Δέν πέρασε οὔτε μήνας ἀπό τότε πού ξέσπασε ἡ Ἐπανάσταση στόν Μοριά... 20 Ἀπριλίου 1821. Ἑπτά χιλιάδες Τοῦρκοι στό λιμάνι τῆς Σμύρνης ἐπιβιβάζονται γεμάτοι μένος στά πλοῖα μέ σκοπό νά φτάσουν τό ταχύτερο στήν Πελοπόννησο καί νά ἀνακόψουν τήν ὁρμή τῶν Ἑλλήνων. Ἕνας ψαριανός ναυμάχος πλησιάζει ἀθόρυβα μέ ἕνα στολίσκο μόλις ὀκτώ πλοίων. Τόλμημα ἀνήκουστο πού φανερώνει ἀνδρεία καρδιά, πίστη στόν Θεό καί ἁγνή ἀγάπη στήν πατρίδα. Ἔχει πείρα ὁ ἀγωνιστής, μά ἔχει καί τήν εὐλογία τοῦ παντοδύναμου Θεοῦ.
  Ὁ Νικολῆς Ἀποστόλης καταφέρνει αἰφνιδιαστικά νά βυθίσει ἕνα ἐχθρικό πλοῖο καί κατόπιν νά αἰχμαλωτίσει ἄλλα τέσσερα. Μαζί μέ τούς 450 αἰχμαλώτους μεταφέρει στά Ψαρά καί ἄφθονα λάφυρα ἀπό τρόφιμα καί πολεμοφόδια. Οἱ Τοῦρκοι, πού δέν περίμεναν μιά τέτοια ἀφοπλιστική ἐπίθεση, τρομοκρατήθηκαν καί ὁ ὑπόλοιπος στρατός διασκορπίστηκε. Ἀπροσδόκητα μεγάλη ἐπιτυχία τονώνει τό ἠθικό τῶν λιγοστῶν ἀγωνιστῶν. Ποιός εἶναι ὁ πρωτεργάτης;
  Γεννημένος στά Ψαρά, μέ καταγωγή ἀπό τήν παλιά μανιάτικη οἰκογένεια «Καλημέρη», ὁ Νικολῆς ἀγάπησε πιότερο ἀπό τή θάλασσα τή σκλαβωμένη πατρίδα του. Στά 17 του μόλις χρόνια ἔσπευσε, τό 1787, νά καταταγεῖ ἐθελοντής στόν στόλο τοῦ Λάμπρου Κατσώνη. Στή ναυμαχία τοῦ Καφηρέα πολεμᾶ μέ τή χαρακτηριστική ὁρμή τῆς νιότης καί μέ ἀπαράμιλλο θάρρος.
  Θά τόν συναντήσουμε ἔπειτα στή Χίο, δίπλα σέ πλούσιους ἔμπορους Χιῶτες νά συνοδεύει τά ἐμπορεύματά τους στή δυτική Εὐρώπη. Πανέξυπνος νεαρός, μέ σπιρτόζικο νοῦ μαθαίνει γρήγορα ξένες γλῶσσες γιά νά συνεννοεῖται στά ποικίλα λιμάνια. Σύντομα ὁ Νικολῆς Ἀποστόλης πού προτιμοῦσε γιά ἐπώνυμο τό ὄνομα τοῦ παπποῦ του γίνεται καί ὁ ἴδιος κάτοχος ἐμπορικοῦ πλοίου καί διευρύνει τίς ἐπιχειρήσεις του μέ ταξίδια στή Μαύρη Θάλασσα, στή Μεσόγειο καί στή Βόρεια Θάλασσα. Δραστήριος κι ἐργατικός, κερδίζει τήν εὔνοια μεγάλων ἐμπορικῶν οἴκων, πού τοῦ ἐμπιστεύονται τά προϊόντα τους. Ἔτσι καταφέρνει ὥς τό 1806 νά δημιουργήσει μιά σπουδαία περιουσία καί συνεχίζει ἀκάματα τά ταξίδια.
  Τό 1818 μυεῖται στή Φιλική Ἑταιρεία καί ἔκτοτε ὅλη ἡ ζωή του καί τό βιός του προσανατολίζονται στόν ἱερό σκοπό. Τόν Ἀπρίλιο τοῦ 1821 ἡ Βουλή τῶν Ψαρῶν ἐπάξια τοῦ ἀναθέτει τήν εὐθύνη γιά τόν στόλο τοῦ νησιοῦ. Ὁ Ἀποστόλης μετατρέπει τά πλοῖα σέ πολεμικά, τά ἐπανδρώνει μέ ἔμπειρους κυβερνῆτες καί πετυχαίνει μέ τό παράτολμο ἐγχείρημά του νά ἐμποδίσει τά τουρκικά στρατεύματα ἀπό τή Σμύρνη νά μεταβοῦν στήν Πελοπόννησο!
  Ὁ Νικολῆς Ἀποστόλης ἀπέδειξε γιά μιά ἀκόμη φορά πώς τήν ἱστορία δέν τή γράφουν τά νούμερα μά οἱ φλογερές καρδιές. Μιά τέτοια καρδιά χτυποῦσε στό δικό του στέρνο, γι᾽ αὐτό καί ἀψήφησε τόν κίνδυνο. Ἡ ζωή του εἶναι γεμάτη ἀπό τέτοια ριψοκίνδυνα κατορθώματα. Χαιρόταν πού οἱ ναυτικές του ἐπιχειρήσεις τοῦ ἐξασφάλιζαν πολλά «δίστηλα» καί τά ἔδινε ἀφειδώλευτα στίς ἀνάγκες τοῦ Ἀγώνα. Διέθεσε γιά τήν πατρίδα ἕξι πλοῖα καί πολλά χρήματα.
  Στά τέλη Ἀπριλίου 1821 ἡ ναυτική δύναμη τῶν Ψαρῶν ἑνώνεται μέ αὐτές τῆς Ὕδρας καί τῶν Σπετσῶν. Δημιουργεῖται ὁ «τρινήσιος» στόλος καί ὁ Νικολῆς Ἀποστόλης πλέον συνεργάζεται ὡς ἰσότιμος ναύαρχος μέ τούς ἄλλους ναυάρχους. Καίρια ὑπῆρξε ἡ συμβολή του στίς ναυμαχίες τῶν Πατρῶν (1822) καί τοῦ Γέροντα (1824). Πρωταγωνιστεῖ σέ πολλές θαλάσσιες συγκρούσεις μέ τό ἴδιο πάντοτε ἀμείωτο σθένος.
  Παρόλο πού τά οἰκονομικά ἀποθέματά του μειώνονταν, φρόντισε νά ἐνισχύσει τήν Ἐπανάσταση καί στήν Εὔβοια, ἀλλά καί στή Μακεδονία. Τά ἀνδραγαθήματά του εἶναι πολλά. Καί οἱ φιλανθρωπίες του ἀκόμη περισσότερες. Ἐνδεικτικό τό ἀκόλουθο περιστατικό:
  Πολλοί Ἕλληνες κατέφυγαν ἀπό τίς Κυδωνιές καί τά Μοσχονήσια στά Ψαρά, γιά νά ἀποφύγουν τά ἀντίποινα τῶν Τούρκων. Ὁ Νικολῆς παρέλαβε 800 πρόσφυγες Μικρασιάτες, τούς μετέφερε στήν Κέα καί τούς ἐνίσχυσε οἰκονομικά στή νέα τους ἐγκατάσταση. Τέτοιες φιλάνθρωπες ἐνέργειες, εἴτε μέ τά πλοῖα του εἴτε μέ χρηματική ὑποστήριξη κυρίως κατατρεγμένων Ἑλλήνων, δέν ἔπαψε ποτέ του νά προσφέρει σέ ὅλη τή διάρκεια τῆς Ἐπανάστασης.
  Τό ἦθος τοῦ ἁγνοῦ ἀγωνιστῆ φαίνεται, τέλος, καί ἀπό τό ἑξῆς συμβάν: Στήν καταστροφή τῶν Ψαρῶν ἔχασε ὅλη τήν περιουσία του καί τό χειρότερο! αἰχμαλωτίστηκε ἡ σύζυγός του Ἀσημίνα. Μετά ἀπό τή ναυμαχία τοῦ Γέροντα, οἱ Τοῦρκοι πρότειναν στόν Νικολῆ νά ἐλευθερώσει τόν τυνήσιο κυβερνήτη πού εἶχε συλλάβει, μέ ἀντάλλαγμα τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἀσημίνας. Ὅλοι πρόσμεναν ἐναγώνια τήν ἀπάντηση τοῦ ἥρωα: «Προτιμῶ πενήντα Ἀσημίνες νά χαθοῦν σκλάβες, παρά νά ζήσει ἕνα τέτοιο θηρίο», διασώζει τά γενναῖα του λόγια ὁ ψαριανός συγγραφέας Δημήτριος Ἀνδριάνας. Ἄν ὁ λαογραφικός πρωτομάστορας θυσίασε τή γυναίκα του γιά τό γεφύρι της Ἄρτας, ἐδῶ ἕνας ἀληθινός ἥρωας θέτει τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας πάνω ἀπό τήν προσωπική του εὐτυχία.
  Ὅταν τό 1827 ὁ ἀξιωματικός Κόχραν τοῦ ζήτησε νά σπεύσει ἀπό τήν Αἴγινα στήν Ἀθήνα γιά νά βοηθήσει, ὁ Νικολῆς, ἄν καί πολύ ἄρρωστος, ξεκίνησε. Ἡ καρδιά του φλεγόταν ἀπό τήν ἐπιθυμία μέχρι τελευταίας ἀναπνοῆς νά ἀγωνιστεῖ, ἀλλά τό σῶμα του ἦταν ἤδη καταβεβλημένο ἀπό τίς κακουχίες. Ἔκλεισε τά μάτια του μέ βαρειά πνευμονία στίς 19 Ἀπριλίου 1827, χωρίς νά προλάβει νά δεῖ τήν πολυπόθητη ἡμέρα τῆς λευτεριᾶς. Ἔφυγε πάμπτωχος κι ἔλαβε μετά τόν θάνατό του τόν τίτλο τοῦ ναυάρχου. Τόν τίτλο τοῦ ἥρωα ὅμως τόν ἔλαβε ὅσο ζοῦσε χάρη στήν ἴδια του τή βιοτή!

A.T.