ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ

  ῎Εφηβος πρέπει νά θεωρηθεῖ τό ἀγόρι ἤ τό κορίτσι, πού ἐγκατέλειψε τήν παιδική ἡλικία καί βρίσκεται ἤδη σέ μιά περίοδο σωματικῆς καί ψυχικῆς ἀνάπτυξης, μετά τήν ὁποία θά περάσει στή νεότητα καί ἀργότερα στήν ὡριμότητα. ῞Υστερα ἀπό τό φαινομενικό γκρέμισμα ὁρισμένων μορφῶν ζωῆς, θά οἰκοδομηθεῖ ἕνα ἄλλο σχῆμα, νεώτερο, δυναμικώτερο, αὐθεντικώτερο. ῾Ο νέος θά ἀποκτήσει τή δική του ταυτότητα.
  ῾Η κοινωνία, ἀπό τή μεριά της, θά παύσει νά τόν θεωρεῖ παιδί, ὄχι ὅμως καί ἐνήλικο. ῎Ετσι ὁ ἔφηβος μένει σ᾿ ἕνα χῶρο ἔξω ἀπό ἐκεῖνον τοῦ παιδικοῦ παραδείσου, ἀλλά καί ἐκείνου πού τοῦ ὑπόσχεται ἡ ὡριμότητα μέσα στήν ὀργανωμένη κοινωνία. ῾Επομένως, πρέπει νά θεωρηθεῖ λανθασμένη κάθε προσπάθεια ἀντιμετώπισής του ὡς παιδιοῦ ἤ ὡς ὡρίμου ἀπό τό περιβάλλον του. Οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο εἶναι ἀληθινό. ῾Ο ἔφηβος εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πού περνᾶ μιά φάση ζωῆς μέ δική της νομοτέλεια.
  ῾Η ἐφηβεία θεωρήθηκε ἀνέκαθεν ὡς ἡ πιό δύσκολη ἡλικία τοῦ ἀνθρώπου. ῞Οσα γνωρίζουμε σήμερα δικαιώνουν ἀπόλυτα τήν ἄποψη τοῦ Ε. Spranger ὅτι «τόν ἔφηβον διακρίνει πείσμων αὐτοτέλεια, ἡ ὁποία πηγάζει ἐξ ἰδίου ἐσωτερικοῦ κόσμου καί ἡ ὁποία τόν πρός ἀνατροφήν πόθον αὐτῆς ἱκανοποιεῖ κατ᾿ ἰδίαν ἐκλογήν».
  Οἱ διάφορες ἀναπτυξιακές ἀλλαγές θά ὁδηγήσουν τελικά τόν ἔφηβο στήν ὡριμότητα καί τή δημιουργία μιᾶς ταυτότητας, δηλαδή μιᾶς εἰκόνας ἀτομικῆς καί κοινωνικῆς παρουσίας. ῎Εχω μιά ταυτότητα σημαίνει ὅτι ἔχω κάνει τίς ἐπιλογές μου σέ ἐπίπεδο ἰδεῶν καί τρόπων ζωῆς. ῾Η δημιουργία τῆς ταυτότητας αὐτῆς προϋποθέτει σωστό ξεπέρασμα ὅλων τῶν ἀναπτυξιακῶν κρίσεων πού ἀντιμετωπίζει ὁ ἔφηβος. ῎Αν δέν συμβῆ αὐτό, ἡ ταυτότητα αὐτή θά εἶναι συγκεχυμένη καί μάλιστα προβληματική.
  Μέ ἄλλα λόγια, ὁ ἔφηβος πρέπει νά περάσει τίς ἀναπτυξιακές του κρίσεις χωρίς ζημιά. Πρέπει νά δημιουργήσει μιά ὁλοκληρωμένη ταυτότητα, μέ γνήσια ἀτομικά καί κοινωνικά χαρακτηριστικά. Στήν ἀντίθετη περίπτωση, ἡ ταυτότητα τοῦ ἐφήβου θά εἶναι ἀρνητική, δηλαδή ἡ παρουσία του ὡς ἀτόμου καί ὡς μέλους τοῦ ὀργανωμένου κοινωνικοῦ συνόλου δέν θά εἶναι πλήρης καί ἁρμονική.
  ῾Επομένως, ἡ ἐφηβική ἡλικία προσδίδει στόν ἄνθρωπο μιά ἰδιαίτερη σφραγῖδα. Κι ἀκόμη, χωρίς τήν ἐφηβεία δέν θά εἴχαμε νεότητα οὔτε ὡριμότητα. Μέ ἄλλα λόγια, χωρίς τίς ἀναπτυξιακές κρίσεις τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας ὁ ἄνθρωπος δέν θά μποροῦσε νά φθάσει στή δημιουργία μιᾶς ὁλοκληρωμένης προσωπικότητας. ῎Ετσι, οἱ ἐφηβικές κρίσεις πρέπει νά θεωρηθοῦν εὐεργετικές, ἀναπτυξιακές διαδικασίες. Εἶναι τά στενά κανάλια πού θά ὁδηγήσουν τό σκάφος κάθε προσώπου στόν ὠκεανό τῆς γαλήνιας ἀτομικῆς καί κοινωνικῆς ζωῆς. ῾Η εὐτυχία τῆς ὡριμότητας θά περάσει ἀπό καμίνι δοκιμασιῶν, ἀπό κρίσιμες φάσεις ζωῆς καί ἀπό προσωπικούς κλυδωνισμούς. ῎Αν κατά τίς κρίσεις αὐτές τό ἄτομο ὑποστεῖ ζημιές καί ἀπώλειες, ἡ νεότητά του θά εἶναι προβληματική, μέ ὀδυνηρές συνέπειες γιά τό ἴδιο καί τόν περίγυρό του.

Γεώργιος Κρασανάκης
Καθηγητής Ψυχολογίας
Πανεπιστημίου Κρήτης