Στήν Εὐρώπη ἔφτασε ναυαγισμένος φορτωμένος μ᾽ ἕναν βαρύ σταυρό. Αὐ­τόν τόν σταυρό κήρυξε καί μ᾽ αὐτόν τήν γκρέμισε καί τήν ξαναέχτισε ἀπ᾽ τήν ἀρ­χή. Στήν Ἀσία εἶχαν δουλέψει κι ἄλλοι, ἡ Εὐρώπη ὅμως ἦταν δημιούργημα δικό του, κύκλῳ μέχρι τό Ἰλλυρικό· κι ἀπό κεῖ ἤθελε νά περάσει στή Σπανία, ν᾽ ἀ­νοίξει ὅλους τούς δρόμους, «ὥστε πεπληρωκέναι τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χρι­στοῦ».
Ἡ Εὐρώπη εἶναι τοῦ Παύλου. Ὁ Παῦ­­­λος τελείωσε κάποια στιγμή τόν δρόμο του κι ἡ «χριστιανική» Εὐρώπη ἄρχισε νά ξετυλίγει τόν δικό της. Γεμάτο βία, ὑπο­κρι­σία, ἱερά δικαστήρια, ἀγχόνες, φωτιές, θρησκευτικούς πολέμους, ὁλοκαύ­τωμα, ἄλλον ἕναν πόλεμο σήμερα ὀρ­θοδόξων ἐναντίον ὀρθοδόξων. Κι ὅλα αὐτά τά φορτώνουν στόν Παῦλο. Φταίει αὐτός πού στόν ἀνθρωπισμό τῆς Εὐρώπης -μιά χαρά ἦταν- ἀντέταξε τή μω­ρία τοῦ Σταυροῦ καί τή γέμισε φανα­τισμό καί μισαλλοδοξία· πού στά κλασικά γράμ­ματα ἀντέταξε τό κήρυγμα κι ἡ Εὐ­ρώπη κύλησε στόν σκοταδισμό καί στόν μεσαίωνα. Φταίει αὐτός πού ἀποκήρυξε τόν λαό του τόν Ἰσραήλ, ἀνοίγοντας ἔτσι τόν δρόμο γιά τό ὁλο­καύ­­τωμα. Ὁ Παῦλος ἔγινε ὁ αἴρων ὅλα τά λάθη καί τά πάθη τῆς Εὐρώπης.
Ἄς τήν ἄφηνε καλύτερα στήν ἡσυχία τῶν σπουδαστηρίων της, στή στωι­κό­τητα τῆς φιλοσοφίας της, στήν ἁρ­­­μονία τῆς τέχνης της! Στή γαλήνη τοῦ θανάτου της. Ἄς ἄφηνε ἁπλά τούς νεκρούς της νά θάβουν ἥσυχα τούς νεκρούς τους! Τί ζήτησε νά τόν ἀκολου­θήσει; Τί ἤθελε νά μιλήσει γιά Ἰησοῦ καί Ἀνάσταση;
Οἱ περισσότεροι σήμερα λαοί καί ἡ­γέτες θέλουν μιά Εὐρώπη μεταχριστιανική ἤ προχριστιανική ἀκόμα καλύτερα. Μιά Εὐρώπη χωρίς τόν Παῦλο. Τόν Παῦ­­­λο ὅμως δέν μπορεῖ νά τόν φιμώσει τίποτα, «οὔτε ἐνεστῶτα οὔτε μέλλοντα». Ὁ Παῦλος ὑπάρχει γιά νά εὐαγγελίζεται.
Οἱ τελευταῖες λέξεις γι᾽ αὐτόν πρίν τό τέλος του στήν Εὐρώπη εἶναι οἱ λέξεις: κήρυγμα, παρρησία, βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀκωλύτως. Τόν Παῦλο δέν τόν σταμάτησε τίποτα καί δέν θά τόν σταματήσει οὔτε κι αὐτό τό μεγαλύτερο κώλυμα πού παρουσιάστηκε στό ἔργο του στήν Εὐρώπη, αὐτό πού φοβήθηκε περισσότερο ἀπ᾽ ὅλα, τό ἕτερον εὐαγγέλιον καί τούς ψευδαδέλφους. Ἄλλα μᾶς εἶπε, ἄλλα ἀκούσαμε, ἄλλα καταλάβα­με, ἄλλα πράξαμε, ἄλλα διαδώσαμε.
Ἦρθε στά χώματά μας νά μᾶς βρεῖ φορτωμένος τόν βαρύ σταυρό κόπων, μόχθων, κινδύνων, στερήσεων, πληγῶν, φυλακῶν, λιθοβολισμῶν, ναυαγίων. Καί μιᾶς ἐπιθανάτιας μέριμνας καί ἀγωνίας γιά ὅλους. Τί σχέση ἔχουν αὐτά μέ τήν Εὐρώπη πού ἐμεῖς παραδώσαμε στήν ἱστορία; Τί σχέση ἔχουν αὐτά μέ τή ζωή μας; Ἡ Εὐρώπη εἶναι καράβι πού ναυάγησε μές στό λιμάνι.
Νά ξέρεις ὅμως ὅτι εἴμαστε κάποιοι πού σέ περιμένουμε, Παῦλε, ξανά στή Ρώμη. Εἴμαστε λίγοι, ἀλλά αὐτό εἶναι τό μόνο πού δέν φοβήθηκες. Καί ἐπειδή δέν μποροῦμε νά περιμένουμε ἄλλο, ἀκοῦ­με τά βήματά σου πού πλησιάζουν, βγήκαμε ἔξω νά σέ προλάβουμε, νά σέ προϋπαντήσουμε.
Τόπος συνάντησης ὁ ἴδιος, τόν ξέρεις, ὅπως καί τότε πρίν δύο χιλιάδες χρόνια. Τό σημεῖο Ἀππίου φόρου καί Τρι­ῶν ταβερνῶν. Ἐκεῖ πού μέχρι καί σύ, ὁ μεγάλος Παῦλος, εὐχαρίστησες τότε τόν Θεό, ἔλαβες θάρρος βλέποντας μπροστά σου ἀναπάντεχα ἀδελφούς, βλέποντας χριστιανούς. Στήν Εὐρώπη.

Ζ.Γ.