Στό βιβλίο τῆς Γενέσεως περιγράφεται ὅτι ὁ Θεός δημιούργησε τό φῶς καί τό διαχώρισε ἀπό τό σκοτάδι. Τό φῶς τό ὀνόμασε «ἡμέρα» καί τό σκοτάδι «νύκτα» (Γέ 1, 35 ). Ἡ δημιουργική πανσοφία καί προνοητική ἀγάπη τοῦ Θεοῦ προκαθόρισαν τή ζωτική ἐπίδραση τοῦ φωτός καί τοῦ σκότους γιά ὅλα τά δημιουργήματα καί ἰδιαίτερα γιά τόν ἄνθρωπο. Στήν καθημερινότητά μας ὁ σοφός αὐτός διαχωρισμός τοῦ φωτός ἀπό τό σκοτάδι ἔχει βασική σημασία καί εἶναι ρυθμιστικός συντελεστής γιά τήν ποιότητα τῆς βιολογικῆς καί ψυχικῆς μας ζωῆς. Ὁ ὕπνος καί ἡ ἐγρήγορση δέν ἀποτελοῦν ἁπλῶς χρονικές συντεταγμένες ἀλλά πολύπλοκες βιολογικές λειτουργίες πού συνθέτουν τήν ἀνθρώπινη ζωή.
  Σύμφωνα μέ τήν ἰατρική ἐπιστήμη, ὑπάρχουν βιολογικά πρότυπα πού βοηθοῦν τούς ἀνθρώπους νά ζοῦν σύμφωνα μέ τόν 24ωρο κύκλο ἡμέρας νύχτας καί ὀνομάζονται κιρκάδιοι ρυθμοί, γνωστοί ὡς κύκλοι ὕπνουἀφύπνισης. Οἱ κιρκάδιοι ρυθμοί εἶναι πολύπλοκοι ρυθμιστικοί μηχανισμοί, οἱ ὁποῖοι καθορίζουν τήν ὑπνηλία κατά τή νύχτα καί τήν ἐγρήγορση μέ τό φῶς τῆς μέρας, καί λειτουργοῦν καί ἐξαρτῶνται ἀπό περιβαλλοντικά στοιχεῖα. Ἐπιπλέον, ἕνας πολύ μεγάλος ἀριθμός ὁρμονῶν στό σῶμα ἀπελευθερώνονται ὡς ἀπάντηση στόν κιρκάδιο ρυθμό μας. Ὁ ὕπνος εἶναι ζωτικῆς σημασίας γιά τήν ἀποτελεσματική λειτουργία τῶν ὁρμονῶν, καθώς πολλές ἀπό αὐτές ἐξαρτῶνται ἀπό τόν κύκλο ὕπνουἀφύπνισης. Εἶναι σάν νά ἔβαλε ὁ Θεός μέσα μας ἕνα ἐσωτερικό βιολογικό ρολόι, μέ εἰδικούς μηχανισμούς, πού λειτουργεῖ ἄψογα καί ἀκατάπαυστα καί ρυθμίζει τήν ἔκκριση τῶν ὁρμονῶν. Γιά παράδειγμα, κάθε ἀπόγευμα, καθώς ἀρχίζει νά βραδιάζει καί ἔρχεται τό σκοτάδι, τό σῶμα μας ἀρχίζει νά ἀπελευθερώνει σταδιακά τήν ὁρμόνη τοῦ ὕπνου, τή μελατονίνη, καί κάθε πρωί, μέ τήν ἄφιξη τοῦ φωτός, τά ἐπίπεδα μελατονίνης μειώνονται καί γίνονται μή ἀνιχνεύσιμα. Μεταβολές παρατηροῦνται καί σέ πολλές ἄλλες ὁρμόνες, ὅπως κορτιζόλη, ὁρμόνες θυροειδοῦς κ.ἄ.
  Ἡ διατάραξη τοῦ βιολογικοῦ μας ρολογιοῦ μακροχρόνια ἐπιφέρει σοβαρές ἐπιπτώσεις στήν ὑγεία μας. Ὁ ὕπνος τῆς ἡμέρας δέν μπορεῖ μέ κανέναν τρόπο νά ἀντικαταστήσει καί νά ἀναπληρώσει τόν ὕπνο τῆς νύχτας, ἀνεξάρτητα ἀπό τή διάρκειά του. Ὁ τακτικός ὕπνος καί ἡ τακτική ἀφύπνιση μποροῦν νά βοηθήσουν νά μήν ἀπορρυθμίσουμε τήν ὁρμονική μας σκάλα καί νά μήν ἀποσυντονίσουμε τήν ὁμοιόστασή μας. Ὅταν διαταράσσεται ὁ ὕπνος μας σέ ποσότητα καί ποιότητα, διασαλεύουμε αὐτή τήν ἰσορροπία καί ἀφήνουμε πόρτες ὀρθάνοιχτες σέ ποικίλα ἰατρικά προβλήματα. Σέ βιολογικές λειτουργίες πού ὁ Θεός δημιούργησε τόσο σοφά, ἡ δική μας ἀπερισκεψία, παρέμβαση καί παραβίαση ὁδηγεῖ σέ δυσλειτουργίες γιά τήν ὅλη μας ὑπόσταση. 
  Ὁ ὕπνος εἶναι ἀπό τά πολύ μεγάλα δῶρα τοῦ Θεοῦ. Ἄς φανταστοῦμε μιά ζωή χωρίς ἀνάπαυση, χωρίς ὕπνο. Θά ἦταν ἀβίωτη. Ἄνθρωποι πού πάσχουν ἀπό συνεχῆ ἀυπνία ὑποφέρουν. 
  Οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐνδιαφέρονται πρωτίστως γιά τόν πνευματικό ὕπνο πού φέρνει ἡ ἁμαρτία, ἀλλά μιλοῦν καί γιά τόν βιολογικό ὕπνο. Ὁ Μέγας Βασίλειος μᾶς προτρέπει: «Νά εὐχαριστεῖς, ἄνθρωπε, τόν Θεό, ὁ ὁποῖος μέ τόν ὕπνο πού μᾶς στέλνει λύνει τή συνέχεια τῶν κόπων καί μέ τήν ἀνάπαυση μᾶς ἐπαναφέρει καί πάλι στήν ἀκμή τῆς δυνάμεώς μας». 
  Στήν εὐχή τοῦ Ἀποδείπνου ἀπευθυνόμαστε κάθε βράδυ στόν Κύριο καί τόν παρακαλοῦμε τήν ὥρα πού πηγαίνουμε νά κοιμηθοῦμε νά μᾶς δώσει τήν ἀνάπαυση τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς μας: «Καὶ δὸς ἡμῖν, Δέσποτα, πρὸς ὕπνον ἀπιοῦσιν ἀνάπαυσιν σώματος καὶ ψυχῆς».

Γεωργία Δερετζῆ
Νευρολόγος

"Ἀπολύτρωσις",

Τεῡχος Αὐγούστου-Σεπτεμβρίου, 2025