἱ καιρικές συνθῆκες!
Τίς τελευταῖες δεκαετίες ἐντούτοις, κατήντησε ἔθος μέ τήν πρώτη ἐμφάνιση λίγων ἑκατοστῶν χιονιοῦ νά διακόπτονται τά σχολικά μαθήματα. Φυσικά οἱ μαθητές τῶν μεγαλύτερων τάξεων περνοῦν τήν ὥρα τους στίς καφετέριες, ἐνῶ τῶν μικροτέρων στήν ὀθόνη τοῦ ὑπολογιστῆ, συντροφιά μέ τά ἀγαπημένα τούς ἠλεκτρονικά παιχνίδια, καταναλώνοντας ἀναψυκτικά, φαγητά καί γλυκίσματα, ἀπό αὐτά πού ἔφεραν τή χώρα μας πρώτη πανευρωπαϊκά στήν παιδική παχυσαρκία.
Θυμοῦμαι πάλι ὅτι μαθητής τοῦ Γυμνασίου εἶχα γνωρίσει στήν πόλη μου βέλγο φοιτητή, ὁ ὁποῖος ἔκανε περιήγηση στή χώρα μας. Τότε τό δικό μου ὄνειρο ἦταν νά ταξιδέψω ὥς τή Θεσσαλονίκη κατά τήν περίοδο τῆς Διεθνοῦς Ἐκθέσεως. Καί καθώς τό οἰκογενειακό βαλάντιο δέν ἐπέτρεπε τήν πληρωμή τοῦ εἰσιτηρίου, ἤλπιζα νά ταξιδεύσει πρός τόν τόπο προορισμοῦ κάποιος γνωστός μας αὐτοκινητιστής, ὥστε νά τόν «συνοδεύσω» κατά τό νυχτερινό του ταξίδι διά τῆς Καστανιᾶς καί νά ξημερώσω, πρίν ἀκόμη ἀρχίσει ἡ κίνηση τῶν ἀστικῶν λεωφορείων, σέ κάποια ἀποθήκη στά πέριξ τῆς Θεσσαλονίκης. Γι’ αὐτό καί ὁ βέλγος φοιτητής μοῦ φάνηκε γόνος βαθύπλουτης οἰκογένειας! Κατά τή συζήτηση μέ βεβαίωσε ὅτι προερχόταν πράγματι ἀπό εὐκατάστατη οἰκογένεια, ἡ ὁποία ὅμως δέν τόν εἶχε συνδράμει διόλου γιά τήν πραγματοποίηση τοῦ ταξιδιοῦ του. Μάλιστα τοῦ εἶχε ὑποδείξει, ἄν ἤθελε νά ἱκανοποιήσει τήν ἐπιθυμία του, νά ἐργαστεῖ ἐπί δύο καλοκαίρια, προκειμένου νά ἐξασφαλίσει τό ἀπαιτούμενο γιά τό ταξίδι ποσόν!
Ἐμεῖς παρά τήν παγκόσμια κρίση χρηματοδοτοῦμε ἀκόμη σήμερα τά «ἐκπαιδευτικά» ταξίδια τῶν παιδιῶν μας στό ἐξωτερικό, πρίν ἀκόμη αὐτά «βγάλουν» τό πρῶτο τους εὐρώ. Καλύπτουμε ὅλες τίς δαπάνες γιά τήν καθημερινή τους διασκέδαση καί τά πλεῖστα ὅσα ταξίδια τους στό ἐσωτερικό γιά θερινές ἤ χειμερινές διακοπές. Ὑποκύπτοντας, τέλος, στήν τρομολαγνεία τῶν ΜΜΕ σπεύδουμε νά διακόψουμε τά μαθήματα τῶν σχολείων μέ τό πρῶτο χιόνι τῶν λίγων ἑκατοστῶν.
Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀντιμετωπίσεως τῆς νέας γενιᾶς καλλιεργοῦμε σ’ αὐτήν, Πολιτεία, ἐκπαιδευτικοί καί γονεῖς, πνεῦμα συβαριτισμοῦ. Εἶναι τό πνεῦμα πού διακατεῖχε τούς πολίτες τῆς ἑλληνικῆς ἀποικίας Σύβαρις στόν κόλπο τοῦ Τάραντα. Αὐτοί, λόγῳ τοῦ πλούτου πού εἶχαν ἀποκτήσει, ἀσχολοῦνταν μέ συμπόσια, θεάματα καί ἀπολαύσεις. Ἡ τρυφηλότητα τῆς ζωῆς τους καί οἱ ὑπέρμετρες σπατάλες ἔμειναν παροιμιώδεις στήν ἱστορία μέ τόν ὅρο «συβαριτισμός».
Βέβαια, μέ τόν τρόπο ζωῆς στόν ὁποῖο ἐθίζουμε τά παιδιά μας, δέν τρέφουμε ἐλπίδες, ἄν ἡ πατρίδα βρεθεῖ σέ ἀνάγκη, νά ἐπιδείξουν τόν ἡρωισμό πού τόσο ἁπλά περιγράφει ὁ πολεμιστής Σαββανάκης. Ἄλλωστε τούς προετοιμάζουμε γι’ αὐτό, καθώς ἀκούγεται κατά καιρούς ἀπό ἐπίσημα χείλη νά λέγεται χωρίς ντροπή ὅτι πρέπει νά ἀποδεχθοῦμε τόν περιορισμό τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας, προκειμένου νά συνυπάρξουμε μέ τούς γείτονες εἰρηνικά. Τό ἄλλο, τό ὅτι δηλαδή ἐμεῖς πού θυσιαζόμαστε δῆθεν γιά τά παιδιά πού ἀποτελοῦν τό μέλλον, φάγαμε τό ψωμί τους, δέν τό ὁμολογοῦμε. Ἴσως νά πιστεύουμε μάλιστα ὅτι καλλιεργώντας τόν συβαριτισμό σ’ αὐτά ξεπληρώνουμε τό χρέος μας ἀπέναντί τους. Ξεμωραμένοι καί ἀνερμάτιστοι καθώς εἴμαστε, δέν συνειδητοποιοῦμε ὅτι πολλαπλασιάζουμε τρομακτικά τό κακό πού τούς κάναμε!
Ἀπόστολος Παπαδημητρίου