Μιά χαρισματική ἐκκλησιαστική καί πνευματική προσωπικότητα, στυλοβάτης τοῦ Ἔθνους καί τῆς Ἐκκλησίας, ἀκτινοβολεῖ στά μαῦρα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας. Λόγιος, ἱερωμένος, συγγραφέας, φωτισμένος διδάσκαλος τοῦ Γένους εἶναι ὁ ἅγιος Εὐγένιος Γιαννούλης ὁ Αἰτωλός (1595-1682), πού τή μνήμη του τιμοῦμε παραμονή τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, στίς 5 Αὐγούστου.
Πρωτοαντίκρισε τό φῶς τοῦ ἥλιου στό Μέγα Δένδρο Αἰτωλίας, ἕνα χωριό ξακουστό, ἀφοῦ γέννησε ἀργότερα κι ἕναν ἄλλο ἅγιο, τόν Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό, τόν ἀπόστολο τοῦ σκλαβωμένου Γένους.
Σπουδαγμένος ὁ Εὐγένιος κοντά σέ ὀνομαστούς δασκάλους, ἀλλά καί φορτωμένος μέ τόν πόνο γιά τήν ἀμάθεια τῶν σκλάβων Ἑλλήνων ρίχτηκε στήν περιπέτεια γιά τήν ἵδρυση σχολείων, ἀνοικοδόμηση ναῶν, ἀνέγερση οἰκοτροφείων γιά τούς ἄπορους σπουδαστές... Παρόλα τά ἐμπόδια σ᾽ ἐκεῖνα τά μαῦρα χρόνια δημιουργεῖ ὑποδομές, γιά νά φέρει τόν ραγιά σ’ ἐπαφή μέ τό θαυμαστό ὁπλοστάσιο τῆς γνώσης. Στήν Ἄρτα, στό Αἰτωλικό, στό Μεσολόγγι, στήν ἄγονη περιοχή τῶν Ἀγράφων στό Καρπενήσι καί στά Βραγγιανά τῆς Εὐρυτανίας ἀνάβει τούς πυρσούς τῆς παιδείας καί διαλύει τά σκοτάδια τῆς ἄγνοιας. Μιά πνευματική ἀναγέννηση συντελεῖται, καθώς διδάσκει μέ παροιμιώδη ὑπομονή, κατηχεῖ, συγγράφει, ἀλληλογραφεῖ. Ἡ βιοτή καί τό καρποφόρο ἔργο του ἀποπνέουν ἄρωμα γνήσιας ὀρθόδοξης πίστης καί βαθιᾶς ἑλληνομάθειας. Συνάζει πλούσια σοδειά. Παραλαμβάνουν τή σκυτάλη διαπρεπεῖς μαθητές του, ὅπως ὁ μεγάλος διδάσκαλος τοῦ Γένους, ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος Γόρδιος.
Καθώς ὁ Σεπτέμβρης δρασκέλισε ἤδη τό κατώφλι μας καί ἄνοιξαν οἱ πύλες τῶν σχολείων νά ὑποδεχτοῦν τά σχολιαρόπαιδα, διπλοστοχάζομαι: Ποιός, στά πέτρινα αὐτά χρόνια, θά σταθεῖ ὁλόρθος στό βάθρο τῆς σχολικῆς ἕδρας καί μέ πυρωμένο βλέμμα καί πυρφόρα καρδιά θά μεταδώσει γνώσεις, μά συνάμα θά φυτέψει κι ἀρετές στίς ψυχές τῶν μαθητῶν μας πού ἀγρίεψαν; Ποιός θά τούς ἐνσταλάξει τά λησμονημένα διαχρονικά ἰδανικά τῆς φυλῆς μας; Ἀναζητῶ σήμερα μέ τό φανάρι τοῦ Διογένη τόν ὀρεξάτο, τόν γεμάτο ἀγάπη δάσκαλο, πού μ’ ἔμβλημα τήν πλατωνική ρήση «πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» θά σπείρει βαθιά. Προσδοκοῦμε ἀπό τούς χριστιανούς δασκάλους καί παιδαγωγούς νά ἐμπνεύσουν, νά ἐμφυσήσουν ὁράματα καί νά βοηθήσουν μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦνά ξεσκλαβωθοῦν τά νιάτα μας ἀπό καθετί τυραννικό. Εἶναι κατεπείγουσα ἀνάγκη!
"Ἀπολύτρωσις", Αὔγ.-Σεπτ. 2025