Ἀπό τά ἀρχαῖα ἀκόμη χρόνια τῆς Ἐκκλησίας μας καθιερώθηκε ἡ παράδοση νά τιμᾶται ἡ μνήμη τῶν μαρτύρων. Οἱ πιστοί συγκεντρώνονταν στόν τάφο τοῦ ἁγίου τή γενέθλιο ἡμέρα καί τελοῦσαν τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. «Γενέθλιος ἡμέρα» ὀνομάζεται ἡμέρα πού ὁ ὁμολογητής τοῦ Χριστοῦ, διά τῶν μαρτυρικῶν του ἀγώνων, γεννιέται στήν αἰώνια ζωή καί καταγράφεται στή θριαμβεύουσα Ἐκκλησία.
 Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πού ἔζησε τόν περισσότερο χρόνο ὑπομένοντας τόν πόλεμο τῶν ἐχθρῶν του, τά βάσανα τῆς ἐξορίας καί πέθανε ὡς μεγαλομάρτυρας ἀπό τήν ταλαιπωρία καί τήν κακομεταχείριση τῶν φρουρῶν του, δέν ἔχανε τήν εὐκαιρία στίς γιορτές τῶν μαρτύρων νά προσκαλεῖ τούς πιστούς σέ μετάνοια, σέ ἀλλαγή ζωῆς, σέ ἁγιασμό. Ἄς τόν ἀκούσουμε:
 «Ἦρθες νά δεῖς ἀνθρώπους πού τούς ξεσκίζουν, πού λούζονται στό ἴδιο τους τό αἷμα, πού ἔχουν γιά στολίδια τους πληθώρα πληγῶν. Ἀνθρώπους πού ἀπαλλάσσονται ἀπ᾿ αὐτή τή ζωή καί ξανοίγονται στήν αἰώνια. Γίνε, λοιπόν, ἄξιος αὐτῶν τῶν ἀγωνιστῶν. Ἐκεῖνοι καταφρόνησαν τή ζωή, ἐσύ καταφρόνησε τίς ἀπολαύσεις· ἀρνήθηκαν ἐκεῖνοι τήν παροῦσα ζωή, ἀρνήσου ἐσύ τόν πόθο τῆς μέθης.
 Ἄν ὅμως βλέπεις μέσα σου δυνατή τήν ὁρμή γιά τίς ἀπολαύσεις, μεῖνε κοντά στόν τάφο τοῦ μάρτυρα. Ἐκεῖ μέ συντετριμμένη τήν ψυχή καί ταπεινό φρόνημα χύσε πολλά δάκρυα καί πάρε εὐλογία ἀπό τόν τάφο. Αὐτή κράτησέ την ὡς ἐνίσχυση στίς προσευχές σου καί διάβαζε πάντοτε τήν ἐξιστόρηση τῶν ἀγωνισμάτων τοῦ μάρτυρα. Ἀγκάλιασε τή σωρό του, προσκολλήσου στή λειψανοθήκη του, διότι ὄχι μόνο τά ὀστᾶ τῶν μαρτύρων ἀλλά καί οἱ τάφοι τους καί οἱ λειψανοθῆκες τους ἀναβλύζουν εὐλογία.
 Οἱ τάφοι τῶν μαρτύρων δέν εἶναι τίποτα ἄλλο ἀπό λιμάνια ἀσφαλῆ καί πηγές πνευματικῶν ὑδάτων καί ἀδαπάνητοι θησαυροί πλούτου. Κι ὅπως τά λιμάνια ὑποδέχονται τά θαλασσοδαρμένα καράβια καί τούς χαρίζουν ἀσφάλεια, ἔτσι καί οἱ τάφοι τῶν μαρτύρων ὑποδέχονται τίς ψυχές μας βασανισμένες ἀπό τά βιωτικά προβλήματα καί μᾶς χαρίζουν μεγάλη γαλήνη καί ἀσφάλεια. Κι ὅπως οἱ πηγές μέ τά δροσερά νερά τους ξεδιψοῦν τά καταπονημένα καί διψασμένα σώματα, ἔτσι καί οἱ τάφοι τῶν μαρτύρων δροσίζουν τίς ψυχές μας, πού κατακαίγονται ἀπό τά ἀνόητα πάθη καί τίς παράλογες ἐπιθυμίες καί ἀπό τό φθόνο πού μᾶς λειώνει κι ἀπ᾿ τό θυμό πού μᾶς κάνει νά βράζουμε κι ἀπ᾿ ὁτιδήποτε ἄλλο παρόμοιο μᾶς ἐνοχλεῖ, σβήνοντάς τα μόνο μέ τή θέα τους· καί εἶναι γι᾿ αὐτό προτιμότεροι ἀπό ὅλους τούς θησαυρούς».

Ὁμιλίες Α΄καί Β΄ «Εἰς Μάρτυρας»
Ἐλεύθερη ἀπόδοση Β.Σ.