Ἀνέκαθεν στόχος τῆς Τουρκίας ἦταν ἡ ἐκδίωξη τῶν Ρωμιῶν τῆς Κωνσταντινούπολης καί ἡ ὑφαρπαγή τῆς περιουσίας τους. Μέ τή συνηθισμένη τουρκική τακτική τῆς προβοκάτσιας, μέ σκηνοθετημένα γεγονότα, ἀρχίζουν τά Σεπτεμβριανά τοῦ 1955 στή Βασιλεύουσα. 
  Ὁ πράκτορας Ὀκτάι Ἐγκίν ἀπό τήν Κομοτηνή, μουσουλμάνος φοιτητής τῆς Νομικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης, τοποθετεῖ στίς 6 Σεπτεμβρίου 1955 ἐκρηκτικό μηχανισμό στόν κῆπο ἀνάμεσα στό τουρκικό προξενεῖο καί στό σπίτι πού θεωρεῖται ἀπό τούς Τούρκους πώς γεννήθηκε ὁ Κεμάλ Ἀτατούρκ. Ἀπό τήν ἔκρηξη σπάζουν τά τζάμια κάποιων παραθύρων. Ὁ δράστης συλλαμβάνεται ἀπό τίς ἑλληνικές ἀρχές καί φυλακίζεται γιά λίγους μῆνες. Μετά ὁ ὑπόδικος Ὀκτάι Ἐγκίν διαφεύγει στήν Τουρκία μέ τή βοήθεια τοῦ τούρκου προξένου τῆς Κομοτηνῆς! 
   Πάραυτα τό ἴδιο ἀπόγευμα τῆς 6ης Σεπτεμβρίου, ἐκδίδεται στήν Πόλη τουρκική ἐφημερίδα, ὑποκινούμενη ἀπό τήν κυβέρνηση τῆς Τουρκίας, μέ τίτλο «ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΑΝ ΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ».
  Οἱ ψεύτικες εἰδήσεις, συνοδευόμενες ἀπό παραποιημένες φωτογραφίες, πυροδοτοῦν τίς τουρκικές μάζες, πού κατέφθασαν σύμφωνα μέ τό ὀργανωμένο κυβερνητικό σχέδιο ἀπό τήν Ἀνατολία ἤ βγῆκαν ἀπό τίς φυλακές, γιά νά ρημάξουν καθετί ἑλληνικό ἀπό τίς περιουσίες τῆς ὁμογένειας τῆς Κωνσταντινούπολης.
   Τό βράδυ τῆς 6ης Σεπτεμβρίου τό ἔξαλλο πλῆθος τῶν 50.000 ἀνθρώπων φορτωμένο μέ τσεκούρια, ρόπαλα, σφυριά, σιδερένιους λοστούς καί δοχεῖα βενζίνης, ὁρμᾶ στά ἑλληνικά καταστήματα φωνάζοντας: «Θάνατος στούς γκιαούρηδες», «Σπάστε, γκρεμίστε, εἶναι γκιαούρης», «Σφάξτε τούς ἕλληνες προδότες»... 
  Σέ μιά ἀπέραντη ἔκταση, ἀπό τόν Βόσπορο ὥς τή Θάλασσα τοῦ Μαρμαρᾶ, οἱ μανιασμένοι ἐπιδρομεῖς ἐπιδίδονται σέ φρικιαστικές πράξεις σέ βάρος τῶν πολιτισμένων Ἑλλήνων. Ἡ συνοικία Πέραν μέσα σέ ἐλάχιστες ὧρες ἀλλάζει ὄψη. Στόν δρόμο βρίσκονται   κατεστραμμένα πολύτιμα ἀντικείμενα μεγάλης ἀξίας, ρολόγια, παπούτσια, γοῦνες, μηχανήματα, ὑφάσματα, ροῦχα, λάδια, τυριά...
  «Ἦταν ἕνας ὀργανωμένος τυφώνας πού σάρωνε τά πάντα στό πέρασμά του. Δεκάδες Ἕλληνες, πολίτες καί κληρικοί, κακοποιήθηκαν. Λεηλατήθηκαν ἤ παραδόθηκαν στίς φλόγες 73 ἑλληνικές ἐκκλησίες. Καταστράφηκαν εἰκόνες, ἁγιογραφίες καί σκεύη ἀνεκτίμητης ἱστορικῆς καί ἀρχαιολογικῆς ἀξίας. Καταστράφηκαν ὁλοσχερῶς καί τά 26 ἑλληνικά σχολεῖα... 4.340 ἑλληνικά καταστήματα λεηλατήθηκαν. 2.600 σπίτια Ἑλλήνων βρέθηκαν στό μάτι τοῦ κυκλώνα... 21 ἑλληνικά ἐργοστάσια καταστράφηκαν ὁλοκληρωτικά. 110 ἑλληνικά ἑστιατόρια καί ξενοδοχεῖα λεηλατήθηκαν ἤ παραδόθηκαν στίς φλόγες. Καί τά 27 ἑλληνικά φαρμακεῖα καταστράφηκαν. Οἱ βιασμοί γυναικῶν, ἀνεξάρτητα ἀπ’ τήν ἡλικία τους, ὑπολογίζεται ὅτι ξεπέρασαν τούς 200 τή νύχτα ἐκείνη, ἐνῶ παρέμεινε ἄγνωστος ὁ τελικός ἀριθμός τῶν νεκρῶν, πού ξεπέρασε τούς 20, παρ’ ὅλο πού οἱ ὁδηγίες πού εἶχαν δοθεῖ ἀπαγόρευαν τίς δολοφονίες. Τό ὀργανωμένο σχέδιο τῆς ὁλοκληρωτικῆς καταστροφῆς τῶν περιουσιῶν τῶν Ἑλλήνων τῆς Κωνσταντινούπολης διήρκεσε 6 ὧρες περίπου. Στίς 12 τά μεσάνυχτα καί ἀφοῦ οἱ τέλεια ὀργανωμένες ὁμάδες εἶχαν σχεδόν ὁλοκληρώσει τό ἔργο τους, ἡ Τουρκική Κυβέρνηση εὐαρεστήθηκε νά κηρύξει Στρατιωτικό Νόμο σέ μία Πόλη παραδομένη στίς φλόγες...», περιγράφει τήν τραγική ἀτμόσφαιρα ἡ ἐφημερίδα «Τά Ἑλληνοκαναδικά Νέα».
  Ἡ δραματική νύχτα τῶν Σεπτεμβριανῶν ἀποκάλυψε τό ὀργανωμένο πογκρόμ (μαζικές πράξεις βίας) ἐναντίον τῶν Ρωμιῶν τῆς Πόλης, πού ἄρχισε μέ τή στημένη ἐπίθεση στό τουρκικό προξενεῖο Θεσσαλονίκης. Ὁ ἀπολογισμός τοῦ σχεδίου ἦταν ὀδυνηρός. Δέν ἔμεινε τίποτα ὄρθιο ἀπ’ ὅλα τά ἱερά καί τά ὅσια τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Κωνσταντινούπολης.
  «Πρωτόγνωρο εἶναι τό γεγονός. Ἀπό πλευρᾶς μεγέθους καταστροφῆς μπορεῖ νά συγκριθεῖ μόνο μέ τή Νύχτα τῶν Κρυστάλλων τοῦ Νοεμβρίου τοῦ 1938 τῆς Γερμανίας, τότε πού οἱ ἡγέτες τῶν ναζιστῶν ἐξαπέλυσαν μιά σειρά πογκρόμ κατά τοῦ ἑβραϊκοῦ πληθυσμοῦ στή Γερμανία», ἐκτιμᾶ ὁ Νικόλαος Οὐζούνογλου, Πρόεδρος Οἰκουμενικῆς Ὁμοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτῶν.  
  Κι ὕστερα, ὁλόκληρα καραβάνια ἀπό τρομαγμένους Ἕλληνες ἀποχαιρετοῦν γιά πάντα τήν πατρική γῆ, ἐκεῖ πού γεννήθηκαν κι ἀνδρώθηκαν. Ὑπολογίζεται ὅτι γύρω στίς 15.000 ἐγκατέλειψαν τήν Κωνσταντινούπολη μέ προορισμό τήν Ἑλλάδα, τήν Ἀμερική, τήν Αὐστραλία, γιά νά γλυτώσουν ἀπό τό ἑπόμενο κύμα πού διαισθάνονταν ὅτι ἔρχεται. Ξεριζώνονται αὐτοί οἱ πολιτισμένοι ἄρχοντες, πού ἀποτελοῦσαν τό πιό παραγωγικό κομμάτι τῆς Πόλης. Φεύγουν αὐτοί πού ἔκτισαν περικαλλεῖς ἐκκλησίες, ἀνύψωσαν σχολεῖα, κοινωφελῆ ἱδρύματα, θέατρα, τύπωναν περιοδικά, ἐφημερίδες, κυριάρχησαν στό ἐμπόριο καί δημιούργησαν «μιά μικρή Ἑλλάδα ἔξω ἀπό τά ἐπίσημα σύνορα».  
  «Ὁ ἀγώνας τῆς Ε.Ο.Κ.Α. τό 1955 ἦταν ἡ ἀφορμή γιά τά Σεπτεμβριανά τοῦ 1955. Τά Σεπτεμβριανά τά ὀργάνωσαν οἱ Τοῦρκοι μέ παρότρυνση τῶν Βρετανῶν. Συνεπῶς, ἡ ἀφορμή γιά τά Σεπτεμβριανά ἦταν τό Κυπριακό», τονίζει ὁ διδάκτωρ Οἰκονομικῶν καί Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν τοῦ Πανεπιστημίου Γενεύης Μελέτης Μελετόπουλος. 
  Ἡ ἔκταση τοῦ πογκρόμ δέν θά γινόταν ἀντιληπτή, ἄν δέν ὑπῆρχαν οἱ συγκλονιστικές φωτογραφίες τοῦ ἡρωικοῦ φωτογράφου Δημήτρη Καλούμενου, πού διατελοῦσε φωτογράφος τοῦ Πατριάρχη καί ἀνταποκριτής τῆς ἐφημερίδας «Ἔθνος». Οἱ φωτογραφίες τραβήχτηκαν μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς του καί ἀποκάλυψαν τίς θηριωδίες τῶν Τούρκων σέ βάρος τῶν Ἑλλήνων τῆς Πόλης. Διαφορετικά, ἡ πικρή ἀλήθεια θά εἶχε θαφτεῖ. 
  Στήν πολύκροτη δίκη (1961), στή νῆσο Πλάτη τῶν Πριγκιποννήσων, ὁ τότε πρωθυπουργός τῆς Τουρκίας  Ἀντνάν Μεντερές καταδικάζεται σέ θάνατο μέ ἀγχόνη, καθότι «ὁμολόγησε πώς ὁ ἴδιος εἶχε σχεδιάσει τά ἔκτροπα κατά τῆς τότε ἀνυποψίαστης ἑλληνικῆς μειονότητας, γιά νά ἀποκτήσει ἡ Τουρκία ἕνα περισσότερο ἰσχυρό χαρτί ὡς μέσο πίεσης πρός τήν Ἑλλάδα, γιά νά μήν ἔχει ἀπαιτήσεις στήν Κύπρο». Τά Σεπτεμβριανά τοῦ 1955 ἦταν ἡ ἀρχή τῆς φυγῆς τῶν Ρωμιῶν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, πού ὁλοκληρώθηκε τό 1964. 
  Ἑβδομήντα χρόνια ἔχουν διαβεῖ ἀπό τή μακάβρια νύχτα τῆς 6ης πρός 7η Σεπτεμβρίου 1955. Ἡ ἄδικη λεηλασία, ὁ ἄγριος ξεριζωμός τῶν πατεράδων μας, ἡ βίαιη διακοπή τῆς λαμπρῆς ἱστορίας τους ἔχουν τραυματίσει βαθιά τή μνήμη τοῦ Ἑλληνισμοῦ. 

Ἑλληνίς

"Ἀπολύτρωσις",

Τεῡχος Αὐγούστου-Σεπτεμβρίου, 2025