Ὅταν ἀκοῦμε τόν χαρακτηρισμό «μάρτυρας» καί «μεγαλομάρτυρας», ὁ νοῦς μας τρέχει στίς ἔνδοξες πρωτοχριστιανικές ἐποχές, κατά τίς ὁποῖες ἡ Ἐκκλησία ἔ­γραψε χρυσές σελίδες μέ τό αἷμα τῶν μαρτύρων της πού πλούσιο ἔρρευσε καί πότισε τό δέντρο τῆς χριστιανικῆς πίστης. Ξε­χνοῦ­με ὅμως ὅτι ὁ Χριστιανός εἶναι σέ ὅλες τίς ἐποχές στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ καί μάρτυράς του μέσα σ᾽ ἕναν κόσμο ἀν­τι­λο­γίας κατά τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Τή μορ­φή ἑνός τέτοιου μεγαλομάρτυρα μετά τούς διωγμούς μᾶς παρουσιάζει ἀνάγλυφα ὁ S. D. Amé­dée Thierry στό ἔργο του St Jean Chrysostome et l᾽ impératrice Eudoxie, la société chrétienne en Orient (=Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος καί ἡ αὐτοκράτειρα Εὐδοξία, ἡ χριστιανική κοινωνία στήν Ἀνατολή). Κυκλοφορεῖται ἤδη σέ πιστή καί γλαφυρή μετάφρα­ση στά ἑλ­λη­νικά ἀπό τίς ἐκδόσεις «Χρι­στιανική Ἐλ­πίς» μέ τόν τίτλο «Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, μεγαλομάρτυρας μετά τούς δι­ωγμούς», ἔκδοση τρίτη βελτιωμένη.

  Τό ἐπίτομο αὐτό ἔργο ὑποδιαιρεῖ­ται σέ ὀκτώ ἐπί μέρους βιβλία, γιά τήν καλύτερη προσέγγιση τῆς ἐποχῆς, τῶν θεσμῶν καί τῶν γεγονότων. Ἡ διήγη­ση τῆς ἱστορίας ξετυλίγεται στή Βυζαντινή Αὐτοκρατορία μέ κέντρο τήν Κωνσταντινούπολη καί ἀρχίζει πρός τό τέλος τοῦ 399 μ.Χ., ὅταν αὐ­τοκρά­τορας στό ἀνατολικό τμῆμα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας εἶναι ὁ Ἀρκάδιος καί στό δυτικό ὁ Ὀνώριος, γιοί καί οἱ δύο τοῦ Θεοδοσίου τοῦ Μεγάλου.
  Τό πρῶτο βιβλίο παρουσιάζει τό ἐκ­κλη­σιαστικό περιβάλλον τοῦ ἀρχιεπισκόπου ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου καθώς καί τά δύο στρατόπεδα στά ὁ­ποῖα ἦταν χωρισμένος ὁ βυζαντινός κόσμος: αὐτό τῆς ζωντανῆς καί ἀσκητικῆς πίστης, πού ἐκ­προσωποῦνταν ἀ­πό τόν ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπό­λεως Ἰωάννη Χρυσόστο­μο καί ἐκεῖ­νο τῆς ἐκκοσμικευμένης ἀνώτερης -κυρίως, ἀλλά καί ὄχι μόνο- τάξης μέ κύ­ρια ἐκπρόσωπό της τήν αὐτοκράτειρα Εὐδοξία.
  Στό δεύτερο βιβλίο ἀνιχνεύεται ἡ προσπάθεια τοῦ ἀρχιεπισκόπου νά πραγματοποιήσει ἐν ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ μία κά­θαρση, ἡ ὁποία ξεκινοῦσε βέβαια ἀπό τήν Ἐκκλησία, ἐπεκτεινόταν ὅμως καί σ᾽ ὁλόκληρη τήν κοινωνία, ἡ ὁποία ἔπρεπε, σύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ ἁγίου Πα­τέρα, νά ζεῖ σύμφωνα μέ τόν θεῖο Νόμο, ἀφοῦ καυχιόταν ὅτι ἦταν χριστιανική. Ἔ­τσι, ὁ Χρυσόστομος μέ παρρησία ἀπηύθυνε τόν ἐλεγκτικό του λόγο πρός ὅλες τίς κατευθύνσεις: πρός ὑψηλά ἱσταμένους ἀλλά καί πρός τά πλατιά στρώματα τοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος ἀποτελοῦσε τόν κύριο θαυμαστή του καί τό προπύργιό του ἔναντι τῶν ἐ­χθρῶν του.
  Στό τρίτο βιβλίο γίνεται μία παρέκβα­ση στίς περιοχές τῆς Αἰγύπτου καί στόν ἐκεῖ μοναχισμό καί ἀναχωρητισμό. Ξεδιπλώνοντας τήν ἱστορία του στά πρόσωπα κάποιων ἀναχωρητῶν μέ τήν ἐπωνυμία «Μακροί ἀδελφοί», τήν ὁποία χρωστοῦ­σαν στό ὑψηλό τους ἀνάστημα, καί τήν περιπέτειά τους, πού τούς ὁδήγησε στήν Κωνσταντινούπολη, βλέπουμε τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο συνδέθηκαν μέ τόν ἅγιο Ἱε­ράρχη καί μία ἐπιπλέον ἀπό τίς ἀφορμές γιά τήν ἔναρξη τοῦ σκληρότερου διω­γμοῦ, πού ἀντιμετώπισε ὁ Χρυσόστομος.
  Στό τέταρτο βιβλίο ἠχεῖ τό προανάκρουσμα μιᾶς μάχης κατά τοῦ ἀγωνιστῆ τῆς Ἀληθείας. Μία ψευτοσύνοδος ἀποφασίζει ληστρικά κατά τοῦ ἀρχιεπισκόπου καί ἡ κοσμική ἐξουσία σέ ἄριστη συνεργασία μέ τήν ψευτοσύνοδο ἀποφασίζει καί διατάσσει τήν ἐξορία τοῦ ἁγίου ποιμενάρ­χη, παρά τίς θυελλώδεις διαμαρτυρίες τοῦ λαοῦ. Κι ὅταν (πέμπτο βιβλίο) ὁ ποι­με­νάρ­χης ἐπανέρχεται στόν θρόνο του, ἔ­πειτα ἀπό θεϊκή παρέμβαση, νέες δια­βουλεύσεις λαμβάνουν χώρα. Νέα πολυχρόνια ἐξορία ἀκολουθεῖ, πού ἔμελλε νά εἶναι καί ἡ τελευταία.
  Τό ἕκτο καί τό ἕβδομο βιβλίο περιγράφουν τή μαρτυρική πορεία τοῦ ἁγίου ἱε­ράρχη στήν ἐξορία, κατά τήν ὁποία ὑπέστη φρικτά μαρτύρια τόσο ἀπό τούς βά­ναυ­σους στρατιῶτες πού τόν συνόδευαν, ὅσο καί ἀπό ἄσπλαγχνους τοπικούς ἐπισκόπους, πού ἔτρεφαν ἀντιπάθεια γιά τόν ἀ­κραιφνῆ χαρακτήρα του. Μέσα σ᾽ ὅλα αὐτά σάν ἥλιος λάμπει τό ἦθος καί ἡ πίστη τοῦ Ἁγίου, πού στηρίζει τό ἀπορφανισμέ­νο ποίμνιό του μέ τίς ἀπαράμιλλες ἐπιστολές του καί παράλληλα ἐργάζεται ἱεραποστολικά στά βάρβαρα ἔθνη, τά ὁποῖα συναντᾶ στή σκληρή πορεία τῆς ἀπομάκρυνσής του.
  Τέλος στό ὄγδοο βιβλίο γονατίζουμε μπροστά στήν ὁσιομαρτυρική κοίμησή του μακριά στά Κόμανα τῆς Ἀρμενίας, ὅπου συναντῶνται γῆ καί οὐρανός, ὁ παλαιότερος μάρτυρας Βασιλίσκος, μέ τόν νέο, πού κοντεύει νά ἀγγίξει τά σκαλιά τῆς οὐράνιας Βασιλείας, καθώς ἡ ἀρετή φτάνει σέ μέτρα οὐρανομήκη μ᾽ ἐκεῖνο τό «δόξα τῷ Θεῷ πάντων ἕνεκεν» πού σφράγισε τό ἅ­γιο χρυσό στόμα. Γινόμαστε ἀκόμη μάρτυρες καί τῆς θριαμβευτικῆς ἐπί γῆς δικαί­ω­σης τοῦ Ἁγίου, πού ἔγινε μέ τρόπο συγ- κλονιστικό καί ἀποτελεῖ ἕνα προανάκρουσμα τοῦ τελικοῦ θριάμβου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ὅλων ἐκείνων οἱ ὁποῖοι συνέ­δε- ­σαν τή ζωή τους μαζί του!
  Τό βιβλίο αὐτό ἀποτελεῖ πραγματικά ἀπόκτημα γιά κάθε Χριστιανό, διότι μέσα ἀπό τή γλαφυρή ἀφήγησή του μᾶς κάνει γνῶστες τῆς ἀξιομίμητης ζωῆς τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί κοινωνούς τοῦ πατερικοῦ πνεύματος, ἀπό τό ὁποῖο ἔχου­με τόσο ἀνάγκη. Ἐπιπλέον, μέ τίς ἐκτενεῖς ἀναφορές του στούς λόγους τοῦ Χρυσο­στό­μου, ἀνάβει μέσα στόν ἀναγνώστη τόν πόθο νά μελετήσει ὅσο τό δυνατόν ἐπισταμένως τά ἔργα τῶν Ἑλλήνων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, κάτι πού ἀποτελεῖ προνόμιο, ἀλλά καί χρέος ἡμῶν τῶν Ἑλλήνων.

Μαρία Μπαδέ - Βούλτσιου
φιλόλογος