Τά ἴχνη πού ἄφησε τό πέρασμά της πάνω ἀπ᾿ αὐτή τή γῆ ἀποτελοῦν δεῖκτες πορείας γιά τίς γυναῖκες καί μητέρες κάθε ἐποχῆς. Διότι ἡ ἁγία Νόννα ἀνήκει στή χορεία τῶν χριστιανῶν γυναικῶν οἱ ὁποῖες μέ τό φῶς τοῦ Ναζωραίου λάμπρυναν τό στερέωμα τῆς ἱστορίας. Μέ γνήσια εὐσέβεια καί χαρακτήρα ἀδαμάντινο, μέ προσευχή καί μελέτη τῶν Γραφῶν, μέ γνώση τῶν δογμάτων καί τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Χριστοῦ ἀναδείχθηκε ἄγγελος γιά τό περιβάλλον της, στυλοβάτης τῆς οἰκογένειάς της. Οἱ δακρύβρεχτες προσευχές καί ἡ ἁγία της ὑπομονή ὁδήγησαν τόν σύζυγό της Γρηγόριο στό δρόμο τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπό τήν περιπλάνησή του στά σκοτεινά μονοπάτια τῆς αἵρεσης τῶν Ὑψισταρίων. Ἡ ζωντανή της πίστη καί οἱ θερμές της δεήσεις νίκησαν ἀκόμα καί τή φυσική στειρότητα καί ἡ εὐσεβής Νόννα ἀπέκτησε τρία παιδιά, τά ὁποῖα γαλούχησε καί ἀνέθρεψε μέ τά νάματα τῆς Ἀλήθειας. Μέ τό φωτεινό της παράδειγμα παρέδωσε στά παιδιά της τή φιλόχριστη κληρονομιά τῆς ἀρετῆς πού ἡ ἴδια ἔλαβε ἀπό τούς προγόνους της. Δικός της βλαστός ὁ κορυφαῖος θεολόγος Γρηγόριος. Δικό της θρέμμα καί ὁ Καισάριος, ὁ ξακουστός γιατρός τῆς αὐτοκρατορικῆς αὐλῆς, πού γιά νά μείνει ἀδούλωτος ἀπό τίς παγίδες τοῦ κόσμου ἔφυγε στήν ἔρημο. Δίπλα στούς δυό της γιούς στέκει στεφανωμένη μέ τό φῶς τῆς ἁγιοσύνης καί ἡ κόρη της, ἡ σεμνή πολύτεκνη ἀρχόντισσα Γοργονία. Ὑπέροχα μεγαλειώδης ὑπῆρξε ὄντως ἡ Νόννα ὡς σύζυγος καί μητέρα. Ἀξιώθηκε νά καμαρώσει ἐν Κυρίῳ ὅλη της τήν οἰκογένεια νά διακονεῖ τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τήν Ἐκκλησία. Στά χέρια τοῦ Θεοῦ ἀπόθεσε ὅ,τι πιό ἀκριβό Αὐτός τῆς εἶχε δωρίσει, τά παιδιά της, κι Ἐκεῖνος στεφάνωσε τόν ἀγώνα τους μέ τό ἀτίμητο στεφάνι τῆς ἁγιότητας.
  Θαυμαστή ὅμως ὑπῆρξε ἡ Νόννα καί ὡς ψυχή ἀφοσιωμένη στήν ἀγάπη τοῦ Κυρίου. Μιά ὀμορφιά ἀγάπησε, ἐκείνη τῆς ψυχῆς πού ἀγωνίζεται νά διατηρεῖ καί νά καλλύνει τή θεία εἰκόνα. Μία ἀπόλαυση διάλεξε γιά τόν ἑαυτό της ἡ ἀνδρεία ἀρχόντισσα, τήν προσφορά καί τή θυσία. «Ποιός ἔδειξε τόσο μεγάλο σεβασμό στό πρόσωπο τῶν ἱερέων ἤ τίμησε τόσο κάθε εἶδος ἀσκητικοῦ βίου; Ποιός μέ νηστεῖες καί ἀγρυπνίες δάμασε τό σῶμα περισσότερο; Ποιά θαύμαζε περισσότερο τήν παρθενία, παρ᾿ ὅλο πού τιμοῦσε τό δεσμό τοῦ γάμου της; Ποιά συμπαραστάθηκε τόσο πολύ στίς χῆρες καί στά ὀρφανά, καί ποιά ξαλάφρωσε τόσο ἀπό τίς συμφορές ἐκείνους πού πενθοῦσαν;», σημειώνει τό χέρι τοῦ ἁγίου γιοῦ της Γρηγορίου.
  Καί τό τέλος της ἦταν ὄντως μακάριο! Παρέλαβε ὁ Θεός τήν ἁγία ψυχή της καθώς προσευχόταν γονατιστή μπροστά στήν ἁγία Τράπεζα. «Πῶς ἦρθε τό τέλος τῆς μητέρας μου; Ἐνῶ προσευχόταν, ἡ ψυχή της πέταξε ψηλά στόν Θεό», ἀναφωνεῖ συγκλονισμένος ὁ ἅγιος Γρηγόριος. «Ἤσουνα πάντοτε στραμμένη στόν τόπο τῆς προσευχῆς, γι᾿ αὐτό κι ἄφησες στό ναό τό σῶμα σου τό ἅγιο». «Ἐνῶ προσευχόταν, σφάγιο ἁγνό ἀπό κεῖ ὑψώθηκε, καί τώρα ἀναπαύεται ἀνάμεσα στίς ἅγιες γυναῖκες, τή Σάρρα, τήν Ἄννα καί τήν Ἐλισάβετ». «Ὅρμησε, μέ ἅρμα της τήν προσευχή, στόν οὐρανό πού ποθοῦσε, ἀποθέτοντας τό σῶμα της στό ναό τρισευτυχισμένη». Ἔφυγε ἀπό τούτη τή γῆ, ὅπως εἶχε ζήσει, προσευχόμενη. Ἀδιάψευστη ἡ μαρτυρία τοῦ Γρηγορίου: «Προσευχές καί στεναγμοί καί νύχτες δίχως ὕπνο καί τοῦ ναοῦ τό δάπεδο στά δάκρυα μουσκεμένο ὅλη της τή ζωή». «Καί ἄν κάποιος θά ᾿θελε νά ἀμφισβητήσει ἄλλες ἀρετές της, ἕνα πράγμα δέν μπορεῖ νά ἀμφισβητήσει, τήν προσευχή της. Καί τήν ἀξίωσε ὁ Θεός στό ναό νά λυγίσει τ᾿ ἀλύγιστο γῆρας της». «Ποθοῦσε μέσα στήν προσευχή νά τελειώσει τή ζωή αὐτή· τέλος ἁγνότερο ἀπό κάθε θυσία». Ὁ Γρηγόριος συνδεδεμένος τρυφερά μέ τή μητέρα του, τῆς ἀφιερώνει τριανταπέντε ἐπιτάφια ποιήματα πού φανερώνουν τήν ἀγάπη καί τήν εὐγνωμοσύνη πρός ἐκείνην πού τοῦ χάρισε τή ζωή ἀλλά καί τοῦ ἐνέπνευσε τήν ἀγάπη στόν Θεό.
  Λάτρεψε τόν Κύριο ἡ Νόννα «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ». Μέσα στό ναό ὅπου ἱερουργοῦσε ὁ σύζυγός της, μέσα στό σπίτι της πού τό μετέτρεψε σέ ἐργαστήριο ἁγιότητας, μέσα στήν δια της τήν ὕπαρξη.
   Ἔτσι ζοῦν κι ἔτσι πεθαίνουν οἱ ὡραῖες, οἱ μεγάλες ψυχές. Ποιός στ᾿ ἀλήθεια δέν θά μακάριζε τήν ἡρωική ζωή της καί δέν θά ζήλευε τό ὁσιακό της τέλος; «Εἶναι ἡ Νόννα τοῦ Φιλτάτιου. Ποῦ πέθανε; Μέσα στό ναό. Πῶς; Ἐνῶ προσευχόταν. Σέ τί ἡλικία; Γερόντισσα. Ὤ εὐτυχισμένη ζωή, ὤ ἅγιος θάνατος!». Ἄς ζητήσουμε τήν πρεσβεία της στίς 5 Αὐγούστου, μέρα πού ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τή μνήμη της, καί ἄς δεηθοῦμε κι ἐμεῖς μέ ἅγιο πόθο, ὅπως ὁ Γρηγόριος, ὁ ὁποῖος γράφει: «Παρακαλῶ τόν Βασιλιά τέτοια ζωή καί τέτοιο θάνατο νά ἔχω».

 Πόθος βαθύς κι ἀνάγκη ἀδήριτη τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί τοῦ Θε­οῦ ἐπιθυ­μία καί σχέδιο καί ἔργο, ἡ σωτη­ρία. Κι ὅμως, τό διαπι­στώνουμε καθημερι­νά, πολλοί ταλαιπωροῦνται χωρίς καμία ἐλπίδα, μακριά ἀπό τήν σωτηρία. Για­τί;

 Τήν ἀπάντηση τῆς ἁγίας Γραφῆς, ὅ­πως διατυπώνεται ἤδη στήν Πα­λαιά Διαθήκη, μᾶς με­ταφέρει ἕνας ἀ­πό τούς τέσσερις μεγάλους προ­φῆτες, πού ἔδρασε στίς ἀρχές τοῦ 6ου αἰ. π.Χ., ὁ Ἰεζεκιήλ (23/7). Καταγόμενος ἀ­πό ὑψηλή κοι­νωνική τάξη, γιός ἱε­ρέ­ως, ἔζησε τήν βαβυλώνια αἰχμαλωσία μα­ζί μέ ἄλλους συμπα­τρι­ῶτες του. Εἶ­ναι ἀπό τίς πιό παρά­δοξες προσω­πι­κότητες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί τό ὄνομά του ση­μαίνει «ὁ Θεός εἶναι ἰ­σχυρός ἤ ὁ Θεός ἐνισχύει».

 Τήν προστασία καί βοήθεια τοῦ Θε­οῦ τήν θεωροῦσαν κεκτημένο δικαί­ω­μά τους οἱ Ἰσρα­η­λῖτες, ὡς πε­ρι­ούσιος λαός τοῦ Γιαχβέ. Ὡστόσο, μετά ἀπό τήν θρησκευτική, ἠθική καί κοινωνική κατάρρευση τοῦ ἰουδαϊκοῦ κράτους, ἡ βαβυλώνια αἰχμαλωσία σήμανε ἤδη καί τήν ἐθνική κατάλυσή του. Στήν φοβερή αὐτή δοκι­μασία ὁ προ­φή­της βλέπει τήν κάθαρση τοῦ λαοῦ, τήν ὁ­ποία θά ἐπιφέρει ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ὡς μία προτύπωση τῆς εὐλογίας καί τῆς δόξας τῆς μεσσιανικῆς ἐποχῆς.

 Γιά νά συγ­κρο­τηθεῖ καί πάλι ἡ δια­λυμένη ἐ­θνική καί θρη­σκευτική ὑ­πό­σταση τοῦ Ἰσραήλ ἀπαιτεῖται τό και­νούργιωμα τῆς καρδιᾶς τῶν Ἰσραη­λιτῶν, ἡ ἀλλαγή τῆς νοο­τρο­πίας τους. Ὁ Ἰεζεκιήλ μεταφέρει τό ἐ­ρώτημα τοῦ Θεοῦ· «Μή θελήσει θελή­σω τόν θάνα­τον τοῦ ἀνόμου, λέ­γει Κύ­ριος, ὡς τό ἀ­πο­στρέψαι αὐτόν ἐκ τῆς ὁδοῦ τῆς πονη­ρᾶς καί ζῆν αὐ­τόν;» (Ἰζ 18,23). Μή­πως θέλω ἐγώ νά πεθαίνει ὁ ἄ­νο­μος χωρίς νά με­τα­νο­ή­σει καί νά ἐγ­κατα­λείψει τήν πονηρή ὁ­δό ὥστε νά χαρεῖ τήν ζωή; Ὄχι, βέβαια! Ἐπει­δή, λοιπόν, δέν ὑπάρχει ἄνθρω­πος μή ἄ­νο­μος, ἀναμάρτητος, ἡ ἀγά­πη τοῦ Θε­οῦ ἄνοιξε ἕναν σίγουρο δρόμο γιά τήν σωτηρία, τήν μετάνοια. Κα­νείς δέν σώ­ζεται, ἄν ὁ ἴ­διος δέν τό θελήσει, ἄν δέν ἐκφράσει τήν ἐλεύ­θε­ρη θέ­λη­σή του μέ τήν με­τά­νοια.

 Χα­ρά μεγάλη γίνεται στόν οὐρανό «ἐπί ἑνί ἁμαρ­τωλῷ μετανοοῦντι» (Λκ 15,7). Χαίρεται ἡ ἁγία Τριάδα, ὅ­ταν στήν γῆ κάποιος ἁμαρτω­λός μετα­νοεῖ, παύει τήν συνεργασία μέ τόν πονηρό καί ἐπι­στρέφει στήν χαρά τοῦ Κυρίου. Ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας, ἡ ἀνοιχτή ἀγ­καλιά τοῦ Χριστοῦ, φιλάνθρωπα δέχε­ται τοῦ καθενός τήν μετάνοια καί τόν ἀπαλλάσσει ἀπό τό βάρος τῶν ἁμαρ­τιῶν του. Ἀλλά τήν πρωτοβουλία γι᾽ αὐ­τή τήν ἐπιστροφή τήν ἔχει ἐξ ὁλο­κλή­ρου ὁ ἄνθρωπος.

 Ἀδελφέ μου, ὁ Θεός θέλει τήν  σω­τηρία σου. Ἐσύ τήν θέλεις;

Στέργιος Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 66 (2011) 195

 Μές στό πύρωμα τοῦ καλοκαιριοῦ, στήν «καυτή» ἀτμόσφαιρα πού ἔχουν διαμορφώσει στήν πατρίδα μας γεγονότα θλιβερά, ἡ μορφή τοῦ πυρφόρου προφήτη Ἠλία (20 Ἰουλίου) προβάλλει ὡς ἕνας φάρος φωτεινός, ζωντανό μήνυμα γιά τούς πιστούς τοῦ Θεοῦ. Ἄλλωστε, ἡ ἁγιότητα δέν γηράσκει οὔτε χάνει ποτέ τήν ἐπικαιρότητα. Παραμένει τό ποθητό καί ζητούμενο ἀπό ὅλους σέ κάθε ἐποχή.
 Ἔζησε σέ δύσκολα χρόνια ὁ προφήτης, κάτω ἀπό τραγικές συνθῆκες. Ὁ Ἰσραήλ, ὁ λαός τοῦ Θεοῦ, ξεκομμένος ἀπό τό ναό καί τή λατρεία του, παραδιδόταν ὅλο καί περισσότερο στήν εἰδωλολατρία, κατρακυλοῦσε στήν ἀσέβεια. Μέ ὕπουλο τρόπο παρέσυραν τούς Ἰσραηλίτες στήν πλάνη οἱ ἄρχοντες, ἡ αἰσχρή εἰδωλολάτρισσα Ἰεζάβελ καί τό ὑποχείριό της, ὁ βασιλιάς Ἀχαάβ. Δέν τούς ζήτησαν νά ἀρνηθοῦν τόν Θεό τους, νά ἐγκαταλείψουν τόν Γιαχβέ. Ὄχι! Τούς γνώρισαν ὅμως καί τή θεότητα Βάαλ. Τούς παρότρυναν, χωρίς νά πάψουν νά τελοῦν τίς καθιερωμένες τους θυσίες, νά προσθέσουν σ᾿ ἐκεῖνες καί τή λατρεία τοῦ Βάαλ! Τί πείραζε τάχα;
 Ἡ ἁγνή καρδιά τοῦ Ἠλία δέν ἀντέχει τήν πρόκληση, ἐκρήγνυται. Κραυγαλέα ὑψώνεται ἡ προσευχή του, ὅταν καταδιωγμένος ἀπό τή βασίλισσα Ἰεζάβελ βρίσκεται σέ μιά σπηλιά κατάκοπος καί πονεμένος: «Ζηλῶν ἐζήλωκα τῷ Κυρίῳ παντοκράτορι, ὅτι ἐγκατέλιπόν σε οἱ υἱοί Ἰσραήλ!» (Γ΄ Βα 19,10). Ἕνα βρασμό ζῆ μέσα του, συγκλονίζεται ὁ προφήτης. Κοχλάζει ἡ καρδιά του ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν ἀληθινό Θεό. Πυρπολεῖται ἀπό τόν θεῖο ζῆλο! Ἄν οἱ «υἱοί Ἰσραήλ» ἐγκατέλειψαν τόν Γιαχβέ, αὐτή ἡ ὁμαδική ἀνταρσία ἀνάβει περισσότερο τόν δικό του ζῆλο· λειώνει ἀπό τόν πόθο νά προσκολληθεῖ στόν Κύριο, νά τοῦ εἶναι δουλικά ἀφοσιωμένος!
 Πρόκληση γιά τήν ἐποχή μας ὁ ζῆλος τοῦ Ἠλία. Πολλοί σήμερα θά μέμφονταν τό... φανατισμό του, θά τόν θεωροῦσαν «τῶν ἄκρων». Αὐτή ἡ ἀσάλευτη πίστη του στή μοναδικότητα τοῦ Θεοῦ, ἡ προσκόλλησή του στόν θεῖο νόμο θά προκαλοῦσε ὄχι μόνο τούς δηλωμένους ἀπίστους, οἱ ὁποῖοι θέλουν τούς χριστιανούς «καλά καί φρόνιμα παιδιά», πειθήνια ὄργανα τοῦ κατεστημένου, πού προβάλλεται ὡς σύγχρονο καί μοντέρνο. Καί πολλοί ἀπό τούς σημερινούς χριστιανούς -σως κι ἀπό ἐκείνους πού θά ’πρεπε νά ’ναι μπροστάρηδες καί νά μεταγγίζουν ζῆλο καί φλόγα- θά προβληματίζονταν ἀπό τήν ἐπιμονή καί τήν... ἀδιαλλαξία τοῦ Ἠλία. Ἴσως κι αὐτοί θά τόν χαρακτήριζαν ὡς φονταμενταλιστή καί «ταλιμπάν». Ἀσφαλῶς ἡ συμπεριφορά τοῦ προφήτη Ἠλία δέν θά ταίριαζε καθόλου στόν «ἀτσαλάκωτο» Χριστιανισμό μας, πού δέν θίγει τά κακῶς ἔχοντα καί εἶναι πρόθυμος μέ ὅλους καί μέ ὅλα νά συμβιβασθεῖ· στόν Χριστιανισμό μας πού «στρυμώχνει» τό δόγμα καί «νερώνει» τό κρασί τῆς πίστεως, γιά νά μήν προκαλεῖ, γιά νά εἶναι ἀρεστός στούς πολλούς.
 Ἔλεγχος σκληρός γιά τούς συμβιβασμένους «χριστιανούς» τῆς ἐποχῆς μας ὁ προφήτης Ἠλίας. Ἄς ἦταν νά κατακάψει ἡ πύρινη προσευχή του τήν κομπλεξικότητα καί τήν ἡττοπάθειά μας! Ὅσο ὁ κόσμος ἀπομακρύνεται ἀπό τόν Θεό, τόσο νά λαχταροῦμε νά Τόν πλησιάσουμε. Ὅσο γύρω μας ἁπλώνεται ἡ παγωνιά τῆς ἀπιστίας, τόσο μέσα μας νά φουντώνει ἡ φλόγα τῆς πίστεως, ἡ φωτιά τῆς ἀγάπης. Ὅσο πυρακτώνεται τό καμίνι τῶν πειρασμῶν, τόσο ἐντονότερη νά νιώθουμε τή δροσοβόλο παρουσία τῆς χάριτος. Ὅσο ἐναντιώνονται στό θεῖο θέλημα οἱ ἄπιστοι καί ἀσεβεῖς, τόσο νά μένουμε ἀνυποχώρητοι στήν πίστη μας, ἀσυμβίβαστοι στή ζωή πού παραγγέλλει τό εὐαγγέλιο τοῦ Κυρίου μας.
 Πρέπει νά τό καταλάβουμε: Δέν ἀρκεῖ νά διατηροῦμε τήν πίστη καί τήν εὐσέβειά μας. Εἶναι ἀνάγκη καί ἐπιταγή τῶν καιρῶν μας νά γίνουμε ζηλωτές εὐσεβείας. Νά δίνουμε στόν Θεό τήν πρώτη θέση στίς ἐπιλογές, στά σχέδια, στό ὅλο πρόγραμμα τῆς ζωῆς μας. Ἀναγκαία ἐξήγηση: Ἡ σταθερότητα καί τό ἀσυμβίβαστο φρόνημα δέν σημαίνουν σκληρότητα, ἀπομόνωση, μισαλλοδοξία. Σημαίνουν ἁπλῶς γνώση, διακήρυξη καί διαφύλαξη τῆς ἀλήθειας. Ἡ φωτιά τῆς πίστεως δέν καίει. Ἁπλώνεται γύρω σάν δροσιά, πού φωτίζει καί ζωογονεῖ. Τό ἀποκάλυψε μέ σημεῖο ὁ Θεός στόν ζηλωτή προφήτη του, ὅταν τοῦ φανερώθηκε στό ὄρος ὄχι σάν ἄνεμος σφοδρός οὔτε σάν σεισμός ἤ φωτιά ἀλλά ὡς «φωνή αὔρας λεπτῆς» (Γ΄ Βα 19,12).
 Δέν ἐπιθυμεῖ ὁ Θεός τό θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀλλά τή μετάνοια καί τή σωτηρία του. Γι᾿ αὐτό προτιμᾶ νά μᾶς καταστήσει γνωστό τόν ἑαυτό του θωπεύοντάς μας μέ τήν ἀγάπη του παρά χτυπώντας μας μέ τή δύναμή του. Μέ τόν ἴδιο τρόπο ἐπιθυμεῖ νά ἐργάζονται στόν κόσμο οἱ δικοί του. Νά ἀγκαλιάζουν καί νά καλοῦν στόν Χριστό ὅλους, χωρίς νά ἀποκλίνουν οὔτε στό ἐλάχιστο ἀπό τό νόμο καί τό θέλημά του. Νά εἶναι ἀνοιχτοί σέ ὅλους παραμένοντας σταθεροί στίς πεποιθήσεις τους.
 «Ὁ καιρός γάρ ἐγγύς ἐστιν. Ὁ ἀδικῶν ἀδικησάτω ἔτι, καί ὁ ρυπαρός ρυπαρευθήτω ἔτι, καί ὁ δίκαιος δικαιοσύνην ποιησάτω ἔτι, καί ὁ ἅγιος ἁγιασθήτω ἔτι», διαβάζουμε στό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως (22,11). Εἶναι ἀνάγκη νά ἐντείνουμε τόν ἀγώνα μας. Ἄν ὁ ἅγιος πάψει νά γίνεται συνεχῶς ἁγιότερος, θά χάσει τήν ἁγιοσύνη του. Ἄν ὁ πιστός παρασυρθεῖ ἀπό τή νωθρότητα καί τήν ἀδιαφορία, ἄν χάσει τό ζῆλο του, καταντᾶ συμφορά γιά τόν ἑαυτό του καί γιά τούς ἄλλους. Ἄν ὅμως παλεύει ἀνακαινίζοντας συνεχῶς καί μεταμορφώνοντας τόν ἑαυτό του, τότε κάνει εὐρύχωρο τό σκεῦος του, γιά νά χωρᾶ τά θεῖα μεγαλεῖα, γιά νά ἀπολαμβάνει θαβώριες ἐμπειρίες. Καί γίνεται τότε ὁ ἅγιος εὐλογία γιά τόν κόσμο, καθώς ἀποπνέει τήν αὔρα τοῦ Πνεύματος, τήν εὐωδία τῆς χάριτος, ἀντανακλᾶ στά σκοτάδια τοῦ κόσμου μας τό φῶς τοῦ Χριστοῦ.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 60 (2005) 196-198

 Φοβισμένος καί ἀποθαρρυμένος βρίσκεται ὁ προφήτης Ἠλίας κρυμμένος μέσα σέ μιά σπηλιά τοῦ ὄρους Χωρήβ. Οἱ ἀπειλές τῆς Ἰεζάβελ τόν κυνηγοῦν καί ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ τόν λυγίζει. Ἐκείνη τήν ὥρα τῆς πίκρας καί τῆς ἀδυναμίας ὅμως διαλέγει ὁ Κύριος γιά νά τόν ἐπισκεφθεῖ. Ἔρχεται καί τοῦ κλείνει συνάντηση, τοῦ ὁρίζει χρόνο καί τόπο, πού θά τόν δεῖ· «Θά βγεῖς», τοῦ λέει, «αὔριο καί θά σταθεῖς ἐνώπιον Κυρίου στό βουνό» (Γ΄Βα 19,11). Καί ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά τοῦ δίνει καί σημάδι ἀναγνωρίσεως, πῶς νά καταλάβει ὁ Ἠλίας τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ· «θά περάσει ἀπό μπροστά σου ὁ Κύριος», συνεχίζει. «Θά ξεσηκωθεῖ ἄνεμος δυνατός, ἀλλά δέν θά εἶναι ἐκεῖ ὁ Κύριος. Θά ἀκολουθήσει σεισμός, ὕστερα φωτιά, ἀλλά οὔτε ἐκεῖ θά εἶναι. Καί μετά τό πῦρ φωνή αὔρας λεπτῆς, κἀκεῖ Κύριος» (Γ΄Βα 19,11-12).

 Ἔχει ποικίλους τρόπους νά παρουσιάζεται ὁ Θεός στούς ἁγίους του. Στόν Ἀβραάμ παρουσιάστηκε μέ τρεῖς ἀγγέλους, στόν Ἰσαάκ ἐμφανίσθηκε τή νύχτα καί στόν Ἰακώβ στόν ὕπνο του, στό Νῶε φανερώθηκε μέ τό οὐράνιο τόξο, στό Δανιήλ σέ νυχτερινό ὅραμα· ὁ Μωϋσῆς τόν εἶδε στή φλεγομένη βάτο καί ἀντίκρυσε «τά ὀπίσω» τῆς δόξης του, ὁ Δαβίδ τόν ἀναγνώρισε στόν ἄγγελο πού χτύπησε τό λαό μέ θάνατο, καί καθένας ἀπό τούς προφῆτες συνάντησε τόν Θεό, ὅπως ὁ Θεός εὐδόκησε καί ὅπως ἦταν συμφέρον γιά τόν προφήτη.

 «Διά τήν πολλήν καί ἀπερινόητον ἥν ἔσχε πρός αὐτούς ἀγάπην», ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος, σμικρύνεται ὁ Θεός καί σωματοποιεῖται, μικραίνει καί παίρνει σῶμα, μεταμορφώνεται καί γίνεται αἰσθητός σ’ αὐτούς πού τόν ἀγαποῦν, ὄχι ὅπως εἶναι, «ἀχώρητος γάρ, ἀλλά κατά τήν ἐκείνων χώρησίν τε καί δύναμιν».

 Στόν Ἠλία, πού τό κήρυγμά του ἦταν θύελλα καί σεισμός καί φωτιά γιά τό λαό τοῦ Θεοῦ, ὁ Κύριος προτίμησε νά ἐμφανισθεῖ μέ τόν ἦχο μιᾶς ἁπαλῆς αὔρας.

 Ἔχουμε συνδέσει κυρίως τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ μέ συγκλονιστικά γεγονότα. Καί περιμένουμε συνήθως τήν ἐπίσκεψή του μέ ἀστραπές καί βροντές, μέσα σέ καπνούς καί γνόφο. Ἀλλά ὁ Κύριος δέν ἐξαντλεῖται σ’ αὐτές τίς μεγαλειώδεις καί μεγαλοπρεπεῖς ἐμφανίσεις. Μάλιστα, δέν ἀποτελεῖ ἡ φοβερή ὄψη τήν καλύτερη εἰκόνα του, οὔτε εἶναι ἡ ὀργή τό ἀληθινό του πρόσωπο. «Μάθετε ἀπ’ ἐμοῦ ὅτι πρᾶός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ» (Μθ 11,29), μᾶς ἀποκαλύπτει ὁ μονογενής Υἱός του, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, πού στό πρόσωπό του εἴδαμε, πράγματι, τόν Κύριο. Τό ἔλεος καί ἡ ἀγάπη τοῦ Πατέρα, ἡ μακροθυμία γιά τόν ἁμαρτωλό καί ἡ γλυκύτητα γιά τόν μετανοημένο εἶναι τά ἀληθινά του γνωρίσματα. Σάν αὔρα λεπτή φυσᾶ μέσα στίς καρδιές τῶν παιδιῶν του τό πανάγιο Πνεῦμα καί τίς δροσίζει, τίς ξεκουράζει, τίς καθαρίζει.

 Ἀλλά γιά νά ἀντιληφθοῦμε ἔτσι τή θεία ἐπίσκεψη, χρειάζεται νά διαθέτουμε τά ἀνάλογα αἰσθητήρια. Ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ νηπτικοί πατέρες, ὁ Κύριος ἐνεργεῖ σάν αὔρα λεπτή, χαρίζοντας φῶς καί εἰρήνη, στήν καρδιά ἐκείνη μέσα στήν ὁποία κατοικεῖ ὁ Χριστός καί ἡ ὁποία ἔχει προκόψει στό ἔργο τῆς προσευχῆς.

 «Γι’ αὐτό τό λόγο», γράφει ὁ ὅσιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, «ἔλεγε ὁ Θεός πρός τόν Ἠλία στό ὄρος Χωρήβ ὅτι ὁ Κύριος δέν εἶναι οὔτε στό ἕνα οὔτε στό ἄλλο, δηλαδή σέ ἐπί μέρους ἐνέργειες τῆς χάριτος γιά τούς ἀρχαρίους, ἀλλά σέ αὔρα λεπτή καί φωτεινή· μέ αὐτό ὑπέδειξε τήν τέλεια προσευχή». Καί ὁ ὅσιος Θεόγνωστος συμβουλεύει· «Ἄν ἐπιθυμεῖς νά ἀξιωθεῖς θείας θέας καί ἐμφανίσεως στή διάνοιά σου, προηγουμένως νά ἀσπασθεῖς τήν εἰρηνική καί ἥσυχη ζωή· καί ὅταν ἐνδιατρίψεις σ’ αὐτό τό ἔργο, γνώρισε καί τόν ἑαυτό σου καί τόν Θεό. Ἄν συμβεῖ αὐτό, τίποτε δέν ἐμποδίζει σάν μέσα σέ αὔρα λεπτή, μέ τήν καθαρή δηλαδή κατάστασή σου καί χωρίς νά θορυβεῖ κανένα πάθος σου, νά δεῖς νοερά αὐτόν πού εἶναι ἀθέατος σέ ὅλους, νά σοῦ γνωρίζει ἐναργέστερα τόν ἑαυτό του καί νά σοῦ εὐαγγελίζεται τή σωτηρία».

 Ὁ πνευματικός ἀγώνας καί ἡ ἄσκηση εὐαισθητοποιοῦν τήν ψυχή τοῦ πιστοῦ, ὥστε νά νιώθει πάνω του τό ἄγγιγμα τοῦ Θεοῦ σάν τρυφερό χάδι. Σέ μιά καρδιά εἰρηνική, ἀπαλλαγμένη ἀπό πάθη, καί σέ μιά σκέψη καθαρή, φωτισμένη ἀπό τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ, ὁ Κύριος ἔρχεται καί φανερώνεται γλυκύς καί πρᾶος μέσα ἀπό τίς θύρες πού ἀνοίγει ἡ Ἐκκλησία γιά τά μέλη της. Ἡ χάρη τῶν μυστηρίων, ἡ προσευχή καί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ γίνονται ὁ χρόνος καί ὁ τόπος, ὅπου ὁ Κύριος κλείνει καί γιά μᾶς συνάντηση μαζί του. Κι ἄλλοτε περνᾶ σάν ἄνεμος σφοδρός, πού διαλύει τά βουνά τῶν παθῶν καί συντρίβει τίς πέτρινες καρδιές καί ἀπό τό φόβο καθηλώνει καί νεκρώνει τή σάρκα. Ἄλλοτε περνᾶ σάν σεισμός ἤ σάν σκίρτημα χαρᾶς μέσα στά σπλάγχνα μας, ὅπως μαρτυροῦν οἱ ἅγιοι πατέρες. Κι ἄλλοτε, στά γυμνασμένα μέ τήν ἀρετή πνεύματα, περνᾶ σάν ἁπαλή αὔρα. Ἔτσι, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής γράφει ὅτι ὁ λόγος τῆς ἁγίας Γραφῆς γιά τόν διορατικώτερο νοῦ, αὐτόν πού ἔχει νικήσει τή φύση καί μπορεῖ νά πιάσει τά μηνύματα τοῦ Θεοῦ, εἶναι σάν νά ξεντύνεται τό σχῆμα τῶν ἀνθρωπίνων λέξεων καί νά ἀπηχεῖ τά νοήματά του μέ φωνή αὔρας λεπτῆς. Καί ὁ ἅγιος Μακάριος πάλι ἑρμηνεύοντας τό χωρίο λέει ὅτι ὁ Κύριος φανερώνει τήν παρουσία του «ἐν εἰρήνῃ καί ἡσυχίᾳ» καί ἀναπαύεται στήν προσευχή πού γίνεται μέ εἰρήνη καί κατάνυξη, ὄχι στήν προσευχή πού γίνεται μέ φωνές καί ταραχή· «τό μέρος τοῦτο ἰδιωτῶν ἐστι», εἶναι γνώρισμα ἀρχαρίων σημειώνει.

 Εἶναι γεγονός ὅτι ὅσοι ἀγαποῦν θερμά τόν Κύριο συγκινοῦνται περισσότερο ἀπό τά ἐλέη καί τίς εὐλογίες του παρά ἀπό τήν ὀργή του. Ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός προτιμᾶ νά μᾶς κάνει γνωστό τόν ἑαυτό του δείχνοντάς μας τήν ἀγάπη του, παρά χτυπώντας μας μέ τή δύναμή του. Ἐκείνη ἡ συνάντησή του μέ τόν Ἠλία ἦταν ἕνας ἔλεγχος γιά τή βιαιότητα του προφήτου. Ὁ Θεός ἤθελε νά τοῦ πεῖ καί νά τοῦ διδάξει ὅτι δέν θέλει τό θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἀλλά τή σωτηρία του. Ἄν καί πολλές φορές τά σημεῖα τῆς ἀποτομίας του γιά τήν ἁμαρτία τοῦ λαοῦ εἶναι ἀναγκαῖα, ἐν τούτοις τό πραγματικό ἔργο τοῦ Θεοῦ μέσα στόν κόσμο δέν ἐκτελεῖται μέ τέτοια μέσα. Τό συγκλονιστικώτερο γεγονός τοῦ κόσμου, ἡ γέννηση τοῦ Χριστοῦ, πού σήμανε τή σωτηρία μας, ἔγινε μέ τόν πιό ἀθόρυβο καί ταπεινό τρόπο, μέσα σέ μιά φάτνη ἑνός χωριοῦ. Ὅπως φυσᾶ μαλακά ἡ αὔρα, ἔτσι ἦλθε ὁ Κύριος ἀνάμεσά μας, ὥστε νά μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τά λόγια ἐκεῖνα στόν προφήτη Ἠλία ἦταν μιά προφητεία γιά τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ. Ἀργότερα οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ εἶδαν τόν Ἠλία πάνω στό ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως νά συζητᾶ μέ τόν Κύριο γιά τήν ἔξοδό Του «ἐκ τοῦ κόσμου τούτου», πού θά γινόταν πάλι ταπεινά καί ἀδύναμα, ἀλλά πού αὐτή θά μεταμόρφωνε τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Θεός ἄλλη μιά φορά, γιά νά μᾶς μιλήσει καί νά μᾶς πείσει, δέν διάλεξε τούς βροντερούς ἤχους τῆς δυνάμεώς του, ἀλλά τούς γλυκεῖς ψιθύρους τῆς ἀγάπης του, πού τόν ἔφερε μέχρι τό σταυρό.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 44 (1989) 97-99

Ἄγγιγμα δροσιᾶς

 Ἐπίκαιρο εἶναι μέσα στό καλοκαιρινό κάμα νά θυμηθοῦμε ἕνα περιστατικό ἀπό τή ζωή τοῦ πύρινου προφήτη ᾿Ηλία, πού τόν γιορτάζουμε μές στό κατακαλόκαιρο (20 ᾿Ιουλίου). Φοβισμένος καί ἀποθαρρυμένος κρύβεται ὁ ᾿Ηλίας μέσα σέ μιά σπηλιά τοῦ ὄρους Χωρήβ. Οἱ ἀπειλές τῆς ᾿Ιεζάβελ τόν κυνηγοῦν καί ἡ ἀποστασία τοῦ λαοῦ τόν πληγώνει. Αἰσθάνεται μόνος. ᾿Εκείνη τήν ὥρα τῆς πίκρας καί τῆς ἀδυναμίας διαλέγει ὁ Θεός, γιά νά ἐπισκεφθεῖ τόν ἄνθρωπό του. ῾Ο ἴδιος μάλιστα ὁρίζει τόν τόπο καί τό χρόνο συνάντησης· «Θά βγεῖς αὔριο», λέει στόν προφήτη, «καί θά σταθεῖς ἐνώπιον Κυρίου στό βουνό. Προσοχή! Θά περάσει ὁ Κύριος». Καί πῶς θά καταλάβει τή θεϊκή παρουσία ὁ ἄνθρωπος; «Θά πνεύσει δυνατός ἄνεμος πού διαλύει τά βουνά καί συντρίβει τούς βράχους, δέν θά βρίσκεται στόν ἄνεμο ὁ Κύριος· ἔπειτα θά γίνει σεισμός, δέν θά εἶναι στό σεισμό ὁ Κύριος. Μετά τό σεισμό θ᾿ ἀκολουθήσει φωτιά, δέν θά εἶναι στή φωτιά ὁ Κύριος. Μετά τή φωτιά θ᾿ ἀκούσεις αὔρα λεπτή κι ἐκεῖ θά εἶναι ὁ Κύριος!» (Γ´Βα 19,11-12).
 Ὥρα μοναδική! «῾Ο ἄπειρος Θεός», λέει ὁ ἅγιος Μακάριος, «σμικρύνεται καί σωματοποιεῖται», γιά νά τόν δεῖ ὁ ἄνθρωπος. Σ᾿ ἄλλες στιγμές τῆς ἱστορίας ἐμφανίζεται ὁ Θεός μέ ἄλλες μορφές, συνήθως φοβερές· μέ βροντές, ἀστραπές καί καπνούς στόν Μωυσῆ, στό Σινᾶ, μέ πυρωμένο ἄνθρακα στόν διστακτικό ᾿Ησαΐα. Τώρα, στόν ζηλωτή προφήτη, τοῦ ὁποίου τό κήρυγμα ἦταν θύελλα καί σεισμός καί φωτιά γιά τόν λαό τοῦ Θεοῦ, ὁ Κύριος προτιμᾶ νά ἐμφανισθεῖ μέ τόν ἦχο τῆς ἁπαλῆς αὔρας.
 Ἡ συγκεκριμένη ἐμφάνιση τοῦ Θεοῦ ἐλέγχει τή βιαιότητα καί σκληρότητα τοῦ προφήτη. Εἶναι μία συμβολική διδαχή ὅτι δέν θέλει ὁ Θεός τό θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀλλά τή σωτηρία του. Προτιμᾶ νά μᾶς κάνει γνωστό τόν ἑαυτό του δείχνοντας τήν ἀγάπη του, παρά προβάλλοντας τή δύναμή του. Νά μᾶς συγκινεῖ μέ τίς εὐλογίες, παρά νά μᾶς φοβίζει μέ τήν ὀργή του. Τό ἔλεος καί ἡ ἀγάπη τοῦ Πατέρα, ἡ μακροθυμία γιά τόν ἁμαρτωλό καί ἡ γλυκύτητα γιά τόν μετανοημένο εἶναι τά ἀληθινά του γνωρίσματα. ᾿Αρκεῖ νά διακρίνει στήν ψυχή τήν καλή προαίρεση, τή διάθεση γιά μετάνοια.
 Ἐπιθυμώντας βαθιά τή σωτηρία μας ὁ Κύριος δέν ἐξαντλεῖται στίς μεγαλειώδεις καί μεγαλοπρεπεῖς ἐμφανίσεις. Μάλιστα δέν ἀποτελεῖ ἡ φοβερή ὄψη τήν καλύτερη εἰκόνα του οὔτε εἶναι ἡ ὀργή τό ἀληθινό πρόσωπό του. Μαρτυρεῖται αὐτό στό πιό συγκλονιστικό γεγονός πού εἶδε ὁ κόσμος· στήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἔγινε μέ τόν πλέον ταπεινό καί ἀθόρυβο τρόπο στή φτωχή φάτνη τῆς Βηθλεέμ. Λίγο ἀργότερα, τή μαρτυρία τοῦ ψαλμωδοῦ «ὅτι χρηστός ὁ Κύριος» (Ψα 33,9) τήν ἐπιβεβαιώνει ἡ αὐτοσύσταση τοῦ ἴδιου τοῦ Θεανθρώπου «ὅτι πρᾶός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ» (Μθ 11,29).
 Τί χρήσιμο μάθημα γιά τίς διαπροσωπικές μας σχέσεις νά προτάσσουμε τήν ἀγάπη τῆς βίας, νά προτιμοῦμε τό χαμόγελο ἀπό τά σφιγμένα χείλη! ᾿Αλλά γιά νά τό μάθεις αὐτό πρέπει πρῶτα νά βιώσεις τήν παρήγορη κι ἐνθαρρυντική ἀλήθεια ὅτι ὁ Θεός μας εἶναι «αὔρα λεπτή», Θεός ἐλέους καί ἀγάπης. Μόνο στήν ἄνετη ἀτμόσφαιρα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ ἀνθίζει ἡ ἀγάπη γιά τόν συνάνθρωπο. Μακάρι νά τό καταλάβουμε!

Στέργιος Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 57 (2002) 147

 Δεμένος μέ τή ζωή μας ὁ πόλεμος, ὁ ἀγώ­νας γιά τήν ἐπιβίωση, τήν φυσική ἀλλά -ὄχι λι­γότερο- καί τήν πνευμα­τι­κή. Τό θέμα εἶναι πα­λιό ὅσο καί ἡ ἱστο­ρία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί ἐπίκαι­ρο, ἄρ­ρηκτα συνδεδεμένο μέ τήν συγκεκρι­μέ­νη κα­θημερινότητα τοῦ πιστοῦ. Ἄφθονα τά θεόπνευστα μηνύματα καί παραγ­γέλματα τῆς ἁγίας Γραφῆς μᾶς καλοῦν νά γρηγοροῦμε, διό­τι καθημερινά δί­νουμε μάχη σκληρή καί ἄνιση. Παλεύ­ου­με ὄχι μέ ἀνθρώπους ἀλλά «πρὸς τοὺς κοσμοκρά­τορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶ­νος τού­του» (Ἐφ 6, 12), μέ τίς σκοτεινές δυνάμεις τοῦ σατανᾶ.

 Ἄφθονες καί οἱ σχετικές παραινέσεις καί δι­δαχές τῶν ἁγίων πατέρων καί δι­δασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀνάμε­σά τους ὁ ἅγιος Νικό­δη­μος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809), ὁ φιλόπονος καί διαπρεπής νάξιος μονα­χός τῶν τελευταίων χρό­νων τῆς τουρ­κοκρατίας, πού τιμοῦμε στίς 14 Ἰουλίου. Πολλά τά συγγράμματά του, ἀ­να­φέρον­ται σέ ποικίλους κλάδους τῆς Θεολογίας καί ἀποτελοῦν θησαυρό πολύτιμο γιά τήν στρα­τευομένη Ἐκκλη­σία. Ἕνα ἀπό τά πιό γνωστά, πού μᾶς δίνει καί τήν ἀφορμή γιά τό σύντομο μήνυμά μας, εἶναι ὁ «Ἀόρατος πόλεμος»· κυκλο­φορεῖται σέ προσιτές ἐκδόσεις, μετα­γλωτ­τι­σμέ­νος μάλιστα καί στήν καθομιλουμέ­νη.

 Ἡ βαθειά γνώση τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καί τοῦ σφοδροῦ ἀγώνα γιά τήν τελείωσή της, ἡ προσωπική ἐμ­πειρία αὐτοῦ τοῦ ἀγώνα καί -ὁ­πωσ­δήποτε- ὁ φωτισμός τῆς θείας χάριτος συνερ­γά­σθηκαν ἁρμονικά γιά νά μᾶς χαρίσουν στό σοφό αὐτό βιβλίο συστηματο­ποιη­μένους «τοὺς τρό­πους τοῦ πολεμεῖν» γιά τήν ἀνα­χαί­τιση τῶν σκοτεινῶν δυ­νάμεων καί τήν κατά­κτηση τῆς τελειό­τητος.

 Μέσα στόν κυκεώνα τῶν θεμάτων καί προ­βλημά­των πού μᾶς κατακλύ­ζουν σέ προσω­πι­κό, οἰκογενειακό, ἐθνι­κό, πανευρωπαϊκό καί παγκόσμιο ἐπί­πεδο φαντάζει πολυτέλεια ὁ λό­γος περί πνευματικῆς τελειότητος. Ὡστόσο, εἶ­ναι ἀκριβῶς αὐ­τό ἀπό τό ὁποῖο πρέπει νά ξε­κινήσουμε, ἄν θέλουμε νά βγάλουμε κάποια ἄ­κρη. «Νά τά βροῦμε» μέ τόν ἑ­αυτό μας πρῶ­τα, γιά νά μποροῦμε ἔπει­τα νά δημιουργήσουμε σχέσεις ἁρμο­νι­κές μέ τούς γύρω μας, ὥστε νά ἀρέ­σου­με στόν Θεό. Αὐτό εἶναι ἡ τελειότητα, ὁ σκοπός στόν ὁποῖο ἀποβλέπει ἡ ἐπί γῆς ζωή μας.

 Σαφῆ καί πολύ πρακτικά τά μέσα πού προ­τείνει ὁ ἅγιος Νικόδημος γιά τήν ἐπιτυχία τοῦ πνευματικοῦ πολέμου: «α) τὸ νὰ μὴ θαρ­ρεύ­ε­σαι (= νά μήν ἔχεις ἐμπιστοσύνη) ποτὲ εἰς τὸν ἑ­αυτόν σου· β) τὸ νὰ ἔχῃς πάντοτε ὅλον σου τὸ θάρρος καὶ τὴν ἐλπίδα εἰς τὸν Θεόν· γ) τὸ νὰ ἀγωνίζεσαι πάντοτε καὶ δ) τὸ νὰ προ­σεύ­χε­σαι». Φαντάζεσθε πόσο θά ἄλλαζε ἡ κα­θημε­ρι­νότητα ἐκείνου πού θά ἤθελε νά υἱοθετήσει τήν πολεμική τακτική τοῦ ἁγίου Νικοδή­μου;

 Ἀδελφέ μου, μέ πολλούς τρόπους ἀγωνίσθηκες μέχρι σή­μερα καί πολλές ἀπογοητεύσεις ἔζησες. Τί ἐμ­ποδίζει νά δοκιμάσεις καί τήν μέθοδο τοῦ ἁγί­ου Νικοδήμου; Ἡ μνήμη του ἀποτελεῖ μία πρό­κληση καί ἡ εὐχή του εἶναι, σίγουρα, μία ἐγγύη­ση γιά τήν ἐπιτυχία. Καλό ἀγώνα, λοιπόν!

 Ἀ.

Ἀπολύτρωσις 68 (2013) 163

  Μές στόν πιό ζεστό μήνα τοῦ ἔτους, μές στόν ᾿Ιούλιο, πού τό θερμόμετρο δείχνει τίς πιό ὑψηλές θερμοκρασίες, ἡ ᾿Εκκλησία μας προβάλλει μιά φλογερή ὕπαρξη, μιά ψυχή πού ἐδονεῖτο ἀπό πόθο γιά τόν Θεό κι ἀγάπη πρός τούς «παμπόθητους», ὅπως τούς ὀνομάζει, ἀδελφούς· τόν ἅγιο Νικόδημο τόν ῾Αγιορείτη. Μέ τό δικό του... θερμόμετρο καλούμαστε νά ἐλέγξουμε τή δική μας ἀγάπη πρός τόν Χριστό. Μᾶς ὠθεῖ, ἐξάλλου, σ᾿ ἕναν τέτοιο ἔλεγχο, ἰδιαίτερα ἴσως τίς μέρες αὐτές, τό παράπονο τοῦ Κυρίου· «καί διά τό πληθυνθῆναι τήν ἀνομίαν ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν» (Μθ 24,12).
    Ὁ ἅγιος Νικόδημος γεννήθηκε στή Νάξο τό 1749. Ἀπό μικρός ἀκόμη ξεχώριζε γιά τήν ὀξύνοια, τή φιλομάθεια καί τή μνήμη πού διέθετε, χαρίσματα πού τόν ἀνέδειξαν ἕναν ἀπό τούς λογιώτερους ἄνδρες τῆς ἐποχῆς του. Τήν πολύπλευρη καί ἄρτια μόρφωση, πού ἔλαβε τόσο στή σχολή τῆς Νάξου ὅσο καί στήν Εὐαγγελική Σχολή τῆς Σμύρνης, θέλησε νά τή θέσει στήν ὑπηρεσία τῆς ᾿Εκκλησίας. Αὐτό πού ταπεινά ζητοῦσε στήν προσευχή του ἦταν· «Κύριε, ποίησόν με οἷον θέλεις, ὡς θέλεις, κἄν θέλω, κἄν μή θέλω».
    Κι ὁ Κύριος τόν τοποθέτησε, σάν σέ κάποια ὑψηλή σκοπιά, στό ῞Αγιο ῎Ορος, γιά νά φωτίζει ἀπό ἐκεῖ ὁλόκληρο τόν χριστιανικό κόσμο. ῏Ηταν τά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια πού τό Γένος βρισκόταν κάτω ἀπό τόν βαρύ ζυγό τῆς σκλαβιᾶς. ῾Ο ἅγιος ἔβλεπε τούς χριστιανούς βυθισμένους στήν ἄγνοια καί τήν ἀμέλεια γιά τά θέματα τῆς πίστεως καί πονοῦσε βαθιά. Κι ὁ πόνος του γινόταν ἀγωνία, ὅταν διαπίστωνε τήν ἐπικράτηση συνηθειῶν ξένων πρός τό ὀρθόδοξο πνεῦμα.
    Ἀπό τό ῞Αγιο ῎Ορος, λοιπόν, ὅπου μονάζει, ὑψώνει δυό μεγάλους κι ἱερούς πυρσούς· ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ - ΣΥΧΝΗ ΘΕΙΑ ΜΕΤΑΛΗΨΗ.
    Μαζί μέ τούς λεγόμενους κολλυβάδες θέτει στόχο τῆς ζωῆς του τήν ἀναγέννηση τοῦ ὀρθοδόξου φρονήματος τοῦ ποιμνίου, τήν ἐπιστροφή στή βιβλική καί πατερική παράδοση.
    Γιά τό σκοπό αὐτό ἐργάστηκε ἀψηφώντας τόν κόπο, μερόνυχτα ὁλόκληρα, ὑπερνικώντας πολλές φορές τό ἀσθενές τῆς φύσεώς του, κι ἄφησε στήν ᾿Εκκλησία θησαυρό συγγραμμάτων. Μόνο τό ἑρμηνευτικό του ἔργο ἀριθμεῖ 2.920 σελίδες. Γράφει χαρακτηριστικά γιά τή μελέτη τοῦ θείου λόγου καί συγκεκριμένα τῶν ἐπιστολῶν τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τόν ὁποῖον ὑπεραγαπᾶ· «Πληροφορῶ γάρ τήν ἐν Χριστῷ ὑμῶν ἀγάπην, ὅτι ἀνίσως ἔτσι κάμνετε καί συνεχῶς τόν Παῦλον εἰς τάς χεῖρας λαμβάνετε, ἐντός ὀλίγου χρόνου θέλετε λάβει μίαν παράδοξον μεταμόρφωσιν, κατά τά ἤθη καί κατά τήν ζωήν. Διότι αἱ ἐπιστολαί τοῦ μακαρίου Παύλου ἔχουν τοιαύτην ὑπερφυσικήν δύναμιν νά μεταμορφώνουν τούς ἀνθρώπους, νά σαγηνεύουν καί νά διασώζουν ὅλην τήν οἰκουμένην».
    Ἰδιαίτερα ἀγωνίστηκε γιά τή συχνή θεία Μετάληψη. Τό «Βιβλίον ψυχωφελέστατον περί συνεχοῦς μεταλήψεως τῶν ἀχράντων τοῦ Χριστοῦ μυστηρίων», ὅπου ἁπλοποιεῖ τό πόνημα τοῦ ἁγίου Μακαρίου Νοταρᾶ, εἶδε πολλές ἐκδόσεις κι ἔγινε ἕνας πραγματικός φωτοδότης καί πνευματικός ὁδηγός τῶν χριστιανῶν γιά τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. «Καί αὐτά δέ τά ὀνόματα τῆς λειτουργίας, μέ τά ὁποῖα ὀνομάζεται κατ᾿ ἐξαίρετον Κοινωνία καί Σύναξις, εἶνε ἀναγκαστικά τρόπον τινά εἰς τήν συχνήν Μετάληψιν, διότι Κοινωνία καί Σύναξις σημαίνει, ὅτι διά μέσου τῆς Μεταλήψεως τοῦ σώματος καί αἵματος τοῦ Χριστοῦ ὅλοι οἱ πιστοί συνάγονται, κοινωνοῦσι καί ἑνώνονται μέ τόν Χριστόν καί γίνονται μέ αὐτόν ἕνα σῶμα, καί ἕν πνεῦμα.
    Λοιπόν ἀπό ὅλας αὐτάς τάς ἱεράς τάξεις τῆς θείας λειτουργίας, σᾶς ἐρωτῶ, ἀδελφοί μου, νά μοῦ εἴπητε ἐν φόβῳ Θεοῦ καί συνειδήσει τῆς ψυχῆς σας, δέν εἶνε φανερόν ὅτι εἶνε ὑποχρεωμένοι οἱ Χριστιανοί, οἵτινες πηγαίνουν εἰς τήν λειτουργίαν, νά μεταλαμβάνουν συχνά; Δέν ἔχουσι χρέος νά ἐνεργοῦν τοῦτο, καί διά νά φανῇ πῶς εἶνε κοινωνία, σύναξις καί δεῖπνος καί διά νά μή φαίνωνται παραβάται ἐκείνων ὅσα πιστεύουν καί ὁμολογοῦν; Εἰ δέ καί δέν μεταλαμβάνουν ὡς ὁμολογοῦν, φοβοῦμαι, φοβοῦμαι, μήπως εὑρίσκωνται παραβάται· ἀλλά καί ὁ ἱερεύς ὅστις τούς προσκαλεῖ καί αἱ ἄλλαι ἱερολογίαι καί ἱεροπραξίαι καί τάξεις ὅπου γίνονται εἰς τήν λειτουργίαν, δέν ἠξεύρω πλέον ἄν ἔχουν τήν ἀληθινήν τάξιν καί τόν πρέποντα τόπον τους. ᾿Επειδή ὅλοι ἀπό μιᾶς παραιτοῦνται καί μήτε ἕνας Χριστιανός δέν εὑρίσκεται νά τάς πληρώσῃ καί νά ὑπακούσῃ εἰς τέτοιον κάλεσμα τοῦ ἱερέως ἤ, διά νά εἴπω καλλίτερα, τοῦ Θεοῦ, ἀλλά γυρίζει ὀπίσω ἄπρακτος μέ τά ῞Αγια, χωρίς νά τόν καταδεχθῇ τις καί νά προσέλθῃ νά μεταλάβῃ». ῏Ηταν τόση ἡ διαστρέβλωση τῆς Παραδόσεως, ὥστε εἶχε εἰσχωρήσει ἀκόμη καί σ᾿ αὐτά τά προπύργια τῆς ᾿Ορθοδοξίας, στά μοναστήρια τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους. Γιά πολλά χρόνια ἀντιμετώπισε σκληρή πολεμική. Τά ὑπέμεινε ὅμως ὅλα μέ καρτερία καί φύλαξε μέχρι τέλους ἀλώβητη τήν πίστη τῶν Πατέρων.
    Κι ἦταν αὐτή ἡ στενή ἐπαφή μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ καί μέ τό Μυστήριο τῆς θείας Κοινωνίας πού ἔτρεφε τή ζηλευτή μυστική ζωή πού τόν διέκρινε. Μέχρι καί τίς τελευταῖες στιγμές τῆς ζωῆς του πρόφερε τ᾿ ὄνομα τοῦ ᾿Ιησοῦ. Στή νοερά προσευχή ἔχει ἀφιερώσει τίς θελκτικώτερες σελίδες.
    «Ὁ ᾿Ιησοῦς, παρακαλῶ,  ἄς εἶνε γλυκύ μελέτημα τῆς καρδίας σου, ὁ ᾿Ιησοῦς ἄς εἶνε ἐντρύφημα τῆς γλώσσης σου, ὁ ᾿Ιησοῦς ἄς εἶνε τό ἀδολέσχημα καί ἡ ἰδέα τοῦ νοός σου. Ἐν συντομίᾳ ὁ ᾿Ιησοῦς ἄς εἶνε ἡ ἀναπνοή σου... ἡ ἀγαπῶσα ψυχή τόν ᾿Ιησοῦν... κατ᾿ ἄλλον τρόπον δέν δύναται νά παρηγορῇ τήν πρός τόν ᾿Ιησοῦν ἀγάπην της, εἰμή διά τῆς συνεχοῦς ἐνθυμήσεως τοῦ ἁγίου του ὀνόματος, βοῶσα πάντοτε μετ᾿ ἀγάπης καί δακρύων καί πόνου καρδίας· ᾿Ιησοῦ μου, ᾿Ιησοῦ μου ἠγαπημένε...».
    Δεήσου, ἅγιε τοῦ Θεοῦ, νά χαραχτεῖ βαθιά μέσα μας τό ἀκριβό μυστικό σου· ἡ μελέτη τῆς Γραφῆς κι ἡ συχνή θεία Κοινωνία εἶναι αὐτά πού ἀναζωπυρώνουν τήν ἀγάπη στόν Κύριο.
Τότε δέν θά ἔχουμε πνευματικές... ὑποθερμίες.

Β. ᾿Αντωνίου

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΠΙΚΟΙ

    Ὁ ἅγιος Νικόδημος (κατά κόσμον Νικόλαος Καλιβούρτσης) γεννήθηκε στή Νάξο τό 1749. Σπούδασε στίς περίφημες γιά τήν ἐποχή Σχολές τῆς Νάξου καί τῆς Σμύρνης. Χαρακτηρίστηκε σπάνιο φαινόμενο, τόσο γιά τά διανοητικά του χαρίσματα ὅσο καί γιά τήν ἁγιότητα τοῦ βίου του. ῾Η φιλομάθειά του τόν διέκρινε ἀπό τά παιδιά τῆς ἡλικίας του καί ἀργότερα ἀπό τούς συμμαθητές καί συμφοιτητές του.
    Ὁ πόθος του γιά τόν Θεό ἔφερε τά βήματά του στό ῞Αγιο ῎Ορος, ἐνῶ ἡ ἀγάπη του γιά τούς ὑπόδουλους ἀδελφούς του κίνησε τή γραφίδα του καί μᾶς παρέδωσε ἕνα πλῆθος πνευματικῶν ἔργων.
    Στό ῞Αγιο ῎Ορος ἦταν ἀκουστός γιά τή βαθειά του γνώση σέ θέματα κανόνων καί δογμάτων, ἀλλά καί γιά τήν ἀνυποχώρητη ὑπεράσπιση τῆς αὐθεντίας τῶν Πατέρων καί τοῦ κύρους τῆς ἱερᾶς Παραδόσεως. ῞Ενα σχετικό περιστατικό ἀπό τή ζωή του εἶναι δηλωτικό τοῦ καταρτισμοῦ, τῆς εὐφυΐας ἀλλά καί τῆς ταπεινοφροσύνης τοῦ ἁγίου.
    Ἡ ῾Ιερά Κοινότητα τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους κάλεσε τόν μοναχό Νικόδημο νά συζητήσει δογματικά θέματα μέ παπικούς πού ἐπισκέφτηκαν τό ῎Ορος ἐπί τούτου.
    Ὁ ἅγιος ἐμφανίστηκε ρακένδυτος, χωρίς καμία ἰδιαίτερη φροντίδα γιά τήν περίσταση. Οἱ ἐπισκέπτες παρεξηγήθηκαν γιά τήν «ἀπρέπεια» ἐκ μέρους τοῦ ἁγίου καί ζήτησαν ἐξηγήσεις. Οἱ παρευρισκόμενοι τούς καθησύχασαν, ἐξηγώντας τους πώς ὁ μοναχός ζοῦσε ὡς ἀσκητής ἐν ἐρημίᾳ καί πενίᾳ κι αὐτή ἦταν ἡ μοναδική του ἐνδυμασία. Στή συνέχεια ἄρχισε ἡ συζήτηση κατά τήν ὁποία οἱ συνομιλητές του διέκριναν, κάτω ἀπό τά ράκη, τήν ἀπαστράπτουσα διάνοια καί τήν ἀκαταγώνιστη διαλεκτική του δεινότητα. ῾Η κάθε λέξη του μετέτρεπε σέ παρανάλωμα πυρός τίς αἱρετικές δοξασίες τῶν ἀντιπάλων του. Γνώση, θεῖος ζῆλος γιά τήν ὀρθόδοξη πίστη ἀλλά καί ἐμπειρική βεβαιότητα γιά ὅσα δίδασκε ἀνάγκασαν τούς παπικούς νά σιωπήσουν ντροπιασμένοι καί... νά τό βάλουν στά πόδια. Κατά τήν «ἄτακτη φυγή» τους πρόλαβαν μόνο νά ἐκφράσουν τήν ἔντρομη ἀπορία τους στήν ῾Ιερά Κοινότητα·
    - Ὑπάρχουν κι ἄλλοι στόν ῎Αθω σάν αὐτόν πού μᾶς φέρατε νά μιλήσουμε;
    - Ἀναρίθμητο πλῆθος! Καί νά φανταστεῖτε ἐγώ εἶμαι ὁ τελευταῖος ἀπ᾿ ὅλους! πῆρε τό λόγο κι ἀπάντησε ὁ εὐφυής καί ταπεινός δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νικόδημος ὁ ῾Αγιορείτης, πού γιορτάζουμε τή μνήμη του στίς 14 ᾿Ιουλίου.
    Τήν εὐχή του νά ᾿χουμε καί τίς θερμές πρεσβεῖες του!

Συνέκδημος
  

 Γύρω ἀπό τόν τάφο τῆς ἁγίας μεγαλομάρτυρος Εὐφημίας στέκονται μέ εὐλάβεια οἱ πιστοί καί μυστικά προσεύχονται. Ἡ ἁγία τους ἔχει παρρησία πολλή μπροστά στόν Κύριο. Γιά τήν ἀγάπη του ὑπέμεινε φοβερά βασανιστήρια. Σ’ αὐτήν, λοιπόν, καταφεύγουν τήν ὥρα τῆς μεγάλης τους ἀγωνίας. Νά λάμψει τό φῶς τῆς ἀλήθειας, αὐτό εἶναι τό θερμό τους αἴτημα. Νά μήν παρεκκλίνουν ἀπό τήν πίστη τῶν πατέρων τους. Ἀλώβητη νά μείνει ἡ Ὀρθοδοξία πού τόσο ὕπουλα τήν πολεμοῦν.

 Ἦταν ἱερέας ὁ Εὐτυχής, ἡγούμενος στή μονή τοῦ Ἰώβ μέ τούς τριακόσιους εὐλαβεῖς μοναχούς. Τόν σέβονταν ὅλοι στήν Κωνσταντινούπολη, τόν τιμοῦσε ἰδιᾳίτερα ἡ αὐτοκρατορική αὐλή. Στενός συνεργάτης τοῦ ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, ἔδωσε δυναμικά τό «παρών» στούς δογματικούς ἀγῶνες κατά τοῦ Νεστορίου. Ἦλθε ὅμως ὥρα πού τάραξε ὅλη τήν Ἐκκλησία.

 «Ὁμολογῶ ἐκ δύο φύσεων γεγενῆσθαι τόν Κύριον ἡμῶν πρό τῆς ἑνώσεως, μετά δέ τήν ἕνωσιν μίαν φύσιν ὁμολογῶ», διακήρυξε ὁ Εὐτυχής. Ἡ θεία φύση, κατά τήν ἄποψή του, μετά τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Κυρίου ἀπορρόφησε τήν ἀνθρώπινη. «Τό σῶμα τοῦ Κυρίου ἀνθρώπινον, ἀλλ’ οὐχ ὁμοούσιον ἡμῖν», ὑποστήριζε. Μάταια γράφτηκαν συγγράμματα διαφωτιστικά, μάταια ἔγιναν καταγγελίες εἰς βάρος του. Δέν θέλησε νά δεχτεῖ οὔτε τή σύσταση τῆς Συνόδου τῆς Κωνσταντινουπόλεως (448 μ.Χ.). Προτίμησε νά ἀναθεματισθεῖ γιά τίς μονοφυσιτικές κακοδοξίες του. Δέν πέρασε ὅμως πολύς καιρός, καί ὁ αὐτοκράτορας Θεοδόσιος Β΄ μέ μία ἄλλη Σύνοδο, πού ἔγινε στήν Ἔφεσο (449 μ.Χ.), τόν ἀθωώνει, ἐνῶ ἐξορίζει τόν πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φλαβιανό! Πῶς, λοιπόν, νά μήν ἀγωνιοῦν οἱ πιστοί;

 Ἡ γενική κατακραυγή, πού ἀκολούθησε μετά τή «ληστρική» Σύνοδο τῆς Ἐφέσου, ἀνάγκασε τούς νέους αὐτοκράτορες, Μαρκιανό καί Πουλχερία, νά προχωρήσουν στή σύγκληση τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου στή Χαλκηδόνα (451 μ.Χ.).

 Στό ναό τῆς ἁγίας Εὐφημίας διεξάγεται πάλη σκληρή. Ἡ σύναξη τῶν 630 ἐπισκόπων δέν βρίσκει ἄλλη λύση, παρά νά ἀναθέσει τό θέμα στήν ἁγία πού τούς φιλοξενεῖ. Ἄνοιξαν τή θήκη, ὅπου φυλασσόταν τό ἱερό λείψανό της, κι ἐκεῖ, πάνω στήν καρδιά της, τοποθέτησαν δύο βιβλία. Περιεῖχαν τίς ἀπόψεις τῶν δύο ἀντιμαχόμενων παρατάξεων.

Ἔφτασε, τέλος, ἡ μέρα πού εἶχαν ὁρίσει. Μέ ἀγωνία συγκεντρώθηκαν, καί ἄνοιξαν ξανά τή θήκη μέ τό ἱερό λείψανο. Ἡ ἁγία κρατοῦσε στήν ἀγκαλιά της τόν τόμο τῶν Ὀρθοδόξων. Ὁ τόμος τῶν αἱρετικῶν βρέθηκε ριγμένος στά πόδια της!

Β. Ἀντωνίου

Ἀπολύτρωσις 60 (2005) 202-203

Πηγές: Νικηφόρου Καλλίστου, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία 15,5· PG 147,21-24.

Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν δώδεκα μηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ 6, 52-54.