Οἱ νοητικές λειτουργίες καί ἰδιαίτερα ἡ λειτουργία τῆς μνήμης, τῆς μάθησης καί τῆς κριτικῆς ἱκανότητας ἐπιδέχονται βελτίωση; Μποροῦμε νά διατηρήσουμε τό μυαλό μας σέ ἐγρήγορση; Μποροῦμε νά προασπίσουμε τίς νοητικές μας λειτουργίες καί κατ᾿ ἐπέκταση νά διασφαλίσουμε ποιότητα στή ζωή μας; Πῶς μποροῦμε νά κάνουμε πιό «πλούσιους» ἐγκεφάλους;
 Περιβάλλον πλούσιο σέ ἐρεθίσματα.
 Γιά νά ζήσουν τά ἄνθη ἤ τά φύλλα ἑνός δένδρου ἔχουν ἀνάγκη ἀπό ὀξυγόνο, νερό καί ἥλιο. Γιά νά ζήσει ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά τραφεῖ. Τί τροφοδοτεῖ ὅμως τόν ἐγκέφαλό μας; Ἐνῶ ὅλα τά ὄργανα τοῦ σώματός μας ἔχουν ἀνάγκη ἀπό ὀξυγόνο καί γλυκόζη, γιά τή σωστή καί ἀκέραιη λειτουργία τοῦ ἐγκεφάλου ἀπαιτεῖται ἐπιπλέον τροφοδοσία μέ συνεχῆ ἐρεθίσματα. Κάθε ἐρέθισμα, ὀπτικό, ἀκουστικό, ἁπτικό, γευστικό, ὀσφρητικό, ἐνδογενές, ἐνεργοποιεῖ κατάλληλες περιοχές τοῦ ἐγκεφάλου μέ ἀποτέλεσμα νά ὑπάρχει συνεχής ἠλεκτρική δραστηριότητα στίς νευρικές συνάψεις. Ἡ συνεχής αὐτή ἠλεκτρική δραστηριότητα διατηρεῖ τή λειτουργία τῶν νευρικῶν κυττάρων καί προάγει τήν ἔκλυση νευροτρόφων παραγόντων. Ἔτσι διατηρεῖται ζωντανός καί λειτουργικός ὁ ἐγκέφαλος.
 Παιδιά πού γεννιοῦνται μέ συγγενῆ καταρράκτη, ἄν ἀμέσως δέν χειρουργηθοῦν δέν βλέπουν. Γιατί; Τά ὀπτικά κέντρα ὅπως καί ὅλα τά κέντρα τοῦ ἐγκεφάλου ἀπαιτοῦν ἐρεθίσματα γιά νά λειτουργήσουν, ἀλλιῶς ἀτροφοῦν. Ὠδικά πουλιά πού δέν ἔχουν ἀκούσει κελαηδήματα ἄλλων πουλιῶν δέν μποροῦν νά τραγουδήσουν. Παιδιά πού δέν παίζουν ἤ δέν δέχονται ἐρεθίσματα ἔχουν κατά 20-30% χαμηλότερη ἐγκεφαλική λειτουργία ἀπό παιδιά τῆς ἀντίστοιχης ἡλικίας. Σέ πειραματόζωα στά ὁποῖα δίνονται περισσότερα ἐρεθίσματα, ὁ ἐγκέφαλός τους περιέχει κατά 25% περισσότερες συνάψεις ἀνά νευρώνα. Αὐτό μεταφράζεται σέ ἐξυπνότερους καί πιό προσαρμοσμένους ἐγκεφάλους μέ ἰδιαίτερα καλή συμπεριφορά. Πλούσιες, λοιπόν, ἐμπειρίες παράγουν «πλούσιους» ἐγκεφάλους. Οἱ ἐμπειρίες, πού καθορίζουν τήν ἐγκεφαλική δραστηριότητα καί τήν τροφοδοτοῦν, μοιάζουν μέ τή σμίλη στά χέρια τοῦ γλύπτη ἤ μέ τό ψαλίδι στά χέρια τοῦ ράπτη, καθώς ὁ πρῶτος ἀπό μία πέτρα κάνει ἕνα ἄγαλμα καί ὁ δεύτερος ἀπό ἕνα ὕφασμα ἕνα ὡραῖο ροῦχο. Αὐτό πού κάνει τήν τέχνη εἶναι τό ξεκαθάρισμα ἀπό τά ἄχρηστα καί τά περιττά. Καί τό καταπληκτικό εἶναι ὅτι ὁ ἐγκέφαλός μας ἔχει τήν τέχνη νά διατηρεῖ αὐτό πού χρειάζεται.

Γεωργία Δερετζῆ
Δρ. Νευρολογίας