Βρισκόμαστε στή μικρή Ἀθήνα τοῦ 1838, πρωτεύουσα τῆς ἀναστημένης ἀπό τή στάχτη Ἑλλάδας. Ὁ βασιλιάς Ὄθων βρίσκεται στήν ἐξουσία. Μέχρι τότε δέν γιορταζόταν ἡ Ἐ­πανάσταση τοῦ 1821. Ὕστερα ἀπό ἐπίμονες προτάσεις τοῦ λογοτέχνη Π. Σούτσου καί τοῦ ὑπουργοῦ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Γ. Γλαράκη, ἡ 25η Μαρτίου καθιερώνεται ὡς ἡμέρα ἐ­πετείου τῆς Ἑλληνικῆς Ἐ­πανάστασης.
Τό βασιλικό διάταγμα καθιερώνει τόν λαμπρό ἑορτασμό τῆς ἐθνικῆς μας ἐπετείου: «...Θεωρήσαντες ὅτι ἡ ἡμέρα τῆς 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ’ ἑαυτήν εἰς πάντα Ἕλληνα διά τήν ἐν αὐτῇ τελουμένην ἑορτήν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, εἶναι προσ­έτι λαμπρά καί χαρμόσυνος διά τήν κατ’ αὐτήν τήν ἡμέραν ἔναρξιν τοῦ πε­ρί τῆς ἀνεξαρτησίας ἀ­γῶ­νος τοῦ Ἑλ­ληνικοῦ Ἔθνους, καθιεροῦμεν τήν ἡμέραν ταύτην εἰς τό διηνεκές ὡς ἡμέραν ἐθνικῆς ἑορτῆς».
Ἀρχίζει ἡ πυρετώδης προετοιμασία. Σέ διάφορα σημεῖα τῆς πόλης ἀναρτῶνται προγράμματα πού περιγράφουν τίς ἐκδηλώσεις. Τήν παραμονή τῆς γιορ­τῆς, καθώς ὁ ἥλιος ἔ­δυε, ρίχνονται 21 κανονιοβολισμοί. Μέ τήν ἀνατολή τῆς 25ης Μαρτίου ἐπαναλαμβάνονται ἄλλοι 21 κανονιοβιολισμοί. Σ’ ὅλες τίς ἐκκλησίες τελοῦνται θεῖες Λειτουργίες, ἀλλά ἡ πιό ἐπίσημη γίνεται στόν μητροπολιτικό ναό τῆς Ἁγίας Εἰρήνης. Στρατιωτικά ἀγήματα παρατάσσονται στούς δρόμους ἀπ’ ὅπου θά περνοῦσε ἡ βα­σιλική ἅμαξα. Ὁ βασιλιάς Ὄθων καί ἡ βασίλισσα Ἀμαλία μέ τίς ἐπίσημες πα­­ραδοσιακές ἑλληνικές φορεσιές τους φτάνουν στίς 9 τό πρωί στή μητρόπο­λη. Ἕνα δάσος ἀπό σημαῖες πλαισιώνει τήν ἅμαξά τους. Πολλοί ἐ­πί­σημοι βρίσκονται μέσα στόν ναό, μέλη τοῦ ὑ­πουργικοῦ συμβουλίου, στρατιωτικές, πολιτικές καί δικαστικές ἀρχές, ἡ δημοτική ἀρχή τῆς Ἀθήνας, οἱ ἀντιπρέσβεις τῶν ξένων δυ­νάμεων. Ἰδιαίτερα ὅμως συγκινητικό εἶναι ὅτι ἀνάμεσα σέ κεῖνο τό πλῆθος, πού ἔχει κατακλύσει τήν ἐκ­κλησία, ξεχωρίζεις σπουδαῖες, ἀλη­σμό­νητες μορ­φές τῆς Ἐπανάστασης, ὅπως τόν Γέρο τοῦ Μοριᾶ, τόν Κουντουριώ­τη, τόν Νικηταρά καί τόν Μακρυγιάννη. Ἡ ζωντανή τους παρουσία ἀνέσταινε τήν ἔνδοξη ἐποποιία τοῦ 1821. Συν­το­νισμένες οἱ καρδιές στόν ἴδιο ρυ­θμό, ἀ­ναπέμπουν συγκινημένες τήν ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη τους στόν Θεό γιά τό μεγάλο δῶρο τῆς λευτεριᾶς, γιά τή νεκρανάσταση τοῦ Γένους.
Ἕνας Γερμανός ἀνταποκριτής γράφει: «Κατά τήν τριετῆ παραμονή μου στήν Ἑλλάδα, δέν ἔτυχε νά ζήσω παρόμοιες σκηνές ἐνθουσιασμοῦ, ὅ­πως ἐ­κεί­νη τήν ἡμέρα τῆς 25ης Μαρτίου...».
Μετά τό τέλος τῆς δοξολογίας πέ­φτουν κι ἄλλοι 21 κανονιοβολισμοί. Οἱ βασιλεῖς κατευθύνονται στ’ ἀνάκτορα, στή σημερινή πλατεία Κλαυ­θμῶνος. Ἐ­κεῖ, στήν πλατεία τοῦ πα­λατιοῦ, ὁ Δῆ­μος Ἀθηναίων ἔχει στήσει ἕνα τρόπαιο. Γύρω του ξεκινᾶ ἕνα ἀτέλειωτο γλέν­τι. Ἀκούγονται πο­λεμικά τραγούδια, θούρια, τύμπα­να. Ἐντυπωσιακό τό θέα­μα νά βλέπεις ἕνα πλῆθος ἀνθρώπων μέ κατάλευκες φουστανέλες, ἀσημένιες φέρμελες καί σελάχια μέ καλογυα­λι­σμέ­νες πιστόλες νά κρατοῦν σημαῖες καί κλωνάρια δάφνης καί νά τραγουδοῦν μέ λεβεντιά πατριωτικά τρα­γούδια.
Μία λευκασμένη κυρία προσελκύει τά βλέμματα ὅλων. Εἶναι ἡ Δέ­σποι­να Λέκκα, ἡ «Λέκκαινα», ὅπως τήν ὀνόμαζαν. Ἐνῶ τά παλληκάρια χορεύουν χειροπιασμένα, τούς φωνάζει:
-Σταματῆστε, παιδιά μου! Ἐγώ πρέπει νά ἀρχίσω τόν χορό. Ἐδῶ πού χο­ρεύ­ετε, ἔδωσα γιά τήν ἐλευθερία τό αἷ­μα δύο ἀδελφῶν καί τοῦ μονάκριβου γιοῦ μου.
Πραγματικά, εἶχε χάσει στήν Ἐπανάσταση τά ἀδέλφια της Μῆτρο καί Ἀναστάση καί τό βλαστάρι της τόν Γιῶργο.
«Κλαίγοντας, ἔσυρε πρώτη τό χο­ρό ἡ γυναίκα ἐκείνη, παραβαίνοντας τίς συνήθειες τῆς ἐποχῆς. Ἔδειχνε ὅμως τή χαρά τῶν Ἑλλήνων πού πανηγύριζαν τήν ἐλευθερία τους καί τήν αὐταπάρνηση μέ τήν ὁποία θυσιάστηκαν στό βω­μό τῆς πατρίδας», ἐπισημαίνει ὁ συγγραφέας Ἐλ. Σκιαδᾶς.
Ὅλη τή μέρα ἡ Ἀθήνα πανηγυρίζει. Τό δειλινό ἀκούγονται ξανά 21 κανονιοβολισμοί. Τό κλίμα εὐφορίας συνεχίζεται καί τό βράδυ. Σάν νυχτώνει, ἡ Ἀ­κρό­πολη καί τά δημόσια κτήρια τῆς πρω­τεύουσας φωταγω­γοῦνται μέ τά τότε τεχνικά μέσα. Στόν λόφο τοῦ Λυκαβηττοῦ σχηματίζεται μέ φανούς ἕνας τεράστιος σταυρός μέ τήν ἐπιγραφή «Ἐν τούτῳ νίκα».
Κι ὁ ἑλληνικός λαός συνεχίζει τό εὐφρόσυνο πανηγύρι γιορτάζοντας τή λευ­τεριά του. Ἀκούραστος τρα­γου­δᾶ στίς πλατεῖες καί στούς δρόμους, χορεύει καί δέν χορταίνει νά χαίρεται τήν ἐθνική του παλιγγενεσία.
Ἀπό τότε τοῦτο τό πανηγύρι, τού­τη ἡ γιορτή δέν ἔπαψε. Κάθε 25η Μαρ­τίου θυμᾶται ὁ Ἕλληνας τή θρησκευτική καί ἐθνική του ἀναγέννηση καί τή γιορτάζει λαμπρά. Κάθε φύλλο δάφνης ἀπό τά στεφάνια πού καταθέτει μπροστά στίς προτομές τῶν ἡ­ρώων σηματοδοτεῖ τό καρδιόβγαλτο εὐχαριστῶ του, τήν ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη του, ἀλλά καί τό χρέος του τό ἀνεξόφλητο.

Ἑλληνίς