Ὁ Ἀπρίλης ἦταν σκλη­ρός μήνας γιά τό Γένος. Ἔτσι κι ἀλλιῶς ἀ­πό μό­νος του εἶναι πικρός, μήνας τοῦ Σταυροῦ καί τῶν Πα­θῶν. Ἀλλά, ὅταν ἐκεῖ­νον τόν μακρινό Ἀ­πρίλη τοῦ 1453 ἄρ­χισε τό σφυροκόπημα τῆς Πόλης, Γέ­νος καί Σταυρός ταυτίστηκαν.
Πόσοι Ἀπρίληδες πέρασαν ἀπό τό­τε! Τετρακόσια, πεντακόσια χρόνια ἀλ­λοῦ, δουλείας. Σάν μιά μακρά νύχτα ἀξημέρωτη. Σάν μιά ἐπιτάφια πένθιμη λιτανεία. Πῶς ἔ­ζησαν; Πῶς ἄντεξαν; Πῶς δέν ξέχασαν ποιοί ἦταν; Ὅλη ἡ μακραίωνη δουλεία ἦταν σάν μιά Μεγάλη Ἑβδομάδα. Ὁ Ἀπρίλης ὅμως τοῦ 1821 ἦταν Γολγο­θᾶς καί κάθοδος στόν Ἅδη.
 Ἐκεῖνες τίς μέρες ἡ Κωνσταντινούπολη θύμιζε Ἰερουσαλήμ. Ἤδη ἀπ᾽ τήν 1η Ἀπριλίου φανατικοί Τοῦρκοι στούς δρόμους, ὄχλοι μέ ἐπικεφαλῆς σπουδαστές ἱερατικῶν σχο­λῶν, λεηλατοῦν καί καῖνε. Οἱ Ἕλληνες κλεισμένοι στά σπίτια τους. «Συμφέρει ἕναν ἀπολέσθαι ὑπὲρ τοῦ λαοῦ», λέει ὁ Μεγάλος διερμηνέας Κωνσταντῖνος Μου­ρούζης στόν πατριάρχη Γρηγόριο Ε´, ὁ ὁποῖος τόν προτρέπει νά φύγει γιά νά σωθεῖ. «Ἄς θυσιασθῶ ἐγώ, Δεσπότη μου, ἀλλ᾽ ἄς σωθῶσιν οἱ ἀθῶοι, ἄς σωθῇ τό ἔθνος!».
Μεγάλη Δευτέρα 4 Ἀπριλίου προσ­παθοῦν μέ πλαστά ἔγγραφα νά παγιδεύσουν τόν Μεγάλο διερμηνέα. Ἀποκαλύπτει τήν παγίδα τους, ἀλλά δέν γλυτώνει. Τόν ἅρπαξε ὁ δήμιος καί τόν ὁδήγησε σέ ἀποκεφαλισμό. Ἦταν 39 χρονῶν, «ὁ ἀγαθοφρονέστατος πάντων τῶν συγχρόνων του Φαναριωτῶν». Ἀ­κο­λούθησαν ὅλη τή Μεγάλη Ἑβδομάδα θανατώσεις ἐπιφανῶν Ἑλλήνων καί ἀ­πογραφή τῶν ἑλληνικῶν οἰκογενειῶν στό Φανάρι, γιά νά ἔχουν ἕναν ἕτοιμο κατάλογο ὑποψήφιων θυμάτων.
  Σειρά ἔχει ὁ Πατριάρχης: «Ἐγώ διά τοῦτο εἶμαι πατριάρχης, ὅπως σώσω τό ἔθνος μου». Γιά τόν Πατριάρχη θά διαλέξουν τό Πάσχα, τήν Κυριακή τοῦ Πά­σχα 10 Ἀπριλίου 1821. «Ἐπειδή ὁ πα­­τριάρχης Γρηγόριος ἐφάνη ἀνάξιος τοῦ πατριαρχικοῦ θρόνου, ἀχάριστος καί ἄ­πιστος πρός τήν Πύλην καί ραδι­οῦρ­γος».
  Τόν ἐπιβίβασαν σέ ἀκάτιο μέ συνεπιβάτη τόν ἀρχιβασανιστή καί ἀπομάκρυναν τούς δικούς του συνοδούς. Τό ἀκάτιο κυκλωμένο ἀπό ἄλλα μέ τέσσερις - πέντε στρατιῶτες τό καθένα κα­τευ­θύνθηκε πί­σω στήν ἀποβάθρα τοῦ Φαναρίου, ὅ­που καί ἀποβίβασαν τόν Πατριάρχη μέ τά χέρια δεμένα πίσω. Ἐκεῖ ἄγριο πλῆ­θος τούρ­κων ἐνόπλων καί στρατιωτῶν εἶχε συγκεντρωθεῖ καί περίμενε νά πα­ρακο­λουθήσει τή θανάτωση τοῦ ἀρχηγοῦ τῶν Ἑλλήνων.
  Ὁ Πατριάρχης προχώρησε λίγα βήματα, γονάτισε καί ἔσκυψε τό κεφάλι, περιμένοντας τό μαχαίρι τοῦ δημίου. Ἀλ­λά ὁ ἀρχιβασανιστής τοῦ ἔδωσε λάκτισμα καί τοῦ εἶπε ἄγρια: «Σήκω καί προχώρα». Δυό στρατιῶτες τόν ὑποβάσταζαν γιά νά συνεχίσει τήν πορεία στόν ἀνηφορικό δρόμο πρός τά πατρι­αρχεῖα. Εἶχε ἀποφασισθεῖ γιά τόν Πα­τρι­άρχη θάνατος μέ ἀπαγχονισμό καί ὡς θέση ἡ μεσαία ἀπ᾽ τίς τρεῖς ἐξωτερικές θύρες τῶν πατριαρχείων.
  Ἑτοίμαζαν τήν ἀγχόνη μέ δοκούς πού ἔμπηγαν ἐπάνω ἀπό τήν θύρα. Κα­τά τόν χρόνο τῆς ἀναμονῆς ὁ Πατρι­άρ­χης προσευχόταν. Τόν ἔσυραν στήν ἀγ­χόνη. Ὁ θάνατός του ἐπῆλθε ἀμέσως. Στό στῆθος του ἀναρτήθηκε ἔγ­γραφο πού ἀνέφερε τήν αἰτία τῆς κα­ταδίκης του.
  Τρεῖς μέρες ἔμεινε στήν ἀγχόνη. Πολλοί Τοῦρκοι περνοῦσαν γιά νά δοῦν τό θέαμα καί οἱ περισσότεροι χλεύαζαν καί φέρονταν ὑβριστικά.
  Τήν Τρίτη μετά τό Πάσχα παραδόθηκε ὁ νεκρός στόν ὄχλο, πού τόν περιέφερε τρεῖς φορές στήν πλατεία τοῦ Φαναρίου σέρνοντάς τον στό λιθό­στρω­­το. Οἱ δήμιοι τόν τοποθέτησαν σέ ἀκάτιο καί τόν ἔριξαν στό μέσον τοῦ Κε­ρατίου κόλπου. Ἀλλά ὁ νεκρός ἀνέβηκε στήν ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας, παρα­σύρ­θηκε ἀπό τά κύματα καί βρέθηκε κοντά σέ ἑλληνικό πλοῖο ὅπου ἀναγνωρίστηκε. «Ἐτάφη στή Ρωσία ἐν μνήματι καινῷ ὡς λείψανον ἱερομάρτυρος».
  Ἐκεῖνος ὁ ἀτελείωτος Ἀπρίλης τελείωνε μέ ἀγριότατους διωγμούς καί πολυάριθμες θανατώσεις ὅπου ὑπῆρχε Ἑλληνισμός.
  Ὅταν ἕνα ἔθνος εὐλογεῖται νά ἀ­κολουθήσει κατά βῆμα ὡς ὑπογραμμόν τά ἴχνη τοῦ Ἐσταυρωμένου, ὁ Θεός τοῦ προσφέρεται ὅπως πατέρας σέ υἱ­ούς καί ἁπλώνει τόν ἄρραφο χιτώνα Του νά κουρνιάσουν ἀπό κάτω, νά φυλαχτοῦν ὥσπου νά περάσει ἡ μεγάλη θλίψη.
  Ὅταν τό ἔθνος ξεχνάει ποιό εἶναι καί τυλίγεται στά πέπλα τῆς ἀφροσύνης του, φτάνει ἡ ὥρα πού θ᾽ ἀκουστεῖ στ᾽ αὐτιά του ἡ φοβερή φω­νή: «οἱ δὲ υἱοὶ τῆς βασιλείας ἐκβληθήσονται ἔξω».

Ζ.Γ.

"Ἀπολύτρωσις", Ἀπρ. 2021