Μές στόν πιό ζεστό μήνα τοῦ ἔτους, μές στόν ᾿Ιούλιο, πού τό θερμόμετρο δείχνει τίς πιό ὑψηλές θερμοκρασίες, ἡ ᾿Εκκλησία μας προβάλλει μιά φλογερή ὕπαρξη, μιά ψυχή πού ἐδονεῖτο ἀπό πόθο γιά τόν Θεό κι ἀγάπη πρός τούς «παμπόθητους», ὅπως τούς ὀνομάζει, ἀδελφούς· τόν ἅγιο Νικόδημο τόν ῾Αγιορείτη. Μέ τό δικό του... θερμόμετρο καλούμαστε νά ἐλέγξουμε τή δική μας ἀγάπη πρός τόν Χριστό. Μᾶς ὠθεῖ, ἐξάλλου, σ᾿ ἕναν τέτοιο ἔλεγχο, ἰδιαίτερα ἴσως τίς μέρες αὐτές, τό παράπονο τοῦ Κυρίου· «καί διά τό πληθυνθῆναι τήν ἀνομίαν ψυγήσεται ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν» (Μθ 24,12).
    Ὁ ἅγιος Νικόδημος γεννήθηκε στή Νάξο τό 1749. Ἀπό μικρός ἀκόμη ξεχώριζε γιά τήν ὀξύνοια, τή φιλομάθεια καί τή μνήμη πού διέθετε, χαρίσματα πού τόν ἀνέδειξαν ἕναν ἀπό τούς λογιώτερους ἄνδρες τῆς ἐποχῆς του. Τήν πολύπλευρη καί ἄρτια μόρφωση, πού ἔλαβε τόσο στή σχολή τῆς Νάξου ὅσο καί στήν Εὐαγγελική Σχολή τῆς Σμύρνης, θέλησε νά τή θέσει στήν ὑπηρεσία τῆς ᾿Εκκλησίας. Αὐτό πού ταπεινά ζητοῦσε στήν προσευχή του ἦταν· «Κύριε, ποίησόν με οἷον θέλεις, ὡς θέλεις, κἄν θέλω, κἄν μή θέλω».
    Κι ὁ Κύριος τόν τοποθέτησε, σάν σέ κάποια ὑψηλή σκοπιά, στό ῞Αγιο ῎Ορος, γιά νά φωτίζει ἀπό ἐκεῖ ὁλόκληρο τόν χριστιανικό κόσμο. ῏Ηταν τά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια πού τό Γένος βρισκόταν κάτω ἀπό τόν βαρύ ζυγό τῆς σκλαβιᾶς. ῾Ο ἅγιος ἔβλεπε τούς χριστιανούς βυθισμένους στήν ἄγνοια καί τήν ἀμέλεια γιά τά θέματα τῆς πίστεως καί πονοῦσε βαθιά. Κι ὁ πόνος του γινόταν ἀγωνία, ὅταν διαπίστωνε τήν ἐπικράτηση συνηθειῶν ξένων πρός τό ὀρθόδοξο πνεῦμα.
    Ἀπό τό ῞Αγιο ῎Ορος, λοιπόν, ὅπου μονάζει, ὑψώνει δυό μεγάλους κι ἱερούς πυρσούς· ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ - ΣΥΧΝΗ ΘΕΙΑ ΜΕΤΑΛΗΨΗ.
    Μαζί μέ τούς λεγόμενους κολλυβάδες θέτει στόχο τῆς ζωῆς του τήν ἀναγέννηση τοῦ ὀρθοδόξου φρονήματος τοῦ ποιμνίου, τήν ἐπιστροφή στή βιβλική καί πατερική παράδοση.
    Γιά τό σκοπό αὐτό ἐργάστηκε ἀψηφώντας τόν κόπο, μερόνυχτα ὁλόκληρα, ὑπερνικώντας πολλές φορές τό ἀσθενές τῆς φύσεώς του, κι ἄφησε στήν ᾿Εκκλησία θησαυρό συγγραμμάτων. Μόνο τό ἑρμηνευτικό του ἔργο ἀριθμεῖ 2.920 σελίδες. Γράφει χαρακτηριστικά γιά τή μελέτη τοῦ θείου λόγου καί συγκεκριμένα τῶν ἐπιστολῶν τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τόν ὁποῖον ὑπεραγαπᾶ· «Πληροφορῶ γάρ τήν ἐν Χριστῷ ὑμῶν ἀγάπην, ὅτι ἀνίσως ἔτσι κάμνετε καί συνεχῶς τόν Παῦλον εἰς τάς χεῖρας λαμβάνετε, ἐντός ὀλίγου χρόνου θέλετε λάβει μίαν παράδοξον μεταμόρφωσιν, κατά τά ἤθη καί κατά τήν ζωήν. Διότι αἱ ἐπιστολαί τοῦ μακαρίου Παύλου ἔχουν τοιαύτην ὑπερφυσικήν δύναμιν νά μεταμορφώνουν τούς ἀνθρώπους, νά σαγηνεύουν καί νά διασώζουν ὅλην τήν οἰκουμένην».
    Ἰδιαίτερα ἀγωνίστηκε γιά τή συχνή θεία Μετάληψη. Τό «Βιβλίον ψυχωφελέστατον περί συνεχοῦς μεταλήψεως τῶν ἀχράντων τοῦ Χριστοῦ μυστηρίων», ὅπου ἁπλοποιεῖ τό πόνημα τοῦ ἁγίου Μακαρίου Νοταρᾶ, εἶδε πολλές ἐκδόσεις κι ἔγινε ἕνας πραγματικός φωτοδότης καί πνευματικός ὁδηγός τῶν χριστιανῶν γιά τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. «Καί αὐτά δέ τά ὀνόματα τῆς λειτουργίας, μέ τά ὁποῖα ὀνομάζεται κατ᾿ ἐξαίρετον Κοινωνία καί Σύναξις, εἶνε ἀναγκαστικά τρόπον τινά εἰς τήν συχνήν Μετάληψιν, διότι Κοινωνία καί Σύναξις σημαίνει, ὅτι διά μέσου τῆς Μεταλήψεως τοῦ σώματος καί αἵματος τοῦ Χριστοῦ ὅλοι οἱ πιστοί συνάγονται, κοινωνοῦσι καί ἑνώνονται μέ τόν Χριστόν καί γίνονται μέ αὐτόν ἕνα σῶμα, καί ἕν πνεῦμα.
    Λοιπόν ἀπό ὅλας αὐτάς τάς ἱεράς τάξεις τῆς θείας λειτουργίας, σᾶς ἐρωτῶ, ἀδελφοί μου, νά μοῦ εἴπητε ἐν φόβῳ Θεοῦ καί συνειδήσει τῆς ψυχῆς σας, δέν εἶνε φανερόν ὅτι εἶνε ὑποχρεωμένοι οἱ Χριστιανοί, οἵτινες πηγαίνουν εἰς τήν λειτουργίαν, νά μεταλαμβάνουν συχνά; Δέν ἔχουσι χρέος νά ἐνεργοῦν τοῦτο, καί διά νά φανῇ πῶς εἶνε κοινωνία, σύναξις καί δεῖπνος καί διά νά μή φαίνωνται παραβάται ἐκείνων ὅσα πιστεύουν καί ὁμολογοῦν; Εἰ δέ καί δέν μεταλαμβάνουν ὡς ὁμολογοῦν, φοβοῦμαι, φοβοῦμαι, μήπως εὑρίσκωνται παραβάται· ἀλλά καί ὁ ἱερεύς ὅστις τούς προσκαλεῖ καί αἱ ἄλλαι ἱερολογίαι καί ἱεροπραξίαι καί τάξεις ὅπου γίνονται εἰς τήν λειτουργίαν, δέν ἠξεύρω πλέον ἄν ἔχουν τήν ἀληθινήν τάξιν καί τόν πρέποντα τόπον τους. ᾿Επειδή ὅλοι ἀπό μιᾶς παραιτοῦνται καί μήτε ἕνας Χριστιανός δέν εὑρίσκεται νά τάς πληρώσῃ καί νά ὑπακούσῃ εἰς τέτοιον κάλεσμα τοῦ ἱερέως ἤ, διά νά εἴπω καλλίτερα, τοῦ Θεοῦ, ἀλλά γυρίζει ὀπίσω ἄπρακτος μέ τά ῞Αγια, χωρίς νά τόν καταδεχθῇ τις καί νά προσέλθῃ νά μεταλάβῃ». ῏Ηταν τόση ἡ διαστρέβλωση τῆς Παραδόσεως, ὥστε εἶχε εἰσχωρήσει ἀκόμη καί σ᾿ αὐτά τά προπύργια τῆς ᾿Ορθοδοξίας, στά μοναστήρια τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους. Γιά πολλά χρόνια ἀντιμετώπισε σκληρή πολεμική. Τά ὑπέμεινε ὅμως ὅλα μέ καρτερία καί φύλαξε μέχρι τέλους ἀλώβητη τήν πίστη τῶν Πατέρων.
    Κι ἦταν αὐτή ἡ στενή ἐπαφή μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ καί μέ τό Μυστήριο τῆς θείας Κοινωνίας πού ἔτρεφε τή ζηλευτή μυστική ζωή πού τόν διέκρινε. Μέχρι καί τίς τελευταῖες στιγμές τῆς ζωῆς του πρόφερε τ᾿ ὄνομα τοῦ ᾿Ιησοῦ. Στή νοερά προσευχή ἔχει ἀφιερώσει τίς θελκτικώτερες σελίδες.
    «Ὁ ᾿Ιησοῦς, παρακαλῶ,  ἄς εἶνε γλυκύ μελέτημα τῆς καρδίας σου, ὁ ᾿Ιησοῦς ἄς εἶνε ἐντρύφημα τῆς γλώσσης σου, ὁ ᾿Ιησοῦς ἄς εἶνε τό ἀδολέσχημα καί ἡ ἰδέα τοῦ νοός σου. Ἐν συντομίᾳ ὁ ᾿Ιησοῦς ἄς εἶνε ἡ ἀναπνοή σου... ἡ ἀγαπῶσα ψυχή τόν ᾿Ιησοῦν... κατ᾿ ἄλλον τρόπον δέν δύναται νά παρηγορῇ τήν πρός τόν ᾿Ιησοῦν ἀγάπην της, εἰμή διά τῆς συνεχοῦς ἐνθυμήσεως τοῦ ἁγίου του ὀνόματος, βοῶσα πάντοτε μετ᾿ ἀγάπης καί δακρύων καί πόνου καρδίας· ᾿Ιησοῦ μου, ᾿Ιησοῦ μου ἠγαπημένε...».
    Δεήσου, ἅγιε τοῦ Θεοῦ, νά χαραχτεῖ βαθιά μέσα μας τό ἀκριβό μυστικό σου· ἡ μελέτη τῆς Γραφῆς κι ἡ συχνή θεία Κοινωνία εἶναι αὐτά πού ἀναζωπυρώνουν τήν ἀγάπη στόν Κύριο.
Τότε δέν θά ἔχουμε πνευματικές... ὑποθερμίες.

Β. ᾿Αντωνίου

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΠΙΚΟΙ

    Ὁ ἅγιος Νικόδημος (κατά κόσμον Νικόλαος Καλιβούρτσης) γεννήθηκε στή Νάξο τό 1749. Σπούδασε στίς περίφημες γιά τήν ἐποχή Σχολές τῆς Νάξου καί τῆς Σμύρνης. Χαρακτηρίστηκε σπάνιο φαινόμενο, τόσο γιά τά διανοητικά του χαρίσματα ὅσο καί γιά τήν ἁγιότητα τοῦ βίου του. ῾Η φιλομάθειά του τόν διέκρινε ἀπό τά παιδιά τῆς ἡλικίας του καί ἀργότερα ἀπό τούς συμμαθητές καί συμφοιτητές του.
    Ὁ πόθος του γιά τόν Θεό ἔφερε τά βήματά του στό ῞Αγιο ῎Ορος, ἐνῶ ἡ ἀγάπη του γιά τούς ὑπόδουλους ἀδελφούς του κίνησε τή γραφίδα του καί μᾶς παρέδωσε ἕνα πλῆθος πνευματικῶν ἔργων.
    Στό ῞Αγιο ῎Ορος ἦταν ἀκουστός γιά τή βαθειά του γνώση σέ θέματα κανόνων καί δογμάτων, ἀλλά καί γιά τήν ἀνυποχώρητη ὑπεράσπιση τῆς αὐθεντίας τῶν Πατέρων καί τοῦ κύρους τῆς ἱερᾶς Παραδόσεως. ῞Ενα σχετικό περιστατικό ἀπό τή ζωή του εἶναι δηλωτικό τοῦ καταρτισμοῦ, τῆς εὐφυΐας ἀλλά καί τῆς ταπεινοφροσύνης τοῦ ἁγίου.
    Ἡ ῾Ιερά Κοινότητα τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους κάλεσε τόν μοναχό Νικόδημο νά συζητήσει δογματικά θέματα μέ παπικούς πού ἐπισκέφτηκαν τό ῎Ορος ἐπί τούτου.
    Ὁ ἅγιος ἐμφανίστηκε ρακένδυτος, χωρίς καμία ἰδιαίτερη φροντίδα γιά τήν περίσταση. Οἱ ἐπισκέπτες παρεξηγήθηκαν γιά τήν «ἀπρέπεια» ἐκ μέρους τοῦ ἁγίου καί ζήτησαν ἐξηγήσεις. Οἱ παρευρισκόμενοι τούς καθησύχασαν, ἐξηγώντας τους πώς ὁ μοναχός ζοῦσε ὡς ἀσκητής ἐν ἐρημίᾳ καί πενίᾳ κι αὐτή ἦταν ἡ μοναδική του ἐνδυμασία. Στή συνέχεια ἄρχισε ἡ συζήτηση κατά τήν ὁποία οἱ συνομιλητές του διέκριναν, κάτω ἀπό τά ράκη, τήν ἀπαστράπτουσα διάνοια καί τήν ἀκαταγώνιστη διαλεκτική του δεινότητα. ῾Η κάθε λέξη του μετέτρεπε σέ παρανάλωμα πυρός τίς αἱρετικές δοξασίες τῶν ἀντιπάλων του. Γνώση, θεῖος ζῆλος γιά τήν ὀρθόδοξη πίστη ἀλλά καί ἐμπειρική βεβαιότητα γιά ὅσα δίδασκε ἀνάγκασαν τούς παπικούς νά σιωπήσουν ντροπιασμένοι καί... νά τό βάλουν στά πόδια. Κατά τήν «ἄτακτη φυγή» τους πρόλαβαν μόνο νά ἐκφράσουν τήν ἔντρομη ἀπορία τους στήν ῾Ιερά Κοινότητα·
    - Ὑπάρχουν κι ἄλλοι στόν ῎Αθω σάν αὐτόν πού μᾶς φέρατε νά μιλήσουμε;
    - Ἀναρίθμητο πλῆθος! Καί νά φανταστεῖτε ἐγώ εἶμαι ὁ τελευταῖος ἀπ᾿ ὅλους! πῆρε τό λόγο κι ἀπάντησε ὁ εὐφυής καί ταπεινός δοῦλος τοῦ Θεοῦ Νικόδημος ὁ ῾Αγιορείτης, πού γιορτάζουμε τή μνήμη του στίς 14 ᾿Ιουλίου.
    Τήν εὐχή του νά ᾿χουμε καί τίς θερμές πρεσβεῖες του!

Συνέκδημος