Τό ἱερότερο μνημεῖο τοῦ Ἀγώνα τοῦ κυπριακοῦ Ἑλληνισμοῦ γιά τήν ἕνωσή του μέ τή μητέρα Ἑλλάδα, τό μεγαλύτε­ρο ἐθνικό προσκύνημα τῆς Κύπρου, εἶναι τά «Φυλακισμένα Μνήματα», στίς Κεν­τρι­κές Φυλακές τῆς Λευκωσίας. Γίνηκαν πα­γκόσμια σύμβολα θυσίας γιά τά μεγά­λα ἰδανικά.
  Ἕνας τόπος μοναδικός, γιατί ἔχει κοιμητήριο μέ ἥρωες φυλακισμένους! Ζωντανεύει τό κυπρι­α­κό ἔπος τῆς 1ης Ἀπρι­λίου 1955-59. Οἱ Βρετανοί ἔθαψαν ἐδῶ ὅσους ἐκτέλεσαν γιά τή δράση τους στόν ἀπελευθερωτικό ἀγώνα, ἀλλά καί ἡγετικά στελέχη τῆς Ἐθνικῆς Ὀργάνωσης Κυπρίων Ἀγωνιστῶν (Ε.Ο.Κ.Α.).
  Ὅσο οἱ Ἄγγλοι κυριαρχοῦσαν στό νη­σί, στόν χῶρο τοῦ κοιμητηρίου δέν εἶ­χε μπεῖ κανείς. Ὅταν μέ τίς συμφωνί­ες Ζυρίχης-Λονδίνου (1959) ἱδρύθηκε ἀ­νε­ξάρτητο κυπριακό κράτος, τότε ἀνοί­χτη­κε ὁ ἱερός χῶρος. Ὁ διευθυντής τῶν φυλακῶν βρῆ­κε ἕνα σχεδιάγραμμα στά γραφεῖα καί σύμφωνα μ’ αὐτό ἔ­φτιαξαν τούς τάφους. Σέ τέσσερα μνήματα τοποθέτησαν ἀπό δύο σταυρούς, γιατί βάσει τοῦ σχεδιαγράμματος ἔθαβαν δύο σέ κάθε λάκκο. Εἶναι ἐννέα μνήματα μέ δεκατρεῖς ἀγωνιστές θαμμέ­νους. Οἱ ἐννέα «ἐπισκέφθηκαν» τόν θάλαμο τῆς ἀγχόνης.
  Κάθε φορά πού ὁδηγοῦνταν στήν κρεμάλα, δονοῦνταν οἱ φυλακές ἀπό ἐμ­βατήρια καί ὕ­μνους, πού ἔψελναν οἱ συγ­κρατούμενοι-μελ­λοθάνατοι ἀπό τά διπλανά κελλιά. Μές στόν ἀνθό τῆς νιότης, ἐννέα παλληκάρια, 19-24 ἐτῶν, ὕ­στερα ἀπό μαρτύρια καί ἐξαγνισμένα μέ τά μυστήρια τῆς ἱερᾶς Ἐξομολόγησης καί θείας Κοινωνίας, ἀνέβαιναν μέ ἀπερίγραπτο θάρρος στό ἰκρίωμα. Μέ τό «Τῇ Ὑ­περμάχῳ...», τό «Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον...», τό «Ἔκστηθι φρίτ­των, οὐ­ρα­νέ...» στά χείλη, φτερούγιζαν γιά τήν αἰωνιότητα.
  Ἀπαγχονίστηκαν μαζί Μιχαήλ Καραολῆς, Ἀνδρέας Δημητρίου. Ἀντίκρισαν συγχρόνως τήν ἀνατριχιαστική κρεμάλα ὁ Ἀνδρέας Ζάκος, ὁ Ἰάκωβος Πατάτσος καί ὁ Χαρίλαος Μιχαήλ. Ἡ θηλειά ἀποτέλειωσε ἀκαριαῖα τόν Μιχαήλ Κουτσόφτα, τόν Στέλιο Μαυρομμάτη καί τόν Ἀνδρέα Παναγίδη.
  Ἔνατος εἶναι ὁ 19χρονος Εὐαγόρας Παλληκαρίδης. Ἔφυγε μέ τήν καυτή ἐ­πιθυμία: «Θά πάω στόν Θεό καί θά τόν παρακαλέσω νά εἶμαι ὁ τελευταῖος πού θά κρεμασθῶ». Τήν ἄλλη μέρα ὑπογρά­φτη­κε ἀνακωχή καί λυτρώθηκαν ἀπό τήν ἀγχόνη εἴκοσι μελλοθάνατοι!
  Στά «Φυλακισμένα Μνήματα» ἀναπαύονται καί τέσσερις μορφές, πού ἔ­πεσαν ἡρωικά στίς ἐπάλξεις: ὁ Γρη­γό­ρης Αὐξεντίου, ὑπαρχηγός τῆς Ε.Ο.Κ.Α., ὁ Μᾶρκος Δράκος, ὁ Στυλιανός Λένας καί ὁ Κυριάκος Μάτσης. Οἱ Ἄγγλοι ἀρ­νήθηκαν νά δώσουν τίς σορούς στούς δικούς τους, ἀπό φόβο μήπως μετατραποῦν οἱ κηδεῖες τους σέ συλλαλητήρια.
Τούτη ἡ «κολυμβήθρα» τοῦ Ἑλληνισμοῦ κόντεψε νά συληθεῖ κατά τήν τουρκική εἰσβολή στήν Κύπρο τό 1974.
  Συμπληρώνονται φέτος 50 χρόνια, πού οἱ τουρκικές δυνάμεις εἰσβολῆς στή μεγαλόνησο ἐξαπέλυσαν σφοδρότατες ἐπιθέσεις ἐναντίον τοῦ κέντρου τῆς Λευκωσίας, στίς 14 Αὐγούστου 1974, μέ τήν ὀνομασία «Ἀττίλας 2».
  Στίς λυσσαλέες τουρκικές δυνάμεις ἀντέταξε τά στήθη τό 336 τάγμα, ὑποστηριζόμενο ἀπό τό 211 καί τά εὔστοχα πυροβόλα τῆς Ἐθνικῆς Φρουρᾶς. Τό 336 τάγμα ἐπιστράτων, μέ διοικητή τόν ἑλ­λαδίτη ταγματάρχη Δημήτρη Ἀλευρομάγειρο, ξεπερνοῦσε τούς 850 ἐφέδρους. Ρητή ἡ ἐντολή τοῦ ἀρχηγοῦ: «Μεί­­νετε στίς θέσεις σας.   Σταματῆστε τά ἅρματα μάχης μέ ὁτιδήποτε. Μέ τά σώματά σας. Φτάνει νά σταματήσουν».
Στό κέντρο τοῦ μετώπου πάλεψε ὁ 2ος λόχος τοῦ 336 τάγματος, μέ ἐπικεφαλῆς τόν κύπριο ἔφεδρο ἀνθυπολοχα­γό Χρῆστο Σολωμή. Τούς ἔλαχε ἡ τιμή νά ὑπερασπίζονται τόν ἱερό τόπο τῶν φυλακῶν. Ὑπέφεραν στή σκέψη μήπως οἱ τάφοι τῶν ἐθνομαρτύρων ποδοπατηθοῦν ἀπό τίς τουρκικές ὀρδές.
  Πρίν ἀπό τή σύγκρουση, συνέβη κάτι συγκλονιστικό. Διηγεῖται σήμερα ὁ ἀντιστράτηγος ἐ.ἀ. Ἀλευρομάγειρος: «Διατρέχω ὅλη τή γραμμή ἀντιπαράθεσης καί ἀπευθύνω παραινέσεις. Διαπιστώνω σκε­πτι­κισμό».
Ἡ Λευκωσία εἶχε ἐρημώσει. Εἶχε καταντήσει πόλη-φάντασμα. Τό ἠθικό τῶν μαχητῶν ἦταν ἀρκετά πεσμένο. Ἔ­πρε­πε ἐπειγόντως νά ἐπινοήσει «ἐνέσεις ἠθικοῦ».
  «Σέ συνεννόηση μέ τούς λοχαγούς καί διοικητές τμημάτων συγκεντρωνόμαστε στόν χῶρο τῶν "Φυλακισμένων Μνη­μάτων" καί ὁρκιζόμαστε ὅτι δέν θά τά καταλάβουν οἱ Τοῦρκοι, ἔστω καί ἄν περάσουν πάνω ἀπό τά πτώματά μας.
  Ἡ σκηνή αὐτή ἔχει μείνει ἀνεξίτηλα χαραγμένη στή μνήμη ὅλων μας. Ἐμεῖς οἱ ἄσημοι στεκόμαστε προσοχή μπροστά σ’ αὐτούς τούς νεαρούς γίγαντες τῆς κυπριακῆς ἐλευθερίας καί ὁρκιζόμαστε σ’ αὐτούς. Ὁποία μεγάλη μας τι­μή! Φύγαμε κατασυγκινημένοι. Χωρίς κανένας νά τό ὁμολογήσει δέν πήγαμε μόνο νά ὁρκιστοῦμε. Πήγαμε, γιά νά πά­ρουμε ἀπό τούς ἥρωες ἐκείνους θάρρος. Ἀφοῦ μπόρεσαν αὐτά τά νε­αρά παιδιά νά τραγουδήσουν τή θυσία τους, γιατί ἐμεῖς νά μήν μποροῦμε νά τούς μοιάσουμε στό ἐλάχιστο; Θά ἔ­­λεγα ὅτι τό προσκύνημα ἐκεῖνο ἦταν        καταλυτικό γιά τήν ἀποφασιστικότητά μας. Φύγαμε μέ ἕνα ἠθικό μεγάλο. Καί οἱ θαυμάσιοι λοχαγοί τοῦ τάγματος μπό­ρεσαν καί τό μετέφεραν στούς στρα­τιῶτες τους».
  Ὁ Σολωμής καί οἱ 250 ἄνδρες του ἀμύνθηκαν πεισματικά, διαισθανόμενοι τό ἱερό καθῆκον.
  Ἕνας κύπριος ἀξιωματικός, βλέποντας τίς ἀλλεπάλληλες ἐπιθέσεις τῶν Τούρκων, διέταξε τόν Σολωμή νά ὑπο­χω­ρήσει, γιατί κινδύνευε. Ὁ Σολωμής δέν κάμφθηκε, ἐνῶ ἕνας λοχίας τοῦ ἀ­πάντησε:
«Οὔτε θέλουμε, οὔτε ἔχουμε δικαί­ωμα νά φύγουμε. Ἀκόμα κι ἄν ἀποχωρήσουν ὅλοι οἱ ἄλλοι, ἐμεῖς θά μείνουμε ἐδῶ καί θά γίνουμε λειῶμα».
  Τήρησαν τόν ὅρκο τους μέ θυσίες...
  Τή 17η Αὐγούστου ὑπογράφτηκε ἀ­νακωχή μέ τήν παρουσία ἑνός Καναδοῦ τοῦ Ο.Η.Ε., τοῦ τούρκου καί τοῦ ἕλ­ληνα διοικητῆ.
  «Ὁ τοῦρκος ἀξιωματικός», ἐξιστορεῖ ὁ ἀντιστράτηγος, «μᾶς ζήτησε νά με­ταφερθοῦμε περί τά 500 μέτρα, μέ ἀντίστοιχη δική τους ἐνέργεια πρός τά πίσω, γιά νά ὑπάρξει κάποιου εἴδους "νε­κρή ζώνη", ὥστε νά ἀποφευχθοῦν ἐντάσεις...
  Ἀνταπαντῶ... Δέν ἔχουμε καμιά ἐ­ντολή ἀπό τήν ἀνώτερη διοίκησή μας νά κάνουμε τέτοιες διαπραγματεύσεις. Δέν μετακινούμεθα οὔτε ἕνα χιλιοστό πρός τά πίσω, γιατί εἶναι πολύ μεγάλη ἡ Ἑλ­λη­νι­κή Ἱστορία, γιά νά σοῦ τήν ἐξηγήσω σέ πέντε λεπτά!
  Ὁ Τοῦρκος δέν εἶπε τίποτα. Μέ χαιρέτησε, χαιρετηθήκαμε».
  Σήμερα στή Λευκωσία οἱ Κεντρικές Φυλακές βρίσκονται σχεδόν πάνω στή «νεκρή ζώνη». Πιό πέρα ἐκτείνονται οἱ τουρκοκρατούμενες περιοχές. Οἱ λεβέ­ντες τοῦ Ἀλευρομάγειρου κράτησαν λεύτερα τά «Φυλακισμένα Μνήματα», ἄ­παρτα αὐτά «τά κάστρα τῆς λευτεριᾶς»!

Ἑλληνίς

"Ἀπολύτρωσις", Άπρίλιος 2024