Οἱ μαγεμένες τῆς Θεσσαλονίκης

 magemenes Βρισκόμαστε στή Θεσσαλονίκη τοῦ 2ου αἰώνα μ.Χ.. Στό ὕψος περίπου τῆς Ἀρχαίας Ἀγορᾶς, στή σημερινή ὁδό Ἐγνατία εἶχε τήν εἴσοδό της ἡ ρωμαϊκή ἀγορά τῆς πόλης. Τήν κοσμοῦσε ἕνα μεγαλοπρεπέστατο μνημεῖο μέ στοές πού σχηματίζονταν ἀπό κολόνες. Πρόκειται γιά κορινθιακή κιονοστοιχία πάνω στήν ὁποία ἦταν τοποθετημένες ὀκτώ ἀνάγλυφες μυθολογικές μορφές πού σχετίζονταν μέ τή λατρεία τοῦ Διονύσου. Σύμφωνα μέ λαϊκό μύθο τά ἀγάλματα ἀναπαριστοῦσαν τή βασίλισσα τῶν Θρακῶν καί τή συνοδία της, πού μέ τήν ἐπενέργεια μαγικῶν μαρμάρωσαν. Γι’ αὐτό καί ὀνομάζονταν «οἱ μαγεμένες».
  Περνοῦν τά χρόνια τά βυζαντινά καί προχωροῦμε πρός τό τέλος τῆς ὀθωμανικῆς κατοχῆς. Ὅλοι οἱ ξένοι περιηγητές σαγηνεύονται ἀπό τήν ὀμορφιά τῶν «μαγεμένων» καί γράφουν μέ θαυμασμό γιά τίς «Καρυάτιδες» τῆς Θεσσαλονίκης. Στά μέσα του 19ου αἰώνα τά ἀγάλματα ἔχουν πλέον ἐνταχθεῖ στή συνοικία Rogos τῶν ἰσπανοεβραίων οἱ ὁποῖοι τίς ἀποκαλοῦν μέ τό καστιλιάνικο ἰδίωμα Las Incantadas, ἐνῶ οἱ Ἕλληνες τά ὀνομάζουν «εἴδωλα» ἤ ἁπλῶς ἀγάλματα. Μάλιστα ἡ στοά τῶν Εἰδώλων ἔχει ἐνσωματωθεῖ πλέον στό σπίτι ἑνός πλούσιου ὑφασματέμπορα. Γιά περισσότερο ἀπό 100 χρόνια γίνονται ἐπανειλημμένες προσπάθειες γιά τήν ὑφαρπαγή τῶν ἀγαλμάτων ἀπό τούς ἑκάστοτε προξένους.
 Ὥσπου ἐμφανίζεται στό προσκήνιο τό 1864 ὁ γάλλος Εmmanuel Miller, γνωστός γιά τίς ἱστορικές του ἔρευνες στή Θάσο. Μαθαίνει ὅτι ἄρχισε ἡ κατεδάφιση τῶν τειχῶν τῆς Θεσσαλονίκης. Στίς ἀρχές τοῦ Ὀκτωβρίου βάζει στό στόχαστρο τά ὀκτώ ἀγάλματα. Μέ μία γενναία δωροδοκία τοῦ σουλτάνου, θά καταφέρει νά πάρει τήν ἄδεια γιά νά μεταφέρει τά πολυπόθητα ἀγάλματα στή Γαλλία. Σέ ἐπιστολή πρός τή σύζυγό του γράφει: «Θά ἔχω λοιπόν τά ἀγάλματά μου, λέω θά ἔχω, γιατί ὑπάρχουν ἀκόμη μεγάλες δυσκολίες. Ὁ (ἑβραϊκός καί ἑλληνικός) πληθυσμός τῆς Θεσσαλονίκης θά ἐκμανεῖ ὅταν μάθει ὅτι θά πάρουν αὐτά τά ἀγάλματα.... Θά χρειαστεῖ ὁ πασάς νά στείλει ἔνοπλη δύναμη καί ὅσο διακριτικοί κι ἄν εἴμαστε τό νέο θά κυκλοφορήσει πο λύ γρήγορα. Τώρα πού ἡ τουρκική κυβέρνηση ἔδωσε τό λόγο της, δέν θά ἐπανέλθει καί πρέπει ὁπωσδήποτε νά δράσουμε».
 Ἔρχεται τό πολεμικό πλοῖο La mouette καί προσορμίζεται στήν περιοχή τῶν Μύλων τοῦ Ἀλλατίνι. Ὁ Miller σκόπευε νά μεταφέρει ἐκεῖ κρυφά τίς «μαγεμένες», γιά νά μήν ἀντιληφθεῖ ὁ λαός τήν κλοπή. Ὅμως τό κακόβουλο σχέδιο ἔγινε ἀντιληπτό καί ὁ ἀναβρασμός μεγάλωνε. Ἔντονες οἱ διαμαρτυρίες καί οἱ ἀντιδράσεις, μά δέν στάθηκαν ἱκανές νά ἀποτρέψουν τή λεηλασία. Τελικά ὁ Miller μέ τή βοήθεια τῶν Ὀθωμανῶν ἔσπασε, τεμάχισε τό μνημεῖο καί κατάφερε νά τό φορτώσει στό πλοῖο του. Μάλιστα τοῦρκοι στρατιῶτες ἀπομάκρυναν μέ μπαστουνόξυλα τούς ἀνθρώπους πού συνωθοῦνταν ἐκεῖ γύρω καί παρακολουθοῦσαν μέ ἐνδιαφέρον καί συγκίνηση τήν ἁρπαγή τῆς κληρονομιᾶς τους.
 Τελικά ἡ ἀρμάδα μέ τά κλεμμένα ξεκίνησε γιά τή Γαλλία τό Δεκέμβριο. Τά τελευταῖα κομμάτια τοῦ μνημείου πουλήθηκαν σέ Ἄγγλους, ἐνῶ ὅ,τι εἶχε ἀπομείνει στόν τόπο γιά νά θυμίζει τίς «μαγεμένες» καταστράφηκε κατά τή μεγάλη πυρκαγιά τοῦ 1917. Τά ὀκτώ φημισμένα ἀγάλματα ἔχουν διαγραφεῖ ἀπό τή μνήμη τῆς πόλης, ἐνῶ αὐτή τή στιγμή ἐξακολουθοῦν νά ἐκτίθενται στό μουσεῖο τοῦ Λούβρου.
 Στά γενέθλια καί στίς ἐπετείους ὁ κόσμος εἴθισται νά χαρίζει δῶρα. Ἐμεῖς, τιμώντας τά 100 χρόνια ἀπό τήν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης δέν ζητοῦμε δῶρο, ἀλλά τή δίκαιη ἐπιστροφή αὐτῶν πού μᾶς ἀνήκουν, πού ἀποτελοῦν τήν πολιτιστική μας κληρονομιά. Ὅσο γιά τήν ἄδεια πού ἀκούστηκε πρόσφατα ὅτι θά μᾶς παραχωρήσει τό μουσεῖο Λούβρου γιά νά ἐκθέσουμε γνήσια ἀντίγραφα τῶν «μαγεμένων» στή Θεσσαλονίκη, τό θεωρῶ παραλογισμό. Ἡ πόλη πρέπει νά ἔχει αὐτούσιο τό μνημεῖο τους. Κι ἄν αὐτά τά ἀπαράμιλλα ἔργα τέχνης τοῦ τόπου μας μαγεύουν καί σαγηνεύουν κι ἄλλους λαούς, μποροῦμε νά δώσουμε ἄδεια ἀντιγράφων. Λογικόν καί δίκαιόν ἐστι.
Ἀγγελική Τσιραμπίδου
Φιλόλογος

 
  
επιστροφή στην κορυφή